Tương Nam Đàn
Tương Nam Đàn - một đặc sản Nghệ An mà bất cứ du khách nào qua đây đều muốn mua về làm quà. Tương Nam Đàn phải mất gần hai tháng, qua nhiều công đoạn thủ công tỉ mỉ và sử dụng hoàn toàn bằng nguyên liệu thiên nhiên gồm: đậu nành, nếp, muối không có iốt và nước. Đậu nành phải chọn những hạt đều, chắc và mẩy. Đậu rửa sạch, đem rang cho vừa. Rang xong, vỏ đậu vẫn giữ nguyên được màu vàng nâu mới đạt yêu cầu. Đậu để nguội, sau đó được xay (xiết) vỡ đôi, vỡ ba, không được xay nát như hai loại tương ngoài Bắc: tương Bần (Hưng Yên), tương Cự Đà (Hà Tây), mà chỉ xay vỡ thành mảnh, sảy bỏ vỏ, cho vào nồi nấu (10kg đậu – 100 lít nước) hơn 24 giờ rồi múc vào chum ủ trong 7 ngày.
Nhút Thanh Chương
Người Nghệ An có câu nói "Nhút Thanh Chương - Tương Nam Đàn" để chỉ đặc sản dân dã của xứ Nghệ. Nhút Thanh Chương được ví như món kim chi của mảnh đất này. Món nhút được làm từ quả mít non muối. Món Nhút vắt khô, chấm nước Chẹo (được làm từ nước tương và lạc rang giã nhỏ, thêm ớt, tỏi, đường), ăn kèm với rau kinh giới rất ngon. Bên cạnh đó, nhút nộm thịt ba chỉ, lộc các loại, lạc rang, bánh đa vừng, thêm gia vị, thơm ngào ngạt khó ai có thể cưỡng nỗi sự hấp dẫn lạ kì ấy.
Bánh mướt Diễn Châu
Một ai đã từng ghé mảnh đất Diễn Châu, thưởng thức món bánh mướt - món ngon Nghệ An sẽ vương vấn mãi không quên. Bánh mướt Diễn Châu ngon nổi tiếng như bánh cuốn Thanh Trì (Hà Nội)... Loại bánh này làm từ gạp tẻ xay. Bánh mướt dễ ăn, chỉ cần ăn kèm một chén nước mắm vắt chanh với ớt tươi xắt lát cũng đã thấy ngon miệng. Nếu dùng bánh mướt để đãi khách thì có thể dùng kèm với thịt lợn nướng, bò nướng lụi, chả nem rán, bò lá lốt mỡ chài rất ngon. Đặc biệt hơn, bánh mướt ăn với bò hấp thố, bò nhúng dấm… cuốn bánh tráng, kèm rau xà lách và đủ loại rau thơm hấp dẫn.
Cháo lươn Cửa Lò
Bất kỳ du khách nào ghé thăm Nghệ An đều muốn dừng chân thưởng thức cháo lươn - món ngon Nghệ An. Với hương vị hết sức đặc trưng không nơi nào có được, cháo lươn trở thành một thương hiệu của Nghệ An.Thịt lươn xào với nghệ, ớt, hành tăm. Xương sống lươn giã giập lọc lấy nước ninh cháo. Cháo lươn nóng ăn kèm với rau ngổ mới cảm nhận được hết hương vị thơm ngon, cay nồng hấp dẫn.
Lươn Vinh
Lươn vốn là loại thủy sản nước ngọt có ở hầu hết đồng ruộng trên đất nước Việt Nam. Nhưng dưới bàn tay khéo léo cùng văn hóa ẩm thực đặc trưng của những người con xứ Nghệ, các món ngon từ lươn lần lượt ra đời và dần trở thành đặc sản, tinh hoa của mảnh đất này.
Để chế biến một món ăn ngon, khâu sơ chế lươn rất quan trọng. Người chế biến loại bỏ chất nhớt bằng nhiều kinh nghiệm khác nhau như dùng tro, giấm, nước sôi hoặc dùng một số lá có độ thô như lá tre để tuốt các chất nhờn trên da lươn. Tùy theo yêu cầu của món nấu mà có thể để nguyên con, rút xương hay cắt khúc. Khâu rút xương cũng có 2 phương pháp. Hoặc cắt khứa từ cổ rồi lạng dần xuống. Hoặc đặt thân lươn lên thớt, dùng chày gỗ dần lên, rồi lộn ngược bên trong, lạng bỏ phần xương.
Sau khi sơ chế xong, người ta chế biến lần lượt thành những món ăn mà món nào món nấy đều hút hồn thực khách đến nỗi phải quay lại quán biết bao nhiêu lần. Chẳng hạn như lươn om (om chuối, om lá ngải cứu, om rau ngổ, om lá lốt, om nồi đất...), cháo lươn, lươn nướng, súp lươn... Lươn nướng than hoa là một trong những món ăn được đặc biệt ưa chuông. Mùi thơm của lươn nướng bay tỏa trong không trung khiến chẳng ai có thể cầm lòng được.
Súp lươn cũng là món hấp dẫn không kém. Bát súp có lượng nước trong, ngọt, thơm, những miếng thịt lươn chín còn nguyên dạng, không nhũn nát, thấm vị và dậy lên hương đặc trưng của lươn quê. Hành lá, rau răm còn nguyên sắc xanh tươi thắm được cắt nhỏ, thả bồng bềnh trên mặt nước nóng hổi điểm nhẹ những giọt ớt đỏ. Hơi bay lên kéo theo mùi hương thơm, cay, nồng khiến chưa ăn miệng đã thấy thèm.
Những món từ mực Cửa Lò
Mực nháy nướng, mực luộc, mực trộn téo bưởi, mực nhồi thịt rán... là những món ngon nổi tiếng của Cửa Lò - Nghệ An. Khi được hỏi nên ăn gì khi tới Nghệ An? chắc chăn câu trả lời sẽ là mực nháy nướng. Từ lâu nay các món mực của biển đã “thôi miên” nhiều du khách tới mức không thể bỏ qua trong mỗi chuyến nghỉ mát ở Cửa Lò.
Cam xã Đoài
Cam Xã Đoài là một đặc sản của xã Nghi Diên còn có tên nôm là xã Đoài, thuộc huyện Nghi Lộc, Nghệ An. Hương vị thơm ngon của cam Đoài gây nức lòng người thưởng thức đến nỗi nó đã trở thành một hình ảnh ngọt ngào của thơ ca.
“Cam xã Đoài mọng nước
Giọt vàng như mật ong
Bổ cam ngoài cửa trước
Hương bay vào nhà trong” (Phạm Tiến Duật)
Cam xã Đoài trở thành một đặc sản bởi hơn hết nó có vị đặc biệt thơm ngon, vỏ mỏng, rất nhiều nước. Khi trồng, người dân nơi đây phải lựa kỹ giống, cây giống được chọn lọc sạch, không sâu bệnh.
Nếu một lần đặt chân đến đây vào dịp tết Nguyên Đán, bạn sẽ bị choáng ngợp bởi một thứ sắc màu tươi mới, trùng điệp bởi quả, bởi lá. Hương cam bay lan tỏa ra xung quanh, nửa như mời gọi nửa muốn níu chân người lữ khách.
Cam khi mới chín có màu vàng rồi chuyển sang sẫm dần nhưng luôn giữ được vẻ tươi tắn, ngoài có lớp the mỏng, chỉ cần khẽ xây xát là đã thoát một mùi thơm ngây ngất. Khi bổ ra, cam có màu vàng óng, nước cam chảy ra nhìn sánh như những giọt mật ong óng ánh dưới ánh nắng mặt trời. Hơn thế nữa, khi thả miếng cam vào miệng, tưởng chừng như bao vị ngọt ngào của đất trời kết tinh trong đó.
Bánh đa vừng đen Đô Lương
Bánh đa Đô Lương là một đặc sản Nghệ An ngon nổi tiếng. Bánh đa nơi đây mang bản sắc riêng, rất nhiều vừng đen nên ăn rất thơm, bùi và bổ dưỡng. Chưa hết, chiếc bánh còn có vị cay nồng của tỏi và tiêu, gia vị đậm đà khó quên. Ai đã một lần thưởng thức thứ bánh đặc sản này hẳn phải tấm tắc mãi không thôi.
Bánh đa xúc hến
Bánh đa xúc hến là món nhậu quen thuộc những dịp bạn bè gặp nhau của người dân xứ Nghệ. Hến ăn kèm phải là những con hến được đãi từ sông Lam béo và sạch rồi xào cùng mỡ. Những miếng bánh đa Đô Lương giòn tan lúc này sẽ biến thành những chiếc thìa cho ta nhẩn nha xúc những con hến ngon lành và cảm nhận hương vị ngọt, thơm, cay, bùi, béo đầy quyến rũ. Món bánh đa xúc hến không thể thiếu được một số gia vị như ớt, rau sống và lạc giã dập.
Bánh bèo Vinh
Nếu như bánh bèo Huế được làm từ bột gạo thì bánh bèo xứ Nghệ được làm từ bột lọc. Người ta phải nhào bột nhiều lần cho kỹ thì mới có thể có một mẻ bánh ngon. Để bánh trông đẹp hơn, người bán hàng thường nặn bánh cho giống cánh bèo.
Những con tôm làm nhân bánh không cần to quá nhưng phải được làm sạch chân, râu rồi phi thơm cùng hành mỡ. Được biết, tôm xào càng kỹ thì càng ngấm gia vị và khi ăn thì mới thấy thơm, thấy bùi.
Đĩa bánh bèo thường phải cho thêm hành khô và một ít rau mùi thì mới hoàn chỉnh. Với những ai thích ăn cay thì có thể cho thêm tương ớt chưng. Bỏ miếng bánh bèo vào miệng sẽ thấy được vị dai dai của bột lọc, vị bùi bùi của tôm thịt, vị giòn giòn của hành khô. Món bánh bèo Vình mới chỉ xuất hiện cách đây hơn chục năm nhưng nó đã trở thành một món ăn ngon, nổi tiếng của mảnh đất này.
Cá mát sông Giăng
Sông Giăng, thuộc huyện Con Cuông, là nơi tụ sinh của cá mát - loài cá quen sống nước ngọt, mình có từ 3 đến 6 chấm đen, vi màu hồng. Cá mát không phải là giống cá lớn, thường chỉ bằng 2 hoặc ba ngón tay người lớn, con “bự” cũng chỉ chừng 0,5 đến 0,8 kg. Cá mát sống từng đàn ở nơi nước xiết và khe đá, kiếm ăn vào ban đêm với mục tiêu săn mồi là các loài côn trùng nổi trên mặt nước hoặc rong tảo ở bời bụi, khe đá. Hằng năm, tháng 8 âm lịch là vào mùa cá mát.
Thịt cá mát rất lành, bổ, thơm ngon, hơi có vị đắng vì khi chế biến không vứt bỏ ruột (ruột cá rất sạch vì chủ yếu ăn thức ăn thực vật), mỡ béo ít xương và ngon nhất là phần đầu (không như các loại cá khác, đầu cá mát rất mềm, giòn). ăn cá mát có thể hạn chế các chứng bệnh về tim mạch, lợi cho người lớn tuổi, béo phì. Đối với phụ nữ thai sản, cá mát là món ăn rất lợi sữa. Cá mát có thể kho, rán, nướng… Dù chế biến theo kiểu nào thì thịt cũng rất bùi, rất thơm.
Chịn xồm - món thịt chua của người Thái
Người Thái ở các huyện miền Tây Nghệ An có một món ăn rất hấp dẫn, đó là
món chịn xồm. Người ta lấy thịt, có thể là thịt trâu, thịt lợn, thịt bò, đôi khi là thú rừng, lọc nạc tuyền, xắt miếng bằng bàn tay, nhúng qua nước sôi chừng nửa phút cho săn tái mặt ngoài, sau đó vớt ra để ráo nước, thái mỏng ngang thớ, cho muối tinh vào ướp (cũng như làm tương, nhút… không dùng muối i-ốt), ướp chừng 1 giờ, trộn cơm nguội với tỉ lệ 1 cơm/ 3 thịt, cho vào ống nứa tươi, nén thịt vừa phải và nút lại bằng hai lớp lá chuối hoặc lá dong: một vo tròn nhét vào ống, một bịt ngoài cố định bằng sợi lạt giang, đem bỏ lên gác bếp chỗ nhiệt độ vừa phải.
Ba ngày sau, đưa ống xuống, lột thịt, thái trộn gạo thính, lại bỏ lên gác bếp nhưư cũ. Độ 3 ngày nữa lấy xuống, thái miếng, kẹp rau thơm rừng chấm muối ớt (hoặc nước mắm ớt), ăn có mùi vị chua, béo và bùi, rất tinh khiết, thanh nhã.
Khoai xéo
Khoai xéo là một món ăn dân dã đặc trưng đã gắn bó với biết bao người con của xứ Nghệ. Để làm khoai xéo, sau khi thu hoạch, người ta chọn những củ khoai ngon, nhiều bột nhất rồi đem đi rửa sạch, sau đó cát lát mỏng đem đi phơi cho đến khi khoai khô giòn thì bỏ vào chum vại, đậy kín và để ăn dần.
Gọi là khoai xéo bởi khi nấu chín, ta phải dùng tới mỗi tay ba chiếc đũa để xéo khoai, xéo cho tới khi khoai tơi thành bột mới thôi. Dân dã thì nấu khoai không rồi xéo lên ăn với cà, sang và cầu kỳ hơn thì nấu cùng ỗ, nếp, đường hoặc mật mía.Mỗi khi mùa đông về hay mưa rét thì đem 1 ít ra nấu. Giữa tiết trời lành lạnh mà có một bát khoai xéo ăn thì ấm lòng biết bao nhiêu.
Cháo canh
Cháo canh làm từ bột mỳ, mỗi sợi nhỉnh hơn đầu đũa, có nhiều vị như cháo canh tôm, cháo canh giò heo… nhưng với những người dân Vinh thì quen thuộc nhất vẫn là vị cháo canh thịt. Một trong những khâu quan trọng làm cháo canh ngon và thu hút người ăn đó chính là nước dùng. Nước dùng được ninh từ xương, có vị ngọt nhẹ sau đó thả sợi mỳ vào cùng với một ít tôm, thịt băm và hành khô. Trước khi múc cháo canh ra tô thì cho thêm một chút sa tế và hành lá khiến khách “ngồi không yên”.
