Cần 'nhặt sạn' trước khi đổi mới, cải cách giáo dục

Bộ Giáo dục và Đào tạo nỗ lực đổi mới, cải cách giáo dục nhưng dường như những vấn đề gốc rễ trong giáo dục vẫn chưa được quan tâm và giải quyết triệt để.
Cần 'nhặt sạn' trước khi đổi mới, cải cách giáo dục

Mới đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã trình Chính phủ Đề án hoàn thiện cơ cấu hệ thống giáo dục quốc dân.

Điểm đáng chú ý trong đề án là việc quy định giáo dục cơ bản là giáo dục từ cấp tiểu học đến THCS chỉ có một luồng là giáo dục cơ bản với thời gian học tập là 9 năm. Hệ thống giáo dục THPT sẽ có điểm mới là được phân theo 3 luồng: định hướng chung, kỹ thuật công nghệ và năng khiếu với thời gian học là 3 năm.

Bên cạnh đó, đề án hướng tới việc tạo điều kiện cho người học dễ dàng chuyển đổi giữa chương trình, trình độ đào tạo, người dân có cơ hội tích lũy kiến thức và học tập suốt đời. Hệ thống giáo dục mới sẽ đảm bảo tính tương thích với những hệ phân loại giáo dục chung của quốc tế và đảm bảo tính so sánh với các trình độ, các loại văn bằng.

Giáo dục bậc cao gồm: đại học, thạc sĩ, tiến sĩ. Trong đó, đại học từ 3-4 năm phân thành 3 luồng: định hướng nghiên cứu, định hướng ứng dụng, định hướng thực hành. Thạc sĩ từ 1-2 năm, phân thành 2 luồng: định hướng nghiên cứu, định hướng ứng dụng.

Trên đây là những nét chính trong đề án hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân. Rõ ràng, trong nhiều năm qua, Bộ Giáo dục Đào tạo đang rất quan tâm tới việc đổi mới và tổ chức, cơ cấu lại hệ thống giáo dục quốc dân ở nước ta. Nhưng dường như những nỗ lực thay đổi này mới chỉ dừng lại ở mức hình thức mà chưa chú trọng tới vấn đề cốt lõi của việc giáo dục, đó là nội dung, chất lượng và xác định mục tiêu đào tạo.

Cần 'nhặt sạn' trước khi đổi mới, cải cách giáo dục ảnh 1

Học sinh được dạy theo kiểu truyền thụ một chiều, nặng về lý thuyết dẫn tới nhàm chán.

Ở tất cả các cấp học, bậc học, hầu như chỉ có một cách dạy, cách học “truyền thống” và duy nhất, đó là kiểu truyền thụ một chiều, nặng về lý thuyết, không coi trọng thực hành và chưa phát huy được tinh thần tự học và sáng tạo của người học. Chương trình dạy học có quá nhiều nội dung, kiến thức của sách giáo khoa bị trùng lặp, nặng nề, hàn lâm, ít có tính ứng dụng, xa rời thực tế cuộc sống. Học sinh được chú trọng đào tạo chủ yếu là kỹ năng làm các bài kiểm tra, giải các đề thi để có thể “vượt cấp” thành công, hơn là được đào tạo để trở thành một công dân có khả năng lao động tự chủ nuôi sống bản thân, rồi đóng góp trí tuệ và sức lực cho đất nước.

Các hoạt động hướng nghiệp, ngoài giờ lên lớp, giáo dục kỹ năng sống… đa phần là mang tính hình thức, có cũng như không.

Những yếu tố trên dẫn tới hệ quả là chất lượng đầu vào của các trường đại học không được như kỳ vọng. Dù tỷ lệ tốt nghiệp THPT luôn rất cao nhưng đầu vào của các trường Đại học và Cao đẳng lại chưa tương xứng với yêu cầu. Nếu đại học không lấy vào được những sinh viên có trình độ và chất lượng đúng yêu cầu thì cũng giống như việc trong một quy trình sản xuất, nhập nguyên liệu kém chất lượng, dù có kỳ công bao nhiêu thì sản phẩm cuối cùng làm ra vẫn tồi.

Trong khi những ngành khoa học cơ bản là xương sống của nền khoa học nước nhà thì số thí sinh thi vào các ngành này ngày càng ít, với chất lượng ngày càng đi xuống. Đặc biệt là các ngành khoa học xã hội, thật đáng lo ngại khi hàng ngàn bài thi môn lịch sử bị điểm 0 và tình trạng “dân ta không còn thích sử ta”, học sinh chỉ muốn “né” môn Sử.

Cần 'nhặt sạn' trước khi đổi mới, cải cách giáo dục ảnh 2

Những kiến thức học sinh nhận được chủ yếu phục vụ cho các bài kiểm tra và những kỳ thi lên lớp, lên cấp.

Ở bậc đại học, năm học 2014-2015, cả nước có tới 217 trường cao đẳng và 219 trường đại học, thu hút 2,36 triệu sinh viên. Trong số những ngôi trường này, có bao nhiêu phòng thí nghiệm, bao nhiêu cơ sở thực hành, nghiên cứu dành cho sinh viên? Nếu cứ tiếp tục duy trì kiểu học chay với những môn học mà kiến thức “thua xa” kiến thức nhân loại hàng chục, thậm chí hàng trăm năm thì Việt Nam sẽ ngày càng kém cỏi và tụt hậu.

Thống kê của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội cho biết, trong năm 2015, cử nhân và thạc sĩ chiếm tỷ lệ thất nghiệp 20%, tương đương 225.500 người. Cuối năm 2015, báo chí có đưa tin về một trường hợp “thủ khoa kép” của ngành Kỹ thuật viễn thông, trường Đại học Giao thông vận tải, đã được vinh danh tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám nhưng vẫn “vật vã” trong nhiều tháng liền vẫn chưa tìm được việc nên đã tính tới việc đi làm lao động phổ thông.

Đó chỉ là một trong số rất nhiều những sinh viên đại học sau khi tốt nghiệp đã thất nghiệp vì không đủ tiền “chạy” vào chỗ các công sở hay không đủ khả năng để nhận việc tại các công ty, xí nghiệp tư nhân. Vì đâu nên nỗi? Nguyên nhân chính chính là việc giáo dục, đào tạo không sát với thực tế, nhà trường chỉ dạy những gì họ có chứ không dạy những điều xã hội cần. Thêm vào đó là tâm lý chạy theo phong trào “hiếu học” tới mức lạc hậu, chỉ học vì hư danh. Người người, nhà nhà muốn tốt nghiệp cử nhân, thạc sĩ bằng mọi cách, vì mục đích cuối cùng là để “oai”. Ngoài ra, tâm lý đi học đại học để có tấm bằng sau này “xin” việc cho dễ khiến nhiều sinh viên quá thoải mái trong chuyện học hành, không chịu rèn luyện kỹ năng và trau dồi tri thức.

Vì thế, “đầu ra” của các trường đại học thường không đáp ứng được nhu cầu nhân lực của xã hội. Mỗi ngày có hàng ngàn, thậm chí hàng chục ngàn bản tin tuyển dụng từ các cơ quan nhà nước tới các công ty, xí nghiệp tư nhân xuất hiện đầy rẫy trên các mặt báo, trang web tuyển dụng nhưng vẫn khó tuyển được nhân sự phù hợp do kỹ năng làm việc, kỹ năng ứng xử của sinh viên sau khi ra trường là quá kém.

Trong khi đó, những du học sinh, nghiên cứu sinh sau khi học xong ở nước ngoài hầu như không muốn trở về nước để làm việc, thay vào đó họ tính tới việc định cư và làm việc tại nước sở tại. Có những người trở về nước làm việc thì cũng không được quan tâm đúng mức, dẫn tới lãng phí người tài.

Cần 'nhặt sạn' trước khi đổi mới, cải cách giáo dục ảnh 3

Tiến sĩ Doãn Minh Đăng.

Như trường hợp của tiến sĩ Doãn Minh Đăng, cựu quán quân chương trình “Đường lên đỉnh Olympia” 10 năm trước. Sau khi du học Hà Lan trở về, ông Đăng được đánh giá cao, giữ chức Phó Trưởng khoa kiêm trưởng bộ môn tại một trường đại học ở Cần Thơ. Ông Đăng đã làm đơn rút khỏi “cán bộ nguồn” để tập trung lo chuyên môn cho tốt. Dù nhà trường thuyết phục nhưng ông nhất quyết không rút đơn. Do vậy, ông bị điều chuyển về làm nhân viên phòng Đào tạo, tiếp việc ở thư viện, chỉ “ngồi chơi xơi nước”.

Qua câu chuyện của ông Đăng trên cho thấy, chúng ta chưa biết cách quan tâm tới người tài. Vì thế, đầu tư của nhà nước cho công tác đào tạo ngoài nước đơn giản là bị lãng phí. Việc này có thể tạo điều kiện thuận lợi cho nạn "chảy máu chất xám" tai hại cho đất nước.

Như vậy, sinh viên trong nước thì không được đào tạo bài bản, chất lượng. Du học sinh, nghiên cứu sinh học tập và làm việc tại nước ngoài thì lại không muốn trở về nước. Nhân lực làm việc luôn thiếu, các công ty, doanh nghiệp liên tục tuyển dụng. Bộ Giáo dục - Đào tạo tiếp tục đổi mới, cải cách. Tất cả những thứ này sẽ mãi hợp thành một vòng luẩn quẩn nếu không giải quyết những vấn đề trọng tâm nhất: đó chính là chất lượng, nội dung giáo dục và xác định mục tiêu giáo dục gắn với từng con người, hướng đến từng con người, đó chính là cá nhân chịu tiếp nhận giáo dục.

Danh Tuyên

Bạn có đồng tình hay có ý kiến khác với quan điểm của tác giả được nêu ra trong bài viết? Bạn thấy nền giáo dục Việt Nam còn vấn đề gì đang tồn tại?

Mời độc giả gửi ý kiến của mình về địa chỉ email toasoan@ngaynay.vn hoặc qua phần Ý kiến bạn đọc phía dưới bài viết.

Ông Ngô Đông Hải giữ chức Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương
Ông Ngô Đông Hải giữ chức Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương
(Ngày Nay) - Chiều 22/11, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức Hội nghị công bố quyết định của Bộ Chính trị về việc điều động, phân công, bổ nhiệm Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Thái Bình Ngô Đông Hải giữ chức Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương.
Miễn vé tham quan Thành nhà Hồ trong Ngày Di sản văn hóa Việt Nam
Miễn vé tham quan Thành nhà Hồ trong Ngày Di sản văn hóa Việt Nam
(Ngày Nay) - Ngày 22/11, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ (huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hóa) cho biết, nhân kỷ niệm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11/2005 - 23/11/2024), Trung tâm sẽ miễn vé cho du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, trải nghiệm tại di sản Thành nhà Hồ.
Thứ trưởng Bộ VH,TT&DL Hồ An Phong.
Hội nghị triển khai Chỉ thị 30/CT-TTg: Bước ngoặt quan trọng cho ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam
(Ngày Nay) - Ngày 21 và 22/11/2024, Bộ VH,TT&DL đã tổ chức Hội nghị triển khai Chỉ thị số 30/CT-TTg ngày 29/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam. Hội nghị được kỳ vọng trở thành bước đột phá, đặt nền tảng cho sự phát triển mạnh mẽ và bền vững của ngành công nghiệp văn hóa. Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam cũng cử đại diện tham dự hội nghị nhằm học hỏi kinh nghiệm thực tiễn để thúc đẩy công nghiệp văn hóa gắn liền với hợp tác toàn cầu.
Bước tiến đột phá trong dự án xây dựng Bản đồ Tế bào con người
Bước tiến đột phá trong dự án xây dựng Bản đồ Tế bào con người
(Ngày Nay) - Các nhà khoa học quốc tế ngày 20/11 đã công bố bản thiết kế đầu tiên về sự phát triển của hệ xương người, đánh dấu bước tiến quan trọng trong dự án Bản đồ Tế bào con người (Human Cell Atlas), một nỗ lực lớn nhằm tạo ra bản đồ sinh học chi tiết của mọi loại tế bào trong cơ thể người.
Gia Lai : Ngôi cổ tự duy nhất được phong sắc tứ
Gia Lai : Ngôi cổ tự duy nhất được phong sắc tứ
(Ngày Nay) - Gia Lai hiện có hàng trăm ngôi chùa, trong đó có nhiều chùa đã qua trăm năm lịch sử. Nhưng chỉ duy nhất chùa Tân An (đường Nguyễn Thiếp, phường Tây Sơn, thị xã An Khê) được sự công nhận và ban tặng của hoàng gia nhà Nguyễn, gọi là sắc tứ.
Sắp xếp đơn vị hành chính của 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương
Sắp xếp đơn vị hành chính của 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương
(Ngày Nay) - Thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã ký ban hành các Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính giai đoạn 2023 - 2025 của 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, gồm: An Giang, Đồng Tháp, Hà Nam, Hà Nội, Hà Tĩnh, TP Hồ Chí Minh, Phú Thọ, Sơn La, Quảng Ngãi, Quảng Trị, Trà Vinh, Vĩnh Phúc, giai đoạn 2023 – 2025.
Đặc sắc chương trình giao lưu "Sắc màu di sản"
Đặc sắc chương trình giao lưu "Sắc màu di sản"
(Ngày Nay) - Tối 21/11, tại hồ Nguyên Phi Ỷ Lan (thành phố Bắc Ninh), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức Chương trình nghệ thuật dân ca trên thuyền và giao lưu các miền di sản chủ đề "Sắc màu di sản".
Phật dạy 5 điều thân kính với làng xóm
Phật dạy 5 điều thân kính với làng xóm
(Ngày Nay) - Mối quan hệ làng xóm cũng có những nhiêu khê và phức tạp, nếu không khéo thì từ thâm tình lại hóa ra giận ghét, thậm chí là oán thù. Cho nên Đức Phật rất tinh tế khi dạy phải thân kính với bà con.
Học cách trân quý từng phút giây còn sống
Học cách trân quý từng phút giây còn sống
(Ngày Nay) - Khi tôi nghe thấy tin có người nào đó vừa mất đi, tin ấy với tôi như tiếng chuông thức tỉnh. Tiếng chuông đó là một lời nhắc nhở sâu sắc về sự mong manh của kiếp người.