Nạn diệt chủng Holocaust (Shoah) là một cuộc thảm sát dẫn đến cái chết của khoảng 6 triệu người Do Thái, bao gồm cả trẻ em, phụ nữ và người già. Đây là một trong những sự kiện đen tối nhất trong lịch sử loài người, thể hiện sự tàn bạo và hận thù tột cùng đối với người Do Thái.
Nạn diệt chủng bắt đầu vào năm 1933, người Do Thái bị tước đoạt quyền công dân, bị áp bức, tra tấn và sát hại dã man. Nạn thảm sát diễn ra trên khắp châu Âu, tập trung tại các trại Auschwitz, Birkenau, Belzec, Chelmno, Majdanek, Sobibor và Treblinka.
 |
Người Do Thái Hungary bị đưa đến phòng hơi ngạt năm 1944. Ảnh: The Auschwitz Album |
Mặc dù giáo dục được công nhận có tiềm năng to lớn trong việc giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của bạo lực, hận thù và phân biệt đối xử, nhưng tiềm năng này vẫn chưa được khai thác triệt để.
Kể từ tháng 4/2023, UNESCO đã triển khai nhiều chương trình đào tạo cho các nhà giáo dục trong Liên minh Châu Âu nhằm nâng cao năng lực phát hiện, ngăn chặn và giải quyết hiệu quả với chủ nghĩa bài Do Thái trong và ngoài trường học.
Thông qua khảo sát ý kiến giáo viên và hiệu trưởng trường học tại Hy Lạp, Croatia, Pháp, UNESCO đã xác định 9 giải pháp quan trọng để ứng phó hiệu quả với mối đe dọa ngày càng gia tăng này.
1. Giải quyết chủ nghĩa bài Do Thái một cách nhất quán
Theo ý kiến của Hiệu trưởng Nina Karkovic tại Croatia, việc chống lại chủ nghĩa bài Do Thái cần được thực hiện liên tục và nhất quán, thay vì chỉ tập trung vào những sự cố riêng lẻ. Quan điểm này nhận được sự đồng thuận của nhiều nhà giáo dục trên khắp châu Âu, ủng hộ cách tiếp cận đa dạng và toàn diện hơn trong việc giải quyết vấn đề này.
Chủ nghĩa bài Do Thái cần được giải quyết toàn diện, bao gồm tất cả các đối tượng, nhóm tuổi và xuyên suốt cả năm học, không chỉ vào những dịp hoặc ngày lễ cụ thể. Học sinh cần được trang bị kiến thức về các dạng thức định kiến khác nhau ngay từ khi còn nhỏ, phù hợp với từng độ tuổi và trình độ nhận thức.
2. Giải quyết sự cố hiệu quả
Số lượng vụ tấn công người Do Thái ở châu Âu gia tăng đáng kể trong những năm gần đây, bao gồm cả hành vi sử dụng ngôn ngữ hoặc biểu tượng bài Do Thái, thậm chí đe dọa trực tiếp. Nhiều trẻ em không nhận thức được mức độ nghiêm trọng của hành vi mình gây ra, cần có các biện pháp mạnh mẽ hơn để giải quyết vấn đề này. Các trường học cần có các quy định rõ ràng về tôn trọng lẫn nhau, không khoan nhượng hành vi vi phạm và thực hiện các biện pháp nhất quán để hỗ trợ nạn nhân.
Các nhà giáo dục cần được cung cấp hướng dẫn và hỗ trợ bổ sung để giải quyết các vụ việc chống Do Thái hiệu quả. Cần có tài liệu, giáo án cụ thể cho giáo viên, hướng dẫn và các đề xuất ứng phó với các tình huống khác nhau. Hiện UNESCO đang hỗ trợ các Bộ Giáo dục quốc gia phát triển tài liệu hướng dẫn này, cho phép mỗi trường học điều chỉnh nội dung phù hợp với nhu cầu cụ thể.
3. Giảng dạy về đời sống và văn hóa Do Thái
Giáo dục học sinh về đời sống và văn hóa Do Thái một cách chính xác đóng vai trò quan trọng trong việc chống lại chủ nghĩa bài Do Thái. Theo giáo viên Lịch sử Niki Tsiaousi, chương trình giảng dạy không nên chỉ tập trung vào thời kỳ Holocaust mà cần bao gồm cả giai đoạn trước và sau đó. Giáo viên cần đi sâu tìm hiểu các yếu tố kinh tế, xã hội và chính trị đã thúc đẩy niềm tin chống Do Thái, đồng thời tránh đưa ra bất kỳ lời biện minh nào cho sự thù hận.
Cung cấp cho học sinh kiến thức toàn diện về lịch sử và văn hóa Do Thái giúp các em thấu hiểu, đánh giá cao sự đa dạng của cộng đồng Do Thái. Từ đó, góp phần xây dựng môi trường học tập hòa nhập và tôn trọng tất cả học sinh, bất kể tôn giáo hay sắc tộc.
 |
Hàng ngàn người ở châu Âu biểu tình chống lại chủ nghĩa bài Do Thái. Ảnh: AP Photo |
Theo Anastasios Makrogiannopoulos, Hiệu trưởng Trường Gymnasium of Katsika ở Hy Lạp, giáo viên cần thấu hiểu quan điểm của học sinh trước khi hướng dẫn các em suy ngẫm chín chắn về những khuôn mẫu hoặc thành kiến. Việc thiếu hiểu biết là nguyên nhân phổ biến dẫn đến các hành vi chống đối.
Hiệu trưởng Laurent Klein bổ sung rằng học sinh có thể có những quan điểm khác nhau về các chủ đề khác nhau trong chương trình giảng dạy. Giáo viên nên tôn trọng những quan điểm đó và tìm cách tiếp cận phù hợp để khuyến khích học sinh chia sẻ và thấu hiểu các em.
5. Đặt câu hỏi
Đặt câu hỏi và khuyến khích học sinh chia sẻ quan điểm là phương pháp hiệu quả để mở ra những cuộc đối thoại sâu sắc, có ý nghĩa về chủ nghĩa bài Do Thái trong lớp học. Cách tiếp cận này giúp học sinh cảm thấy an toàn khi đưa ra các giả định, thắc mắc hay thậm chí là bày tỏ sự bối rối, khám phá các khía cạnh khác nhau của vấn đề, thay vì chỉ giữ im lặng.
Theo các nhà giáo dục, đặt câu hỏi cho phép tạo ra khoảng cách phù hợp giữa học sinh và quan điểm của các em, đồng thời khuyến khích các em suy nghĩ phản biện về bối cảnh lịch sử và xã hội của vấn đề. Điều này giúp tránh đưa ra những câu trả lời đơn giản cho những câu hỏi phức tạp và đảm bảo rằng học sinh có cơ hội hiểu rõ hơn về chủ đề này.
Niki Tsiaousi đề xuất giáo viên nên bổ sung bài học bằng các tài liệu khuyến khích học sinh tự đặt câu hỏi và tìm kiếm câu trả lời. Giáo viên có thể sử dụng video, số liệu thống kê, các nguồn tài liệu khác nhau từ nhiều góc nhìn để khơi gợi thảo luận và tư duy phản biện.
6. Thu hút học sinh một cách bình đẳng
Để giúp học sinh tiếp cận chủ đề về chủ nghĩa bài Do Thái một cách dễ hiểu và gần gũi hơn, các nhà giáo dục đang áp dụng các phương pháp sáng tạo khuyến khích học sinh tham gia một cách chủ động và bình đẳng.
Tại Croatia, học sinh đóng vai trò hướng dẫn viên cho các bạn cùng lớp tham quan triển lãm về Anne Frank. Qua đó, các em tìm hiểu về cuộc đời của Anne Frank và tác động của chủ nghĩa bài Do Thái đối với cá nhân cô. Hoạt động này giúp học sinh hiểu rõ hơn về chủ đề một cách trực quan và sinh động.
 |
UNESCO tổ chức cuộc họp quốc tế chống chủ nghĩa bài Do Thái. Ảnh: Shahar Azran/WJC |
Chương trình CoExist tại Pháp sử dụng cách tiếp cận sáng tạo hơn, kết hợp các nhà hòa giải từ nhiều nền tảng khác nhau để thảo luận về phân biệt chủng tộc, chủ nghĩa bài Do Thái và phân biệt đối xử với học sinh. Các buổi thảo luận được tổ chức theo phương pháp tương tác dưới sự dẫn dắt của những người trẻ tuổi, khuyến khích học sinh suy ngẫm về các vấn đề liên quan đến bản sắc, bình đẳng và xung đột.
7. Thúc đẩy đối thoại liên văn hóa và liên tôn giáo
Trong môi trường học tập ngày càng đa dạng với học sinh từ nhiều nền tảng và hoàn cảnh khác nhau, việc tôn trọng sự đa dạng văn hóa và tôn giáo trở nên vô cùng quan trọng. Một trong những cách hiệu quả để thực hiện điều này là khuyến khích học sinh tham gia các chuyến thăm quan đến các cộng đồng tôn giáo khác nhau.
Học sinh có cơ hội tìm hiểu trực tiếp về các nền văn hóa và tôn giáo khác nhau thông qua quan sát, trải nghiệm và tương tác với cộng đồng địa phương. Các chuyến tham quan học sinh hiểu rõ hơn về nhiều tín ngưỡng và nghi lễ khác nhau, từ đó giảm thiểu những định kiến và hiểu lầm. Học sinh cần học cách tôn trọng các nền văn hóa, tôn giáo khác nhau để xây dựng môi trường học tập hòa nhập, cởi mở.
8. Giải quyết thành kiến cá nhân
Giáo dục chống lại định kiến chỉ hiệu quả khi chính giáo viên cũng thực hành những gì họ giảng dạy. Giáo viên cũng có thể bị ảnh hưởng bởi quá khứ, thiếu kiến thức và kỹ năng để ứng phó với các vụ việc chống Do Thái trong trường học. Giáo viên cũng dễ bị ảnh hưởng bởi tin tức giả mạo và định kiến có sẵn, khiến việc giải quyết trực tiếp thành kiến cá nhân trở nên khó khăn. Do đó, tạo ra các nền tảng trao đổi hợp tác để giáo viên có thể chia sẻ kinh nghiệm và khó khăn là bước khởi đầu quan trọng.
Loranda Miletic từ Croatia đề cập đến các cộng đồng thực hành thành công như Đối thoại Adriatic (quy tụ giáo viên từ Ý, Slovenia và Croatia) và Đối thoại Balkan (liên kết các nhà giáo dục từ Croatia, Serbia, Bosnia và Herzegovina và các nước láng giềng). Cả hai chương trình này đều lấy Holocaust làm điểm khởi đầu cho các cuộc thảo luận, từ đó mở ra cơ hội để khám phá những thành kiến và thách thức mà mỗi cá nhân gặp phải, góp phần giúp họ tìm lại tiếng nói của bản thân.
9. Vượt ra ngoài lớp học thông qua quan hệ đối tác
Các trường học có thể hợp tác với nhà làm phim để tổ chức chiếu phim và thảo luận về các chủ đề liên quan đến chủ nghĩa bài Do Thái và phân biệt đối xử. Ví dụ điển hình là dự án hợp tác giữa các trường học ở Croatia với các nhà làm phim để chiếu bộ phim "Bảo tàng Cách mạng", sau đó tổ chức buổi nói chuyện công khai về việc chống phân biệt đối xử với người Roma cùng Phó chủ tịch Tổ chức Thanh niên Roma.
Ngoài ra, thông qua dự án European Herstories, các trường học trên khắp Hy Lạp có cơ hội tìm hiểu về lịch sử đa dạng của phụ nữ Do Thái trong thế kỷ 20 tại châu Âu thông qua các chuyến tham quan Bảo tàng Do Thái Hy Lạp. Các tài liệu và hiện vật tại bảo tàng giúp học sinh trẻ hiểu về lịch sử Do Thái và chủ nghĩa bài Do Thái từ góc độ giới tính.
