Những đồn đoán liên quan đến phiên họp toàn thể lần thứ tư của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa 20 (hội nghị Trung ương bốn) xuất hiện khi chu kỳ bầu cử tổng thống Mỹ đang có cục diện khó đoán.
Nếu được tổ chức, hội nghị Trung ương bốn sẽ diễn ra sau hai sự kiện chính trị quan trọng, bao gồm hội nghị Trung ương ba diễn ra 7, nơi đặt ra các chính sách kinh tế trung và dài hạn của Trung Quốc.
Sự kiện khác diễn ra vào đầu tháng này khi các bô lão đảng và các nhà lãnh đạo hiện tại tổ chức cuộc họp thường niên của họ tại Bắc Đới Hà, một khu nghỉ mát ven biển ở tỉnh Hà Bắc.
Không phải là không có lý khi đưa ra giả thuyết về thời điểm diễn ra hội nghị Trung ương bốn, vì hội nghị Trung ương ba mới được tổ chức gần đây cũng được tổ chức muộn hơn thông lệ.
Hội nghị Trung ương ba của Trung Quốc thường diễn ra vào mùa thu hàng năm sau khi Ban Chấp hành Trung ương Đảng được bầu tại đại hội toàn quốc.
Ủy ban Trung ương khóa 20 được bầu vào tháng 10 năm 2022, nhưng hội nghị Trung ương ba, theo thông lệ phải được tổ chức vào mùa thu năm ngoái, đã bị trì hoãn hơn 8 tháng.
Cũng theo thông lệ, hội nghị Trung ương bốn sẽ được tổ chức vào mùa thu năm sau hội nghị Trung ương ba. Đó sẽ là mùa thu năm 2025.
Nhưng một nguồn tin của đảng cho biết các thông lệ trước đây không nhất thiết áp dụng dưới thời ông Tập Cận Bình và hội nghị Trung ương bốn có thể được tổ chức sớm.
Nguồn tin cũng chỉ ra rằng hội nghị này có thể diễn ra một phần vì đã gần năm năm trôi qua kể từ hội nghị toàn thể lần thứ tư của Ban Chấp hành Trung ương khóa 19 diễn ra vào tháng 10 năm 2019.
Vậy tại sao hội nghị Trung ương bốn lại diễn ra sớm? Chủ yếu do tình hình phức tạp đang diễn ra tại Mỹ.
Nước Mỹ đang hướng đến chặng đường cuối cùng của chu kỳ bầu cử tổng thống, sau khi trải qua hai diễn biến khó lường. Vào giữa tháng 7, ứng viên Donald Trump đã bị ám sát hụt tại một cuộc vận động tranh cử ở Pennsylvania. Hình ảnh ông Trump mạnh mẽ đã lấn át vị thế của Tổng thống Joe Biden.
Khoảng một tuần sau, ông Biden đã từ bỏ nỗ lực tái tranh cử để nhường đường cho Phó Tổng thống Kamala Harris.
Giờ đây, các nhà lãnh đạo chính trị toàn cầu, bao gồm cả những người ở Bắc Kinh, đang vội vã tìm hiểu bối cảnh chính trị đang được định hình lại của Mỹ.
Các cuộc thăm dò cho thấy bà Harris, 59 tuổi, và ông Trump, 78 tuổi, đang bám đuổi sát nút.
Tuy nhiên, bất kể ai thắng, cũng không thể mong đợi sự cải thiện đáng kể nào trong mối quan hệ căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc.
Tuy nhiên, Trung Quốc phải điều chỉnh lại chiến lược của mình phù hợp với thực tế mới tại Mỹ.
Điều này tạo ra khả năng Tập Cận Bình sẽ lại bất chấp thông lệ và triệu tập hội nghị Trung ương bốn ngay sau cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào ngày 5/11. Hội nghị có thể được tổ chức trong năm nay, vào khoảng thời gian lễ nhậm chức của tân tổng thống Mỹ vào tháng 1 hoặc sau phiên họp thường niên của Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc (quốc hội Trung Quốc) vào tháng 3.
Đằng sau sự suy đoán về việc tổ chức sớm hội nghị Trung ương bốn là bài học cay đắng mà Trung Quốc đã học được từ cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016.
Tám năm trước, chính quyền Bắc Kinh đã lo ngại về khả năng ứng cử viên đảng Dân chủ Hillary Clinton đánh bại ông Donald Trump và đưa ra lập trường cứng rắn, đặc biệt là về nhân quyền và các vấn đề sắc tộc ở Trung Quốc, vào Nhà Trắng.
Trung Quốc nghĩ rằng sẽ dễ dàng hơn để đối phó với Trump, một ông trùm kinh doanh. Thực tế là Trump đã liên tiếp tấn công Trung Quốc một cách bất ngờ, dẫn đến chiến tranh thương mại Mỹ-Trung.
Trung Quốc đã phải chịu một đòn giáng mạnh do phản ứng chậm trễ trước các biện pháp cứng rắn của Trump và không thể để bị bất ngờ thêm lần nữa.
Bỏ qua thời điểm diễn ra hội nghị Trung ương bốn, Bắc Kinh còn một vấn đề khác: họ hiện không có nhân vật chủ chốt nào am hiểu về các vấn đề của Mỹ.
Cho đến hai năm trước, ông Lưu Hạc vẫn giữ chức Phó Thủ tướng phụ trách chính sách kinh tế vĩ mô và quan hệ kinh tế với Mỹ. Trước khi nghỉ hưu, ông Lưu đã đóng vai trò chủ chốt trong việc đạt được thỏa thuận thương mại "giai đoạn một" với chính quyền Trump. Ông cũng là một trong những phụ tá đáng tin cậy của Chủ tịch Tập Cận Bình.
Từng học tại Mỹ, ông Lưu được cho là một trong số ít chuyên gia Mỹ của chính quyền Tập Cận Bình. Chủ tịch Trung Quốc dường như lo lắng về tình hình hiện tại và đôi khi được cho là tìm kiếm lời khuyên từ Lưu Hạc về mối quan hệ với Mỹ và các vấn đề khác.
Ông Lưu cũng đôi khi gặp gỡ các chức sắc của chính quyền Biden đến thăm Trung Quốc, mặc dù là các cuộc gặp không chính thức.
Thật khó để nói liệu Lưu có đưa ra lời khuyên cho Tập Cận Bình hay các quan chức Mỹ có thể giúp họ giảm căng thẳng hay không. Chỉ cần nhìn vào chính sách của Washington đối với Trung Quốc, bao gồm cả việc áp đặt thuế quan trừng phạt đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.
Không có gì ngạc nhiên khi hội nghị Trung ương ba hồi tháng 7 không đưa ra bất kỳ thay đổi nhân sự quan trọng nào, cũng như không đưa ra chính sách mới lớn nào để vượt qua tình hình kinh tế hiện tại của Trung Quốc. Các tài liệu chính thức chỉ nhấn mạnh đến nhu cầu cải cách theo hướng hiện đại hóa mang bản sắc Trung Quốc.
Một xu hướng chung của các nhà lãnh đạo khi cố gắng phá vỡ bế tắc chính trị trong nước đó là tạo ra thành công về mặt ngoại giao. Đối với Trung Quốc, quan hệ với các nước láng giềng là điều cần thiết, nhưng quan hệ với Mỹ là quan trọng nhất. Do đó, quan hệ với Mỹ có thể sẽ là một mục chính trong chương trình nghị sự của hội nghị Trung ương bốn.
(Bài viết thể hiện quan điểm của Katsuji Nakazawa - nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc)
