PV: “Nguồn cội” vừa ra mắt đã được độc giả săn đón và lập tức có tên trong top 10 cuốn sách bán chạy tháng 3. Thưa dịch giả Nguyễn Xuân Hồng, từ góc nhìn của mình, theo anh, vì sao Dan Brown vẫn hút được độc giả Việt Nam?
Dịch giả Nguyễn Xuân Hồng: Nói đến Dan Brown, chúng ta đều nghĩ ngay đến những kiến thức phong phú của ông về biểu tượng, mật mã, lịch sử, tôn giáo, kiến trúc, nghệ thuật… Ông là bậc thầy trong việc khai thác những kiến thức này, đưa vào các tác phẩm của mình. Tác phẩm nào của ông cũng khiến độc giả mê mẩn và thỏa mãn khi được tìm hiểu những danh tác, danh gia hay khám phá những công trình kiến trúc nổi tiếng trên khắp thế giới cùng với những bí mật gắn liền với chúng. Đọc sách của ông, kết hợp với tra cứu, tìm hiểu qua Internet, sẽ rất giống như chúng ta được đi du lịch, tham quan tới những địa danh mà ông nhắc đến. Có lẽ đây chính là một trong những yếu tố khiến tác phẩm của Dan Brown luôn thu hút được độc giả.
Đây là cuốn sách thứ 3 của Dan Brown anh chuyển ngữ, sau“Biểu tượng thất truyền” và“Hỏa ngục”. Nhìn lại quá trình lao động chữ nghĩa để mang tới cho bạn đọc 3 “siêu phẩm” này, đâu là tác phẩm anh dịch với năng lượng dồi dào, hứng thú?
- Thật ra việc dịch các tác phẩm của Dan Brown luôn rất thú vị vì dịch giả được làm người đầu tiên khám phá những kiến thức phong phú mà ông đưa vào tác phẩm. Nhưng nếu nói hứng thú nhất thì bao giờ cũng là lần đầu tiên bởi, làm bất kỳ việc gì, trải nghiệm lần đầu luôn đem lại cho chúng ta sự háo hức, hồi hộp, thích thú. Lần đầu dịch tác phẩm của một tác giả đã thành danh như Dan Brown, cuốn “Biểu tượng thất truyền” xuất bản cuối năm 2009 (bản tiếng Anh), tôi rất hào hứng vì biết rằng việc chuyển ngữ tác phẩm của ông là một thử thách không hề nhỏ, nhất là phải chuyển dịch những kiến thức, đặc biệt các khái niệm tôn giáo, khoa học, nghệ thuật…, sang tiếng Việt làm sao cho thật thuyết phục.
Mỗi lần dịch tác phẩm của Dan Brown, với anh, có phải là một thách thức?
-Vâng, chắc chắn là như vậy bởi như tôi đã nói, tác phẩm nào của Dan Brown cũng dày đặc những kiến thức thú vị về văn hóa, lịch sử, tôn giáo, nghệ thuật…, trong đó có rất nhiều kiến thức chưa hề được dịch ra tiếng Việt. Do đó, việc tìm phương án chuyển dịch những kiến thức đó sang tiếng Việt luôn là một “bài toán” không dễ giải đối với dịch giả.
Dịch giả Nguyễn Xuân Hồng.
Vậy khi dịch “Nguồn cội”, anh gặp phải những khó khăn gì, và giải quyết những khó khăn đó như thế nào?
- Như tôi đã nói, việc dịch bất kỳ tác phẩm nào sang tiếng Việt cũng đều có những khó khăn do giữa các ngôn ngữ luôn có độ “vênh” nhất định, ngoài ra còn có những thuật ngữ, khái niệm, kiến thức… mà ngôn ngữ tiếng Việt chưa có cách diễn đạt tương đương. Việc xử lý những chỗ này luôn là thử thách với dịch giả. Với “Nguồn cội”, tôi còn gặp một thử thách nữa khi dịch mật khẩu (password) mà nhân vật Edmond Kirsch lựa chọn. Đó là một câu thơ gồm 47 mẫu tự. Việc lựa chọn từ ngữ làm sao để vừa dịch được đúng nghĩa câu thơ mà vẫn bảo đảm đủ số mẫu tự như chủ ý của tác giả thật sự không dễ chút nào. Nhưng khi tìm được phương án xử lý thì thật sự rất vui. Tôi tin rằng, độc giả chấp nhận và hài lòng với phương án dịch của tôi đối với “thử thách” này.
Theo anh, đâu là thông điệp chính mà Dan Brown muốn lan truyền tới độc giả trong “Nguồn cội”?
- Trong “Nguồn cội” (Bách Việt Books phát hành), tác giả đề cập đến câu chuyện tôn giáo và khoa học tìm cách lý giải vấn đề mà loài người quan tâm, cụ thể ở đây là nguồn gốc và tương lai của nhân loại. Trên thực tế, đối với vấn đề này, dường như cách lý giải của tôn giáo và của khoa học trái ngược nhau và hai bên tìm cách phủ nhận nhau để khẳng định lý giải của mình mới là chân lý. Tuy nhiên, ở “Nguồn cội”, tác giả Dan Brown cho thấy rằng tôn giáo và khoa học có thể hợp tác, bổ trợ cho nhau, như lời nhân vật Robert Langdon nói ở phần cuối truyện khi diễn giải ý nghĩa câu thơ của Blake: “Khoa học lành mạnh sẽ xua tan những tôn giáo u tối... để những tôn giáo khai sáng có thể phát triển”. Tôi cho rằng, thông điệp mà tác giả muốn truyền tải trong tác phẩm là: Nếu đoàn kết với nhau, không phân biệt tôn giáo, sắc tộc…, loài người chúng ta có thể giải quyết được mọi vấn đề, tìm ra câu trả lời cho mọi câu hỏi để hướng tới một tương lai tươi sáng, tốt đẹp hơn.
Từng dịch nhiều cuốn sách của nhiều tác giả, có cuốn sách nào khiến anh cảm thấy mệt mỏi, giống như một sự chịu đựng?
-Có mệt mỏi chứ! Dịch giả thì cũng chỉ là một con người và dịch thuật cũng chỉ là một công việc. Do đó, tất nhiên sẽ có những lúc dịch giả mỏi mệt, tâm lý chán nản vì gặp chuyện không vui nào đó và khi đó tất yếu sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả công việc, cho dù đó là công việc gì chứ không riêng công việc dịch thuật. Nhưng bảo dịch như một sự chịu đựng thì với tôi chưa bao giờ có bởi tôi xác định sẽ theo đuổi công việc dịch thuật lâu dài. Nếu thấy việc dịch một cuốn sách nào đó như một sự chịu đựng thì chắc chắn tôi sẽ từ chối ngay từ đầu. Hoặc khi đang dịch một cuốn sách mà thấy mệt mỏi, tôi sẽ tạm dừng một thời gian để thăng bằng lại.
Trân trọng cảm ơn anh!