Theo Globocan 2022 (Dự án của Cơ quan nghiên cứu ung thư quốc tế), Việt Nam ghi nhận hơn 24.400 ca mắc mới và hơn 22.500 ca tử vong do ung thư phổi mỗi năm. Đa phần các bệnh nhân mắc ung thư phổi phát hiện ở giai đoạn muộn khiến cho công tác điều trị tốn kém, hiệu quả không cao, đặc biệt còn gây ra gánh nặng lớn cho kinh tế xã hội với chi phí tốn kém.
Tiến sỹ Nguyễn Trọng Khoa - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) nhấn mạnh như vậy khi phát biểu tại Hội thảo chuyên đề Sàng lọc ung thư phổi: Kinh nghiệm quốc tế và định hướng tại Việt Nam, do Viện Nghiên cứu Phòng chống Ung thư (Viện Ung thư Quốc gia) - Bệnh viện K phối hợp cùng công ty TNHH AstraZeneca Việt Nam tổ chức ngày 11/4, tại Hà Nội.
Sàng lọc để phát hiện sớm
Giáo sư Lê Văn Quảng - Giám đốc Bệnh viện K, Viện trưởng Viện Ung thư Quốc gia nhấn mạnh ung thư phổi hiện là nguyên nhân tử vong do ung thư cao hàng đầu tại Việt Nam ở cả hai giới nam và nữ, chỉ sau ung thư gan và ung thư vú. Hiện nay, với những tiến bộ của khoa học công nghệ việc điều trị ung thư đa mô thức, phối hợp nhiều biện pháp với nhau. Với các bệnh nhân mắc ung thư phổi nếu được phát hiện sớm, cơ hội điều trị thành công có thể tăng lên gấp nhiều lần, từ đó làm giảm nguy cơ tử vong và tiết kiệm được chi phí điều trị.
“Trong điều trị bệnh ung thư phổi, mỗi quốc gia có một chiến lược ưu tiên khác nhau. Đây là bệnh có tỷ lệ người mắc cao và trong công tác điều trị có nhiều tiến bộ vượt bậc để bệnh nhân được chữa khỏi khi phát hiện sớm. Vì vậy, việc xây dựng chương trình sàng lọc và hệ thống quản lý bệnh hiệu quả là nội dung cấp thiết,” Viện trưởng Viện Ung thư Quốc gia cho hay.
Tại hội thảo, các chuyên gia quốc tế uy tín đã chia sẻ kinh nghiệm thành công tại các quốc gia tiên tiến.
Giáo sư Pan-Chyr Yang - Đại học Quốc gia Đài Loan (Trung Quốc) giới thiệu mô hình TALENT giúp phát hiện sớm tới 90% ca ung thư phổi giai đoạn 0-I ở nhóm người không hút thuốc, đồng thời thúc đẩy thay đổi chính sách y tế quốc gia.
Giáo sư Pan-Chyr Yang nhấn mạnh hiện nay châu Á là khu vực có gánh nặng về bệnh ung thư phổi lớn nhất thế giới, với 63 ca tử vong do ung thư phổi ở khu vực này. Đáng lưu ý, trong các nguyên nhân gây ra ung thư phổi thì ở những người hút thuốc lá chiếm tỷ lệ cao.
“Qua các nghiên cứu được triển khai tại Đài Loan (Trung Quốc) trong nhiều năm đã cho thấy hiệu quả của việc chụp CT liều thấp cách nhau 2 năm giúp phát hiện ra bệnh ung thư phổi ở giai đoạn sớm hiệu quả. Bởi giá chi phí cho chụp CT liều thấp như tại tại Đài Loan khoảng 140 USD, nhưng nếu không tầm soát sớm, khi bạn mắc ung thư ở giai đoạn muộn mỗi ngày dùng 1-2 thuốc hiện đại cũng mất tới 140 USD mỗi viên,” Giáo sư Pan-Chyr Yang dẫn chứng. Vì vậy, việc chụp CT liều thấp hiệu quả giúp người bệnh phát hiện ở giai đoạn sớm sẽ cắt bỏ khối u và sẽ được điều trị khỏi.
Giáo sư Kim Yeol - Trung tâm Ung thư Quốc gia Hàn Quốc trình bày kinh nghiệm triển khai chương trình sàng lọc quy mô toàn quốc, đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của kiểm soát chất lượng và kết nối dữ liệu từ ghi nhận đến điều trị.
“Ung thư phổi được xem như là sát thủ hàng đầu trong các loại ung thư. Ở Hàn Quốc, có 23% người mắc ung thư phổi phát hiện ở giai đoạn sớm và được chữa khỏi tới hơn 80%. Hiện nay, trong việc phát hiện sớm bệnh ung thư phổi, chụp X-Quang ngực không phát hiện được triệt để, tuy nhiên, chụp CT liều thấp phát hiện hiệu quả trong việc tầm soát các nốt nhỏ tổn thương phổi lành tính hay ung thư phổi,” Giáo sư Kim Yeol từ Hàn Quốc cho hay.
Tại Hàn Quốc, đã có chương trình hướng dẫn tầm soát ung thư phổi được triển khai từ năm 2015 và khuyến cáo việc CT liều thấp với những người có nguy cơ cao mắc ung thư phổi như người có nguy cơ cao và hút thuốc lá nhiều.
Khởi động nghiên cứu về ghi nhận ung thư phổi
Phó giáo sư Đỗ Hùng Kiên - Phó giám đốc Bệnh viện K nhấn mạnh Ung thư phổi là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do ung thư. Hiện tại có nhiều tiến bộ trong điều trị ung thư phổi từ giai đoạn sớm đến giai đoạn muộn. Tại Bệnh viện K mỗi năm có khoảng 12.000 lượt khám liên quan đến bệnh lý u phổi và điều trị cho khoảng 3.200 ca mắc mới. Đáng lưu ý khi có tới 75% bệnh nhân mắc ung thư phổi đến khám ở giai đoạn muộn, vì vậy tạo nên gánh nặng điều trị.
Với bệnh nhân giai đoạn sớm điều trị tiêu chuẩn tại Việt Nam là phẫu thuật sau đó bổ trợ với điều trị đích hoặc miễn dịch. Vấn đề cốt lõi để cải thiện sống còn vẫn là sàng lọc phát hiện sớm.
Bác sỹ Kiên phân tích một số rào cản phổ biến của tầm soát ung thư phổi tại Việt Nam, đó là việc triển khai sàng lọc ung thư phổi hiện có nhiều khó khăn do thiếu trang thiết bị, cơ sở hạ tầng chuyên môn. Bên cạnh đó, nhận thức của người dân và nhân viên y tế chưa đầy đủ, bảo hiểm y tế chưa chi trả cho các phương pháp sàng lọc. Đối tượng bệnh nhân ung thư phổi ở phụ nữ và người bệnh không có yếu tố nguy cơ cao.
Phó giám đốc Bệnh viện K kiến nghị trong điều trị bệnh nhân mắc ung thư phổi cần có những chính sách hỗ trợ từ bảo hiểm y tế tăng khả năng tiếp cận liệu pháp mới và sàng lọc chẩn đoán sớm cho bệnh nhân ung thư phổi tại Việt Nam để kéo dài cuộc sống cho bệnh nhân. Bên cạnh đó là việc giảm giá thuốc để bệnh nhân tăng khả năng tiếp cận với các liệu pháp điều trị mới.
Là đơn vị đồng hành với nghiên cứu ghi nhận ung thư phổi, bà Văn Thị Thu Sương - Giám đốc Y Khoa công ty TNHH AstraZeneca cho biết AstraZeneca không chỉ cam kết mang đến những giải pháp tiến bộ trong điều trị mà còn hỗ trợ Bộ Y tế và các cơ sở khám chữa bệnh triển khai các sáng kiến thúc đẩy tầm soát và phát hiện sớm ung thư phổi. AstraZeneca đồng hành cùng Viện Nghiên cứu Phòng chống Ung thư Bệnh viện K và 07 bệnh viện trên toàn quốc triển khai nghiên cứu ghi nhận ung thư phổi, theo dõi người bệnh dài hạn đến 2030.
Tiến sỹ Nguyễn Trọng Khoa - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) khẳng định xây dựng chương trình sàng lọc ung thư phổi quốc gia là hướng đi chiến lược nhằm giảm gánh nặng bệnh tật. Thành công đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ sở y tế, đồng bộ hóa chuyên môn, kiểm soát chất lượng và khai thác hiệu quả dữ liệu ghi nhận ung thư để nâng cao hiệu quả sàng lọc và phát hiện sớm bệnh.
Hội thảo cũng đánh dấu cột mốc quan trọng khi chính thức công bố khởi động nghiên cứu “Ghi nhận ung thư phổi: Đặc điểm chẩn đoán, điều trị và sống thêm của người bệnh tại Việt Nam giai đoạn 2025-2030.”
Nghiên cứu với sự tham gia của 8 bệnh viện trên cả nước, bao gồm: Bệnh viện K, Bệnh viện Phổi Trung ương, Bệnh viện Ung bướu Thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Ung bướu Hà Nội, Bệnh viện Ung bướu Cần Thơ, Bệnh viện Ung bướu Đà Nẵng, Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch cùng với sự hỗ trợ từ AstraZeneca Việt Nam. Mục tiêu của nghiên cứu là xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ hoạch định chính sách và nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân ung thư phổi trong tương lai.
