Nỗ lực chinh phục 'bầu trời' định kiến của các nữ phi công

"Tôi thuộc về bầu trời"

Trong một buồng lái ở đâu đó trên mây, Suwapich Wongwiriyawanich từng chứng kiến một cảnh tượng ngoạn mục. Một bên cô là bầu trời đêm đang lùi dần, còn bên kia là ánh bình minh ló dạng. “Đây là nơi tôi thuộc về", Suwapich. "Ở bên trong buồng lái trên bầu trời, thay vì là tiếp viên hàng không ở phía sau".

Suwapich sau đó đã đặt ra một lộ trình mới cho bản thân. Cô đăng ký vào lớp học viên đầu tiên của hãng hàng không AirAsia, đạt 2.000 giờ bay và trở thành một trong những nữ phi công đầu tiên của hãng. Hai thập kỷ trôi qua, nữ cơ trưởng người Thái Lan này vẫn khiến hành khách bất ngờ khi giọng cô phát ra từ loa trên máy bay.

Hành trình từ cabin đến buồng lái của Suwapich là một phần của câu chuyện rộng lớn hơn, khi ngày càng có nhiều phụ nữ trên khắp châu Á được tuyển chọn vào những ngành nghề do nam giới thống trị, đặc biệt là phi công.

Lần đầu tiên trong lịch sử, phụ nữ ở châu Á hiện nắm giữ nhiều tài sản hơn bất kỳ khu vực nào, ngoại trừ Bắc Mỹ, và tổng số tài sản này đang tăng nhanh hơn bất kỳ nơi nào khác trên thế giới.

Theo một phân tích được thực hiện bởi Tập đoàn Tư vấn Boston trong năm nay, phụ nữ ở châu Á đang bổ sung thêm 2 nghìn tỷ USD vào tài sản của họ mỗi năm và sẽ nắm giữ 27 nghìn tỷ USD vào năm 2026, nhiều hơn 6 nghìn tỷ USD so với dự báo cho phụ nữ ở Tây Âu.

Đà phát triển này một phần là do ngày càng có nhiều phụ nữ mạo hiểm dấn thân vào những công việc trước đây chỉ dành cho nam giới. Một số yếu tố đang giúp đỡ phụ nữ châu Á thành đạt hơn là chế độ nghỉ thai sản dành cho vợ chồng và sự trợ giúp của gia đình và giá thuê bảo mẫu rẻ.

Phó giáo sư Hue-Tam Jamme từ Đại học bang Arizona (Mỹ), cho biết: “Lao động nữ, dù làm việc trực tuyến hay trực tiếp, nếu có sự hỗ trợ của gia đình, sẽ có thể linh hoạt để làm việc nhiều giờ hơn và mở rộng hoạt động kinh doanh của họ".

Trình độ học vấn, quá trình đô thị hóa cũng đã định hình lại thực trạng bình đẳng giới.

"Nhưng bất chấp những số liệu thống kê bóng bẩy, phụ nữ vẫn chưa thể vượt qua nam giới trong lĩnh vực tài chính, họ sẽ cần 151 năm để thu hẹp khoảng cách kinh tế với nam giới nếu không có gì thay đổi", Diễn đàn Kinh tế Thế giới cho biết trong một báo cáo đo lường mức lương, tỷ lệ thất nghiệp, khả năng tiếp cận tài chính và đất đai.

Ở nhiều nơi, phụ nữ cũng đang đấu tranh với các gia đình bảo thủ để vạch ra cho mình những con đường vẫn được coi là không chính thống.

Ishmita Nagi, từng là nhà thiết kế thời trang, đã quyết định từ bỏ công việc trong xưởng may để trở thành phi công của hãng hàng không Ấn Độ IndiGo. Nagi nói cô đã gặp nhiều phụ nữ dám đi ngược lại định kiến của gia đình và xã hội để làm điều mình muốn cho bản thân.

“Tôi rất ngưỡng mộ những người đó, bởi tôi nghĩ rằng nếu không có sự hỗ trợ to lớn mà mình có được từ gia đình, tôi không thể tiến xa như vậy", nữ phi công này cho biết.

Bất chấp những tiến bộ, hệ thống hiện tại vẫn tiếp tục cho thấy đàn ông áp đảo phụ nữ ở những vị trí quyền lực nhất và được trả lương cao nhất. Một lý do mang tính hệ thống là tuyển dụng. Các bộ phận tuyển dụng nhân sự một phần dựa vào các mạng lưới chuyên nghiệp, thường do nam giới thống trị. Trong khi các mạng lưới tuyển dụng bằng thuật toán thường tập hợp dữ liệu lịch sử để tìm những người nổi bật trong các vị trí, vốn vẫn là nam giới chiếm đa số.

Nhưng theo bà Đỗ Yến, nhà quản lý đầu tư tại Quỹ Beacon chuyên hỗ trợ các nữ doanh nhân, cho biết cấu trúc giới tính và quan niệm xã hội cũng có thể gây bất lợi cho nam giới. “Đàn ông cũng là nạn nhân của định kiến xã hội, họ buộc phải trở thành trụ cột duy nhất hoặc trụ cột chính trong gia đình, phải có đủ tiền và tài sản để lấy vợ", nhà đầu tư này chỉ ra.

Bà Yến cũng tin rằng giáo dục phát triển và quá trình đô thị hóa đang thay đổi quan điểm về vai trò giới tính.

Ngân hàng Phát triển Châu Á ước tính tỷ lệ đô thị hóa ở Châu Á-Thái Bình Dương là 54%, sẽ tăng lên 64% vào năm 2050.

Đối với một bộ phận các bà mẹ châu Á trong độ tuổi lao động, họ không gặp quá nhiều vấn đề với việc chăm sóc con sau quá trình nghỉ thai sản. Ngày càng có nhiều gia đình trung lưu chọn cách thuê bảo mẫu với giá cả phải chăng hoặc nhận được sự đỡ đần từ ông bà.

Đại úy Jul Laiza Beran, nữ phi công chiến đấu đầu tiên của Lực lượng Không quân Philippines, cho biết cô dự sinh vào năm sau và sẽ cần đến sự trợ giúp của gia đình nhà chồng.

Đại úy Jul Laiza Beran thuộc Không quân Philippines.

Sau khi trở lại từ kỳ nghỉ thai sản, Beran sẽ cần phải tham gia khóa tài đào tạo, thực hiện các chuyến bay với người hướng dẫn và giữ sức khỏe cho công việc đòi hỏi thể chất cường độ cao.

Thời thơ ấu của Beran là những cuộc sơ tán lúc nửa đêm và những trận giao tranh quyết liệt giữa quân đội chính phủ và quân ly khai ở tỉnh Cotabato, miền Nam đất nước. Trưởng thành giữa xung đột khiến Beran quyết tâm gia nhập quân đội. “Tôi muốn đi trên con đường có ít dấu chân phụ nữ và chứng minh chúng tôi có thể trở thành phi công, sẵn sàng chiến đấu và lái máy bay tàng hình như nam giới”, cô nói.

Nhưng quân đội không phải là nơi thân thiện với phụ nữ, nhất là trong lực lượng không quân, Beran nói. Cô đã phải làm quen và thích ứng với những thứ cơ bản như phòng tắm, cho đến học cách kiểm soát các thiết bị an toàn. Nhưng không gì làm cô nản lòng, giờ đây Beran cảm thấy vô cùng tự tin và có mối quan hệ thân thiết với các đồng đội nam của mình, yếu tố quan trọng đối với những phi công vốn thực hiện các nhiệm vụ nguy hiểm, rủi ro cao cùng nhau.

“Máy bay chiến đấu rất nguy hiểm, nhanh và mạnh”, nữ đại úy chia sẻ. “Một khi đã vào khoang lái, tất cả những gì bạn có thể nghĩ đến là cất cánh thật nhanh, bắn trúng mục tiêu hoặc bay theo đội hình. Bạn sẽ cảm nhận áp lực thực sự trong tâm trí và cơ thể của mình".

Đấu tranh cho sự khác biệt

Hồi còn nhỏ, Nivingita Bhasin đã từng rất mê mẩn khi lần đầu được thấy một chiếc máy bay. Vì lớp học gần sân bay, Bhasin nhiều lần nhìn chăm chú ra cửa sổ, mơ ước được lái những chiếc máy bay vút qua ngôi trường của mình. "Tôi nhớ có lần giáo viên toán ném một viên phấn vào tôi và nói: 'Em sẽ không làm được gì nếu cứ nhìn ra cửa số đâu'", Bhasin hồi tưởng.

Mười ba năm sau, vào năm 1989, cơ trưởng Bhasin trở thành người phụ nữ trẻ nhất thế giới lái một chiếc máy bay dân dụng ở tuổi 26 tuổi. “Hóa ra là tôi vẫn phải nhìn ra ngoài cửa sổ. Đó là công việc của phi công, đó là cách tôi kiếm sống”, bà nói.

Hai mẹ con cơ trưởng Nivedita Bhasin (trái) và Niharika Bhasin đều là phi công dân sự tại Ấn Độ.

Cơ trưởng Bhasin cho biết bà phải trở lại làm việc khi cả hai con của mình được 6 tuần tuổi. Hãng hàng không hồi đó không có quy định nào về việc mang thai, Bhasin là phi công hàng không đầu tiên của Ấn Độ sinh con. "Mỗi khi nghĩ về khoảng thời gian ấy, tôi cảm thấy rất đau lòng", nữ cơ trưởng trải lòng.

Theo ước tính của Hiệp hội Nữ phi công Hàng không Quốc tế vào năm 2020, Ấn Độ có tỷ lệ nữ phi công cao nhất thế giới với 12,5% (tương đương 1.092 người).

Tuy nhiên, đây cũng là một quốc gia xếp hạng 135 trên 146 về bình đẳng giới, theo bảng xếp hạng của Diễn đàn Kinh tế Thế giới. Với 662 triệu phụ nữ, Ấn Độ tụt hậu về tỷ lệ tham gia lực lượng lao động, chăm sóc sức khỏe, tỷ lệ biết chữ của phụ nữ so với nam giới, bình đẳng thu nhập và đại diện trong các ngành nghề chính trị, kỹ thuật.

Nhưng khi nói đến việc bay trên bầu trời, cơ trưởng Bhasin cho biết các nữ phi công ở Ấn Độ đã được hưởng lợi từ cách tiếp cận tích cực, bao gồm cả trợ cấp của nhà nước cho các trường dạy lái máy bay vốn đắt đỏ. Các công ty tư nhân cũng cung cấp học bổng toàn phần cho các khóa đào tạo kéo dài 18 tháng và vị trí làm việc tại các hãng hàng không thương mại.

Cơ trưởng Bhasin cũng ghi nhận vai trò quan trọng của gia đình và nguồn lao động giúp việc gia đình giá rẻ của Ấn Độ trong việc chăm sóc các con trong khi bà trải qua nhiều giờ trên các chuyến bay quốc tế mệt mỏi. Con gái Niharika của bà hiện nay cũng là cơ trưởng, lái chiếc Airbus A320 vòng quanh thế giới cho hãng hàng không IndiGo của Ấn Độ.

Namrita Chandi nằm trong đợt xét duyệt thứ hai dành cho các phi công trực thăng được phép vào Lực lượng Không quân Ấn Độ và là người phụ nữ đầu tiên trong gia đình kiếm ra tiền.

Mặc dù cô không cảm thấy bị phân biệt đối xử trong công việc, nhưng chính sách của lực lượng khiến cô cảm thấy không hài lòng. Phụ nữ chỉ được phép phục vụ quân đội trong thời gian ngắn, vì vậy Chandi buộc phải nghỉ hưu sau 15 năm lái máy bay trực thăng.

Chandi đã có động thái gây sửng sốt khi đưa vụ việc ra tòa án và sau cuộc đấu tranh kéo dài 8 năm, Tòa án Tối cao Ấn Độ đã ra phán quyết rằng quân đội phải cho phép phụ nữ trở thành sĩ quan chính thức. Các quân nhân phục vụ ngắn hạn sẽ không được hưởng đầy đủ các chế độ đãi ngộ và lương hưu, chưa nói đến cơ hội thăng tiến trong quân đội.

Lực lượng Không quân Ấn Độ đã cho phép các nữ phi công lái máy bay chiến đấu như một "kế hoạch thử nghiệm" vào năm 2016 và tuyên bố chính thức hóa việc này trong năm nay.

“Tôi làm điều này cho thế hệ phụ nữ tiếp theo. Tôi hy vọng họ có thể tạo ra sự khác biệt cho nhân loại và sự khác biệt lớn hơn cho thế giới", nữ phi công Namrita Chandi nói.