Kế hoạch đi bản Pa Lê (một bản cách Ka Lô chừng 40km đường rừng) thất bại bởi đường xá cách trở, sau cơn mưa rừng đêm qua bùn đất ngập nửa thân người, chúng tôi trở lại bản A Róc để kịp làm chuyến hành trình đi sim của người Pa Cô, Cơ Tu nơi miền biên viễn này.
Đi sim là một nét văn hóa khá phổ biến của tộc người sống dọc theo dãy Trường Sơn. Ngày xưa, trai gái thường đi sim trong những đêm lễ hội như lễ Ruh Boh được tổ chức vào mùa rẫy (thường diễn ra tại nương rẫy của bản) hay lễ mừng lúa mới. Con gái được đưa lên những căn chòi để giữ rẫy. Trai bản biết có con gái đến canh rẫy bèn lân la đến trò chuyện, tán tỉnh. Tục đi sim cũng có từ đó.
Ở A Róc cũng như Ka Lô, gia đình nào cũng đông con. Hộ ít nhất thì có 3, nhiều nhất là 11 đứa con. Con gái con trai ở bản thường lập gia đình lúc tuổi đời chỉ mới 13-14 tuổi. Nhiều cặp vợ chồng địu con lên rẫy nhìn như hai đứa trẻ chưa hết mùi sữa trên miệng!
Như trường hợp cặp vợ chồng Hồ Thị Ngàn và Hồ Văn Nghênh. Năm nay Ngàn 17 tuổi nhưng đã có 2 con, tay bồng tay bế. Đi trên cầu thang nhà sàn xuống, một đứa Ngàn địu sau lưng, một đứa dắt ở tay cho khỏi ngã. Gặp chúng tôi, hỏi về chuyện chồng con, Ngàn thẹn thùng: “Không nói mô, có chi hỏi chồng miềng ấy, nó đi uống rượu từ sáng rồi”.
-Hôm nay không lên rẫy sao mà đi uống rượu?- tôi hỏi.
Ngàn chỉ tay về phía cuối thôn, nói:
-Chồng miềng hôm nay đi dự sinh nhật đứa bạn hồi đi làm vàng quen nhau. Đến giờ này chắc đã say rồi.
Hỏi về cuộc sống vợ chồng, như đụng đến nỗi lòng của mình, Ngàn “mời cán bộ vô nhà uống nước để cùng nói chuyện”.
Ngàn kể, cô chưa học hết lớp 3, nhà cô nghèo nhất nhì trong thôn, nương rẫy năm được mùa, năm không đong đủ mười ký gạo. Nhà đông anh chị em, các chị chưa học hết lớp 5 cũng lần lượt theo về nhà chồng. Năm Ngàn 14 tuổi, chồng Ngàn (bây giờ) tối nào cũng sang bên nhà rủ đi chơi. Khi đầu Ngàn không chịu đi vì buổi tối xuống suối sợ lắm! Thế là rủ thêm đám trai bản nữa, chuẩn bị 2 cái loa thùng, một giàn Karaoke, lấy điện từ máy phát tuabin đặt ở các suối.
Đám trai bản đêm nào cũng soạn rượu ra uống, múa hát rất vui. Nhà Ngàn không có điện, chứ đừng nói đến cái âm thanh “hay hay” phát ra từ cục sắt ấy. Nghe riết mấy ngày cũng quen, Ngàn bắt đầu thấy thinh thích - cái anh chàng mặt còn non choẹt mà “chịu chơi” ấy. Từ đó Ngàn mới chịu xuống suối “tâm sự” với chồng mình bây giờ.
Chưa được nửa tháng sau, bố mẹ Ngàn cũng ngỡ ngàng khi nhà trai mang lễ vật qua xin cưới. Ngàn tâm sự:
-Cưới về, chỉ mấy tháng đầu là “nó” chịu làm lụng thôi. Từ ngày trở về cùng đám trai bản làm nghề đào đãi vàng, nó ăn nhậu suốt tháng này qua tháng khác. Mỗi lần về nhà say là mình lại…mang thai.
Ở bản Ka Lô, A Róc, gia đình nào cũng nhiều con. Ngay như Phó bí thư Chi bộ bộ bản Ka Lô A Viết Dươi, dù tuổi còn rất trẻ nhưng đã 6 người con. Hỏi về chuyện con cái, Dươi nói:
- Miềng cứ thuận theo tự nhiên thôi, đứa nào sinh ra miềng nuôi thì nó lớn, đến tuổi thì phải gã chồng, lấy vợ thôi.
Vừa nói, nhưng như chợt nhớ ra điều gì, Dươi giật mình:
-À, mà dân bản đẻ nhanh ri lấy đất mô mà ở cán bộ hè?
A Róc về đêm yên tĩnh lạ, chỉ có duy nhất thứ ánh sáng yếu ớt hắt ra từ mấy hộ có dùng tuabin phát điện. Trong tiếng than vãn của loài côn trùng giữa núi rừng lạnh lẽo, từ đầu thôn, đám trai bản đã lục đục chuẩn bị “xiêm y” chỉnh tề cho một đêm đi sim.
Trai bản A Róc không đi sim ở bản mình vì ít con gái, họ phải đánh đường vào Ka Lô tìm vợ. Sau khi vượt chừng 5 cây số đường rừng, bản Ka Lô hiện ra dưới ánh sáng lập lòe từ những đốm lửa do trai bản đốt. Nhà A Viết Na- cô gái xinh nhất bản, giờ này đã đông người đến chơi lắm rồi. Trong căn nhà sàn khá đơn sơ đám trai bản ngồi ngồi uống rượu ngâm rễ sâm rừng, ăn ốc suối, rít thuốc lào rồi nói chuyện suốt đêm.
Trước đây, Na đã từng có “hứa hôn” với một người con trai ở bản A Róc, nhà trai cũng băng rừng mang lễ vật vào xin cưới. Nhưng duyên phận không thành, người con trai đó một lần theo đám trai bản đi đào vàng rồi đi mãi, không về nữa. Na khóc suốt mấy ngày, may nhờ có đám trai bản thường xuyên đêm nào cũng đến chơi nên nỗi buồn cũng vơi bớt.
 |
Thanh niên nam nữ nhảy múa khi bước vào đêm đi sim. |
A Mú, một chàng trai từ bản A Róc dẫn chúng tôi lên nhà A Viết Na để rủ đi về cuối thôn “nhập hội” cùng đám trai, gái bản, thổi khèn, uống rượu bên bếp lửa. Cuộc đi sim bắt đầu. Ngay từ lúc chiều, nhóm trai bản ở Ka Lô đã đi kiếm củi, chất thành đống, một chiếc trống và khèn được chuẩn bị sẵn.
Bên bếp lửa, những người được phân công bên “đội nhạc” sẽ phụ trách thổi khèn, đánh trống suốt đêm. Ánh lửa được thắp lên, sáng rực một khoảng sân. Rượu được chuyền tay từ người này đến người khác. Khi rượu đã thấm, mọi người nắm tay nhau cùng múa điệu Phòn. Múa xong rồi lại uống, đến khi mọi người đều chuếnh choáng, người về vãn cả thì từng cặp trai gái tự “tách đàn” đưa nhau xuống dòng sông Trôn để tâm sự.
Trong không khí ý vị, đâu đó tiếng khèn lá vẫn còn dập dìu vọng lại. Đã có hơi men, với một ít “vốn từ” học lóm từ anh bạn công nhân làm công trình ở bản, tôi như thêm bản lĩnh để cùng bước chân theo đám trai bản. Từ xa, tiếng chó cắn ma ít dần khi nhóm người đã yên chỗ bên dòng sông Trôn.
Gặp Hồ Thị Nhỏ- cô gái có khuôn mặt khá dễ nhìn, nước da trắng như bắp chuối trong rừng, tôi đánh bạo: “Pây lịnh nọng?” (Đi chơi không em?). Nhỏ ngước nhìn rồi cười rất tươi. Theo Nhỏ ra bến sông, trời tối đen như mực, đốm lửa lập lòe từ ống tẩu của Nhỏ rít thuốc, đỏ liên hồi.
Nhỏ tâm sự: “Ở đây đi chơi với bạn gia đình không cấm. Con gái con trai dẫn nhau đi chơi, tìm hiểu nhau, khi nào có tin vui thì báo với hai bên gia đình để chuẩn bị lễ cưới”. Nhỏ năm nay 16 tuổi.
-Sao Nhỏ không đi học để sau này kiếm việc - tôi hỏi.
Nhỏ bảo:
-Nhà miềng không có điều kiện đi học, ra được trung tâm huyện Kà Lum đường xa quá. Vả lại, ở bản con gái thường ít được học nhiều, phải ở nhà để…lấy chồng thôi.
Tôi chào biệt nhỏ cũng với một câu đã “học lóm” từ trước: “Nọng mưa, ai mưa hương” (Em về đi, anh giờ phải về nhà).
Mang câu chuyện đi sim hỏi Soongchoang- Trưởng bản Ka Lô, ông nói: “Tập tục nhiều đời nay nó thế. Nhưng ngày xưa đi sim là những đêm tình đẹp chứ không có tảo hôn đâu”.
Câu chuyện đi sim và những cặp vợ chồng “trẻ con” ở đây vì thế đã để lại trong tôi một dư vị buồn...
Xem thêm:
Nức tiếng ngôi làng xứ Đoài ngót nghét 1000 năm đi dựng nhà cổ
Hủ tục quái gở: Mẹ lấy chồng, con cũng thành vợ cha dượng
Những nghi lễ cưới hỏi quái gở nhất trên thế giới
Theo Đại đoàn kết
