Giải thích Hoàng hậu Nam Phương có một tuổi thanh xuân êm đềm, bước vào cuộc hôn nhân tưởng chừng viên mãn nhưng rồi rạn nứt, bà sống thiếu hạnh phúc những năm cuối đời và chết trong cô đơn nơi đất khách. Tháng 8/1945, vua Bảo Đại thoái vị rồi ra Hà Nội làm cố vấn cho Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa theo lời mời của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bà Nam Phương cùng các con dọn ra cung An Định, bên bờ sông An Cựu sống. Rời bỏ cuộc sống giàu sang của một bà hoàng, bà dốc sức nuôi dạy các con, tham gia góp vàng bạc, vận động người dân Huế gây quỹ cho chính quyền mới. Nhân danh cựu hoàng hậu của nước Việt Nam, bà thay mặt cho 13 triệu phụ nữ Việt Nam gửi thông điệp vận động phụ nữ thế giới tố cáo âm mưu lăm le quay lại xâm lược Việt Nam của thực dân Pháp. Dù từng công khai nói trước triều đình là "chống lại tục đa thê của vua chúa Việt Nam" nhưng cựu hoàng Bảo Đại vẫn có vô số nhân tình bên ngoài. Chuyện nước, chuyện nhà không vui khiến cựu hoàng hậu và các con qua Pháp sinh sống còn Bảo Đại thì vẫn ở Việt Nam. Năm 1949, không chịu được gian khổ, thử thách của hoàn cảnh, ông quay lại cộng tác với Pháp. Năm 1955, khi lên nắm chính quyền miền Nam, Ngô Đình Diệm đã tịch thu tài sản của gia đình cựu hoàng ở Sài Gòn và cả ở Pháp. Bảo Đại uất ức, bỏ nhà đi săn, theo đuổi nhân tình. Cha con, vợ chồng tan tác khiến bà Nam Phương đau khổ. Cựu hoàng hậu sống lặng lẽ tại ngôi làng Chabrignac, một vùng nông thôn nước Pháp. Bảo Đại ít khi về thăm bà, chỉ có vài ba lần và lần nào cũng rất ngắn ngủi. Hoàng hậu Nam Phương qua đời vào ngày 14/9/1963. Hôm đó, bà thấy người mệt mỏi, gọi bác sĩ thì được chẩn đoán viêm họng nhẹ, chỉ cần uống thuốc vài hôm. Nhưng bác sĩ mới đi được vài tiếng thì bà thấy khó thở rồi qua đời ngay trong đêm, khi 49 tuổi. Vị hoàng hậu cuối cùng của triều Nguyễn sống không hạnh phúc, mất trong cô đơn, không có người thân bên cạnh ngoài các nàng hầu. Khi đó, các con bà đều học hành, làm việc ở Paris. Đám tang hoàng hậu Nam Phương được tổ chức ở nhà thờ Chabrign