Giáo sư - NSND Trần Bảng: Một đời cống hiến cho chèo

0:00 / 0:00
0:00
(Ngày Nay) - Giáo sư, Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng – cây đại thụ của nghệ thuật chèo rời cõi tạm để lại bao tiếc thương cho những người yêu sân khấu Việt, đặc biệt là với nghệ thuật chèo.
Giáo sư - NSND Trần Bảng: Một đời cống hiến cho chèo

Ông trùm chèo

Nhắc đến lịch sử phát triển của nghệ thuật sân khấu, đặc biệt là chèo truyền thống, không thể không nhắc đến công lao của Giáo sư, Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng, bởi ông được giới trong nghề gọi là “ông trùm chèo”.

Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng sinh năm 1926 tại xã Cổ Am, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng, trong một gia đình trong một gia đình có truyền thống khoa bảng, nhiều người thành danh ở lĩnh vực văn chương nghệ thuật. Ông nội của ông là Tuần phủ Trần Mỹ; cha là nhà văn Trần Tiêu; bác ruột là nhà văn Khái Hưng.

Ngay từ nhỏ ông đã say mê văn chương, kịch nghệ. Ông đọc được sách Hán Nôm, thông thạo tiếng Pháp và biết tiếng Anh, tiếng Đức, tiếng Nga... Sau Cách mạng tháng Tám, nghệ sỹ Trần Bảng tham gia kháng chiến chống Pháp. Năm 1951, ông tham gia vào Đoàn Văn công Trung ương, cùng tổ kịch với Thế Lữ, Song Kim, Nguyễn Hoài... Cũng thời gian này, ông bắt đầu đến với nghệ thuật chèo.

Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng thuộc thế hệ đầu tiên khôi phục nghệ thuật chèo trước nguy cơ mai một những năm 1950. Ông phục dựng trò diễn cổ và tích cực sáng tạo trò diễn mới, trong đó nhiều vở được coi là các mốc son đánh dấu sự phát triển, trưởng thành của sân khấu chèo cách mạng.

Cả một đời gắn bó với nghệ thuật chèo, Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng đạt thành tựu ở cả 3 vai trò: Soạn giả, đạo diễn và nhà lý luận. Ông là người có công khai thác, bảo tồn nhiều vở chèo cổ, lưu giữ các lớp trò của những nghệ nhân, từ đó cải biên, xây dựng lại nhiều vở chèo kinh điển như: "Quan âm Thị Kính", "Xúy Vân" (từ vở Kim Nham), "Nàng Thiệt Thê" (từ vở Chu Mãi Thần)… Với những vở diễn này, ông đã đóng góp đáng kể trong việc bảo tồn và phát huy nghệ thuật chèo cổ, đưa chèo cổ sống lại trên sân khấu chèo hiện đại.

Ông còn dàn dựng nhiều vở chèo hiện đại như: "Lọ nước thần", "Tình rừng", "Cờ giải phóng", "Đường đi đôi ngả", "Máu chúng ta đã chảy"...

Cùng với công việc đạo diễn, Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng còn viết nhiều kịch bản chèo. Ông là tác giả của các vở chèo "Con trâu hai nhà", "Đường đi đôi ngả", "Cô gái và anh đô vật", "Tình rừng", "Chuyện tình 80 năm", "Máu chúng ta đã chảy"...

Ở cương vị là nhà lý luận, ông đã có những nghiên cứu có tính hệ thống sâu sắc, khoa học về nghệ thuật chèo, thể hiện qua những cuốn sách nghiên cứu về chèo như "Khái luận về Chèo", "Kỹ thuật biểu diễn Chèo", "Chèo - Một hiện tượng Sân khấu dân tộc"...

Ông được phong hàm Giáo sư và danh hiệu Nghệ sỹ Nhân dân năm 1993. Ông được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2001 và Giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2017.

Giáo sư, Nghệ sỹ Nhân dân còn Trần Bảng còn là người thầy mẫu mực, đáng kính, học trò của ông đều là những người nổi tiếng, thành đạt.

Nghệ sỹ Nhân dân Thanh Ngoan, nguyên Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam là một học trò xuất sắc của Giáo sư, Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng.

“Trong mắt chúng tôi, thầy Trần Bảng đúng nghĩa là sinh ra để sống chết với chèo và dành trọn cuộc đời cho chèo. Chúng tôi được thầy quan tâm rất mực nên sau này ai cũng vững nghề, làm nghề rất nghiêm túc và ai cũng lấy tình yêu đối với chèo làm lẽ sống”, Nghệ sỹ Nhân dân Thanh Ngoan chia sẻ.

Phó Giám đốc phụ trách Nhà hát Chèo Việt Nam, Nghệ sỹ Ưu tú Lê Tuấn Cường tự hào chia sẻ: “Chúng tôi tự hào khi được là học trò do thầy dìu dắt, dạy dỗ, nâng đỡ. Thầy đã truyền cho chúng tôi tình yêu và ngọn lửa đam mê chèo. Ngọn lửa này lại được chúng tôi trao truyền cho thế hệ trẻ và đã thấy ngọn lửa ấy đang cháy trong các em".

Nghệ sỹ Ưu tú Lê Tuấn Cường bày tỏ, sự ra đi của Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng – cây đại thụ của sân khấu chèo là tổn thất rất lớn của ngành chèo nói riêng, sân khấu Việt Nam nói chung.

Nhà hát Chèo Việt Nam là nơi ông gắn bó, dành nhiều tình cảm trong cuộc đời và sự nghiệp làm nghệ thuật của cụ. Cho đến bây giờ Nhà hát Chèo Việt Nam vẫn đang diễn các tác phẩm do Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng làm tác giả, đạo diễn và những vở diễn ấy vẫn được khán giả đón nhận, yêu quý…

Thổi hồn để chèo phát huy giá trị

Nghệ sỹ Nhân dân Lê Tiến Thọ, nguyên Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, nguyên Chủ tịch Hội Nghệ sỹ Sân khấu Việt Nam chia sẻ, Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng đã dành cả một đời cống hiến trọn vẹn cho nghệ thuật chèo. Những đóng góp của ông đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo tồn và phát triển loại hình nghệ thuật truyền thống này.

Nghệ sỹ Nhân dân Trịnh Thúy Mùi, Chủ tịch Hội Nghệ sỹ Sân khấu Việt Nam chia sẻ Trần Bảng là một nhân cách lớn, một đạo diễn hàng đầu của nghệ thuật chèo. Ông là người đã có công lớn trong việc dẫn dắt, định hướng cho cả ngành chèo, giữ gìn bảo tồn chèo trong suốt giai đoạn đất nước và ngành còn khó khăn, gian khổ.

Ông đã thổi hồn để chèo phát huy được những giá trị tinh hoa riêng có. Bằng tâm huyết tài năng, ông đã góp tâm huyết gây dựng Nhà hát Chèo Việt Nam thành một trong những nhà hát quốc gia mạnh trong nhiều thập niên.

Ông cũng đã đào tạo ra nhiều thế hệ đạo diễn, diễn viên, đặc biệt với tâm huyết và trí tuệ, ông đã để lại nhiều công trình nghiên cứu nghệ thuật chèo có giá trị và tầm ảnh hưởng rộng lớn cho ngành. Học trò của ông nhiều người đã và đang là những nhà quản lý, Nghệ sỹ Nhân dân, Nhà giáo Nhân dân,được trao tặng Giải thưởng Nhà nước, Giải thưởng Hồ Chí Minh…

Ông không chỉ là người của chèo, mà nhiều năm ông còn là Vụ trưởng Vụ nghệ thuật sân khấu, Phó Tổng thư ký Hội Nghệ sỹ Sân khấu Việt Nam, là hội viên sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nghệ sỹ sân khấu Việt Nam, Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam.

Khi hay tin Giáo sư, Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng qua đời, Chủ tịch Hội Nhà văn Nguyễn Quang Thiều đã viết trên trang cá nhân: Một người bảo vệ linh hồn của chèo đã yên nghỉ.

Chủ tịch Hội Nhà Văn Việt Nam Nguyễn Quang Thiều cho biết, hầu hết mọi người biết Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng là một bậc thầy của sân khấu chèo truyền thống, nhưng rất ít người biết ông là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam từ năm 1957.

“Nghệ sỹ Nhân dân Trần Bảng trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam với những kịch bản sân khấu đầy tư tưởng và những cuốn nghiên cứu, lý luận phê bình về chèo truyền thống sâu sắc”, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam chia sẻ.

Cây đại thụ của nghệ thuật chèo, bậc thầy của ngành chèo đã đi xa, nhưng những tác phẩm và đóng góp của ông cho nghệ thuật chèo nói riêng, cho nền văn học nghệ thuật Việt Nam sẽ sống mãi trong lòng đồng nghiệp, những thế hệ học trò và cả khán giả yêu nghệ thuật sân khấu Việt.

Ông Ngô Đông Hải giữ chức Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương
Ông Ngô Đông Hải giữ chức Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương
(Ngày Nay) - Chiều 22/11, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức Hội nghị công bố quyết định của Bộ Chính trị về việc điều động, phân công, bổ nhiệm Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Thái Bình Ngô Đông Hải giữ chức Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương.
Miễn vé tham quan Thành nhà Hồ trong Ngày Di sản văn hóa Việt Nam
Miễn vé tham quan Thành nhà Hồ trong Ngày Di sản văn hóa Việt Nam
(Ngày Nay) - Ngày 22/11, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ (huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hóa) cho biết, nhân kỷ niệm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11/2005 - 23/11/2024), Trung tâm sẽ miễn vé cho du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, trải nghiệm tại di sản Thành nhà Hồ.
Thứ trưởng Bộ VH,TT&DL Hồ An Phong.
Hội nghị triển khai Chỉ thị 30/CT-TTg: Bước ngoặt quan trọng cho ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam
(Ngày Nay) - Ngày 21 và 22/11/2024, Bộ VH,TT&DL đã tổ chức Hội nghị triển khai Chỉ thị số 30/CT-TTg ngày 29/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam. Hội nghị được kỳ vọng trở thành bước đột phá, đặt nền tảng cho sự phát triển mạnh mẽ và bền vững của ngành công nghiệp văn hóa. Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam cũng cử đại diện tham dự hội nghị nhằm học hỏi kinh nghiệm thực tiễn để thúc đẩy công nghiệp văn hóa gắn liền với hợp tác toàn cầu.
Bước tiến đột phá trong dự án xây dựng Bản đồ Tế bào con người
Bước tiến đột phá trong dự án xây dựng Bản đồ Tế bào con người
(Ngày Nay) - Các nhà khoa học quốc tế ngày 20/11 đã công bố bản thiết kế đầu tiên về sự phát triển của hệ xương người, đánh dấu bước tiến quan trọng trong dự án Bản đồ Tế bào con người (Human Cell Atlas), một nỗ lực lớn nhằm tạo ra bản đồ sinh học chi tiết của mọi loại tế bào trong cơ thể người.
Gia Lai : Ngôi cổ tự duy nhất được phong sắc tứ
Gia Lai : Ngôi cổ tự duy nhất được phong sắc tứ
(Ngày Nay) - Gia Lai hiện có hàng trăm ngôi chùa, trong đó có nhiều chùa đã qua trăm năm lịch sử. Nhưng chỉ duy nhất chùa Tân An (đường Nguyễn Thiếp, phường Tây Sơn, thị xã An Khê) được sự công nhận và ban tặng của hoàng gia nhà Nguyễn, gọi là sắc tứ.
Sắp xếp đơn vị hành chính của 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương
Sắp xếp đơn vị hành chính của 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương
(Ngày Nay) - Thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã ký ban hành các Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính giai đoạn 2023 - 2025 của 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, gồm: An Giang, Đồng Tháp, Hà Nam, Hà Nội, Hà Tĩnh, TP Hồ Chí Minh, Phú Thọ, Sơn La, Quảng Ngãi, Quảng Trị, Trà Vinh, Vĩnh Phúc, giai đoạn 2023 – 2025.
Đặc sắc chương trình giao lưu "Sắc màu di sản"
Đặc sắc chương trình giao lưu "Sắc màu di sản"
(Ngày Nay) - Tối 21/11, tại hồ Nguyên Phi Ỷ Lan (thành phố Bắc Ninh), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức Chương trình nghệ thuật dân ca trên thuyền và giao lưu các miền di sản chủ đề "Sắc màu di sản".
Phật dạy 5 điều thân kính với làng xóm
Phật dạy 5 điều thân kính với làng xóm
(Ngày Nay) - Mối quan hệ làng xóm cũng có những nhiêu khê và phức tạp, nếu không khéo thì từ thâm tình lại hóa ra giận ghét, thậm chí là oán thù. Cho nên Đức Phật rất tinh tế khi dạy phải thân kính với bà con.
Học cách trân quý từng phút giây còn sống
Học cách trân quý từng phút giây còn sống
(Ngày Nay) - Khi tôi nghe thấy tin có người nào đó vừa mất đi, tin ấy với tôi như tiếng chuông thức tỉnh. Tiếng chuông đó là một lời nhắc nhở sâu sắc về sự mong manh của kiếp người.