Đầu tiên là K-pop hào nhoáng, vui nhộn. Sau đó là K-drama cảm xúc. Giờ đây, theo Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol, đã đến lúc thương hiệu mới của Hàn Quốc vươn ra toàn cầu: K-Defense (sản xuất vũ khí).
“Tôi ủng hộ thách thức táo bạo của K-Defense”, Tổng thống Yoon viết trong sổ lưu bút trong chuyến thăm tháng 12 năm ngoái tới văn phòng của Hanwha Aerospace, một trong những công ty nổi bật trong ngành công nghiệp quốc phòng đang phát triển của Hàn Quốc.
Trong một khu công nghiệp sáng bóng bên ngoài thủ đô Seoul có tên là Thung lũng Pangyo Techno, cũng là nơi đặt trụ sở của những "gã khổng lồ" công nghệ Naver và Kakao, ông Yoon đã tạo dáng chụp ảnh trong khi chiêm ngưỡng động cơ máy bay khổng lồ.
 |
Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol viết thông điệp trên xe bọc thép do Hanwha Aerospace sản xuất trong chuyến thăm nhà máy năm 2022. Ảnh: Yonhap |
“Một số người coi ngành công nghiệp quốc phòng là ngành công nghiệp chiến tranh và có ý kiến tiêu cực về nó”, ông Yoon viết. “Trên thực tế, công nghiệp quốc phòng là một ngành công nghiệp hòa bình chia sẻ các giá trị của chúng ta trong hệ thống an ninh toàn cầu đồng thời đảm bảo an toàn cho các đồng minh của chúng ta và những người tôn trọng trật tự quốc tế".
Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Hàn Quốc nhiều năm qua vốn là chất bán dẫn, ô tô và các nhóm nhạc thần tượng. Nhưng trong những năm gần đây, các công ty quốc phòng của nước này, vốn đã được mài giũa kỹ năng trong cuộc đối đầu kéo dài 7 thập kỷ với Triều Tiên, đã nâng cao vị thế toàn cầu của mình bằng việc ký kết các thỏa thuận mang tính bước ngoặt.
Tại trụ sở Hanwha, Tổng thống Yoon cho biết một ngành công nghiệp quốc phòng mạnh mẽ có thể đóng góp cho cả an ninh quốc gia và nền kinh tế của Hàn Quốc.
Sự hiện diện của nhà lãnh đạo 63 tuổi tại phiên họp hoạch định chiến lược xuất khẩu quốc phòng với sự tham dự của các quan chức chính phủ, quân đội và khu vực tư nhân đã chứng tỏ tầm quan trọng ngày càng tăng của ngành công nghiệp quốc phòng cũng như sự liên kết chặt chẽ giữa chính phủ và doanh nghiệp trong việc đưa ngành này ra nước ngoài.
Vốn là cường quốc về công nghệ bán dẫn như chip và pin, Hàn Quốc hiện là nước xuất khẩu vũ khí lớn thứ 9 thế giới, với khối lượng xuất khẩu tăng 74% trong 5 năm từ 2018 đến 2022. Năm 2022, Tổng thống Yoon tuyên bố mục tiêu chiếm lĩnh vị trí thứ tư thế giới vào năm 2027.
Các thỏa thuận bước ngoặt
Ở trong nước, ngành công nghiệp quốc phòng của Hàn Quốc bắt nguồn từ nhu cầu đề phòng nước láng giềng được trang bị vũ khí hạng nặng là Triều Tiên. Ngoài kho vũ khí hạt nhân, dưới thời lãnh đạo Kim Jong Un, Triều Tiên còn thử nghiệm các loại vũ khí mới hơn và tinh vi hơn bao giờ hết.
Năm ngoái nước này đã đưa vệ tinh trinh sát đầu tiên vào quỹ đạo. Triều Tiên hồi tháng 1 tuyên bố cũng đã phóng thử thành công một tên lửa tầm trung nhiên liệu rắn mới có đầu đạn siêu thanh và thử nghiệm hệ thống máy bay không người lái dưới nước có khả năng mang đầu đạn hạt nhân.
Trước mối đe dọa này, Hàn Quốc đã phát triển cơ sở hạ tầng sản xuất vũ khí khổng lồ, ngày càng tìm kiếm cơ hội kinh doanh ở nước ngoài và tạo dựng danh tiếng về khả năng đáp ứng các đơn đặt hàng nhanh chóng.
 |
Hanwha Aerospace, nhà sản xuất vũ khí lớn nhất Hàn Quốc, trưng bày các mô hình xe quân sự tại gian hàng của mình tại Triển lãm Quốc phòng và Hàng không Vũ trụ Quốc tế Seoul 2023 ngày 16/10 năm 2023. Ảnh: Reuters |
Khi cuộc xung đột Ukraine tạo ra tình trạng khan hiếm đạn pháo trên toàn cầu, các công ty Hàn Quốc đã nhận được số lượng đơn hàng lớn đến đang cần lấp đầy sau khi nhiều nước viện trợ cho phía Kiev.
Euan Graham, nhà phân tích cấp cao tại Viện Chính sách Chiến lược Australia, cho biết: “Các công ty Hàn Quốc đã tạo ra một thị trường ngách nơi họ cung cấp những nguyên liệu không nhất thiết phải có công nghệ cao cấp nhất nhưng với mức giá phải chăng hơn”.
“Đất nước này có cơ sở hạ tầng công nghiệp, nhờ đó có thể nhanh chóng cung cấp vũ khí cho các quốc gia cần chúng và việc mua vũ khí từ Hàn Quốc là một chính sách tốt xét từ góc độ giá trị đồng tiền”, ông Graham chỉ ra.
Chi nhánh quốc phòng của tập đoàn Hanwha sản xuất pháo, xe bọc thép, hệ thống phòng không và đổ bộ. Vào tháng 12, Hanwha Aerospace đã ký một thỏa thuận trị giá hơn 2,6 tỷ USD để cung cấp 152 khẩu pháo tự hành K9 cho Ba Lan trước năm 2027.
Khi công bố thỏa thuận đó, chính phủ Ba Lan cho biết hành động gây hấn của Nga ở Ukraine đã thôi thúc nước này tăng cường sức mạnh quân sự.
Đây là một phần của thỏa thuận khung được ký vào năm 2022 nhằm cung cấp 672 khẩu pháo K9 và 288 bệ phóng tên lửa đa năng Chunmoo cho Ba Lan, vốn trị giá 22 tỷ USD.
Đây được coi là thỏa thuận lớn nhất từng được ký kết bởi một công ty quốc phòng Hàn Quốc và được quảng cáo trong nước như một bước ngoặt trong sự phát triển của đất nước với tư cách là một bên tham gia buôn bán vũ khí toàn cầu.
Dẫn đầu làn sóng bành trướng ra nước ngoài là công ty Korea Aerospace Industries, gần đây đã ký một thỏa thuận trị giá hơn 1 tỷ USD để cung cấp máy bay trực thăng tấn công cho quân đội Hàn Quốc.
Công ty này cũng đang nỗ lực bắt đầu sản xuất máy bay chiến đấu KF-21 trong năm nay, như một phần của dự án phát triển 10 năm trị giá khoảng 178 triệu USD.
LIG Nex1, một công ty quốc phòng lớn khác, sẽ xuất khẩu tên lửa đất đối không tầm trung (M-SAM II) sang Ả Rập Saudi như một phần của thỏa thuận trị giá 3,2 tỷ USD được công bố hồi đầu tháng này. LIG Nex1 gần đây đã công bố thỏa thuận với Hyundai Rotem, một công ty nội địa khác, để chia sẻ dữ liệu hướng tới mục tiêu giành được nhiều hợp đồng hơn ở Trung Đông.
Hiệu ứng Ukraine
Ngành công nghiệp vũ khí của Hàn Quốc đã chứng kiến vị thế của mình tăng lên trong bối cảnh Nga xung đột với Ukraine. Nhà phân tích quân sự Kim Dae-young lập luận rằng trước cuộc chiến ở Đông Âu, các công ty quốc phòng tập trung vào thị trường nội địa, nơi nhu cầu đang suy yếu.
“Nhưng kể từ cuộc chiến ở Ukraine, nhận thức của các công ty quốc phòng trong nước đã thay đổi và họ đã được hồi sinh”, chuyên gia Kim nói.
Các đồng minh châu Âu của Ukraine thiếu nguồn dự trữ và năng lực công nghiệp để nhanh chóng bổ sung đạn pháo. Điều này tạo cơ hội cho Hàn Quốc cung cấp đạn dược, sau đó đến Ukraine thông qua một thỏa thuận kênh sau với Mỹ.
 |
Cờ Ba Lan được gắn trên xe tăng K2 Black Panther của Hàn Quốc khi Ba Lan nhận đợt giao xe tăng K2 và pháo tự hành K9 vào tháng 12 năm 2022. Ảnh: Reuters |
Xung đột Ukraine gây ra một trở ngại lớn trong nỗ lực của Hàn Quốc nhằm trở thành một cường quốc công nghiệp quốc phòng: Đạo luật Ngoại thương của nước này cấm xuất khẩu vũ khí sẽ được sử dụng trong các vùng chiến sự.
Đạo luật này được thông qua vào năm 1957, khi Hàn Quốc đang hồi phục sau Chiến tranh Triều Tiên 1950-1953. Là một nền kinh tế định hướng xuất khẩu tương đối nhỏ, Hàn Quốc trong suốt lịch sử của mình luôn lo ngại về những phản ứng dữ dội có thể xảy ra khi đứng về một bên trong bất kỳ cuộc xung đột nào.
Chẳng hạn, Hàn Quốc giữ lập trường thận trọng đối với cuộc xung đột tại Ukraine nhằm tránh khiêu khích Nga.
Trong năm đầu tiên của cuộc chiến, Hàn Quốc đã dành các gói viện trợ khoảng 100 triệu USD cho Ukraine, bao gồm máy phát điện và thiết bị y tế. Nhưng chính quyền Seoul từ chối cung cấp các mặt hàng quân sự như vũ khí chống tăng và phòng không, bất chấp yêu cầu trực tiếp của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy trong bài phát biểu trước Quốc hội Hàn Quốc.
Đầu tháng 2, Đại sứ Nga tại Seoul Georgy Zinoviev cho biết trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông rằng việc Hàn Quốc tiếp tục kiềm chế cung cấp viện trợ sát thương cho Ukraine là điều không thể thiếu để mối quan hệ song phương không chạm đáy.
Nhà phân tích Graham nhận định thông qua cách tiếp cận này, về mặt kỹ thuật, Hàn Quốc không trang bị vũ khí cho Ukraine, nhưng bằng cách bổ sung nguồn cung cấp của Mỹ, họ đã cho phép Ukraine tiếp tục tham chiến.
Oskar Pietrewicz, nhà phân tích cấp cao của Chương trình châu Á-Thái Bình Dương tại Viện Quan hệ Quốc tế Ba Lan, cho biết vai trò của Hàn Quốc trong cuộc chiến Ukraine đã làm nổi bật tiềm năng của nước này như một nhà xuất khẩu vũ khí nhanh chóng và đáng tin cậy.
“Hàn Quốc nổi bật so với các đối thủ, đặc biệt là Đức, về tốc độ giao hàng. Đối với các quốc gia như Ba Lan - nằm ở sườn phía đông của NATO và hỗ trợ cung cấp vũ khí cho Ukraine - tốc độ giao hàng là rất quan trọng", chuyên gia Pietrewicz chỉ ra. “Điều quan trọng không kém là khả năng tương thích của thiết bị Hàn Quốc với các tiêu chuẩn của NATO, vì ngành công nghiệp vũ khí của Hàn Quốc đã hợp tác chặt chẽ với Mỹ trong nhiều năm”.
Để né tránh hạn chế xuất khẩu trong nước, Hàn Quốc đã ký kết các thỏa thuận vận chuyển số lượng lớn đạn pháo 155 mm sang Mỹ, cho phép Washington bổ sung kho dự trữ của mình và vận chuyển đạn pháo tới Ukraine.
Chính quyền Seoul vẫn giữ quan điểm chỉ cung cấp viện trợ phi sát thương cho Ukraine một phần vì lợi ích kinh doanh của nước này ở Nga, nơi các công ty hàng đầu như Samsung, Hyundai Motor và LG Electronics hoạt động.
Bất chấp lập trường thận trọng của Hàn Quốc đối với Ukraine, căng thẳng giữa Moscow và Seoul vẫn leo thang trong những tháng gần đây khi Nga và Triều Tiên tăng cường hợp tác quân sự.
Các kho dự trữ quân sự lớn mà cả miền Nam và miền Bắc đã xây dựng để đề phòng một cuộc xung đột tiềm ẩn với nhau hiện đang được sử dụng để cung cấp vũ khí cho các phe đối lập trong cuộc chiến Nga-Ukraine.
Các nhà ngoại giao hàng đầu của hơn chục quốc gia, bao gồm cả Mỹ và Hàn Quốc, đã lên án "bằng những ngôn từ mạnh mẽ nhất có thể" việc Nga mua tên lửa đạn đạo của Triều Tiên và sử dụng những tên lửa đó ở Ukraine.
Leif-Eric Easley, giáo sư nghiên cứu quốc tế tại Đại học Ewha Womans ở Seoul, cho biết: “Mỹ và các đồng minh cũng nên lo ngại về hoạt động buôn bán vũ khí của Triều Tiên. Phía Bình Nhưỡng có thể tiếp thị tên lửa của mình để xuất khẩu đồng thời điều chỉnh các chương trình nội địa để tận dụng công nghệ nhập khẩu từ Nga”.
Quá nhiều, quá sớm?
Các nhà quan sát trong nước cũng cho rằng lịch sử của Hàn Quốc từng trải qua cuộc nội chiến tàn khốc vào đầu những năm 1950 và tình trạng bế tắc căng thẳng đang diễn ra với Triều Tiên khiến nước này không thể tự coi mình là nhà sản xuất vũ khí.
Kim Han Min-yeong, nhà nghiên cứu tại tổ chức dân sự Peacemomo, cho biết: “Người Hàn Quốc đã phải gánh chịu hậu quả của chiến tranh trong 70 năm nay và chúng tôi nhớ chiến tranh đã giết chết và hủy hoại sinh kế như thế nào".
Tuy nhiên, có rất ít ý kiến phản đối nhắm vào sự phát triển của ngành công nghiệp vũ khí. Các nhà phân tích kỳ vọng Hàn Quốc sẽ tiếp tục cung cấp đạn dược cho Ukraine thông qua các thỏa thuận với Mỹ, đồng thời thận trọng để không công khai vi phạm luật pháp trong nước hoặc gây thù địch với Nga.
Terence Roehrig, giáo sư về các vấn đề an ninh quốc gia tại Đại học Chiến tranh Hải quân Mỹ, cho biết: “Hàn Quốc có thể sẽ tiếp tục cách tiếp cận hiện tại là bán đạn dược cho các quốc gia khác đang cung cấp viện trợ quân sự trực tiếp cho Ukraine”.
Bình luận về vấn đề này, Bộ Ngoại giao Hàn Quốc cho biết: “Hàn Quốc đã cung cấp viện trợ nhân đạo và tài chính cho Ukraine với tư cách là thành viên của xã hội quốc tế”.
Trận chiến tiếp theo của ngành công nghiệp quốc phòng Hàn Quốc đang diễn ra tại hội trường của cơ quan lập pháp nước này. Thỏa thuận trị giá 22 tỷ USD với Ba Lan đã bị trì hoãn do thiếu nguồn tài trợ từ các cơ quan tín dụng xuất khẩu.
Hoạt động giao vũ khí đã bắt đầu nhưng việc thực hiện một phần thỏa thuận còn phụ thuộc vào khoản vay cho Ba Lan từ Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hàn Quốc. Cả hai nước đều cho biết họ cam kết tìm kiếm nguồn tài trợ và thực hiện thỏa thuận.
Nhà phân tích Pietrewicz từ Viện Quan hệ Quốc tế Ba Lan cho biết hợp tác quốc phòng giữa Ba Lan và Hàn Quốc vẫn "đầy hứa hẹn và không có lo ngại nào về việc hủy hợp đồng".
Hai chính đảng lớn nhất Hàn Quốc hiện đang tranh cãi về các chi tiết của luật pháp nhằm tạo điều kiện dễ dàng hơn cho người mua vũ khí Hàn Quốc vay và tránh sự chậm trễ. Dự luật được đề xuất sẽ tăng quy mô các khoản vay mà Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hàn Quốc có thể mở rộng cho một bên vay duy nhất, mà quy định nội bộ ngân hàng hiện giới hạn ở mức 40% vốn cổ phần của ngân hàng này.
Đảng Quyền lực Nhân dân của Tổng thống Yoon cho rằng dự luật phải được thông qua khẩn cấp để bảo vệ một ngành công nghiệp then chốt, trong khi Đảng Dân chủ đối lập, vốn chiếm đa số trong quốc hội, cho rằng dự luật có thể dẫn đến việc các quỹ nhà nước bị ràng buộc vào lĩnh vực vũ khí.
Hàn Quốc dự kiến tổ chức các cuộc bầu cử quốc hội vào tháng 4, có nghĩa là dự luật có thể bị trì hoãn do tranh cãi giữa các đảng phái trong thời điểm hiện tại.
Sự chậm trễ này cũng làm dấy lên mối lo ngại về việc liệu ngành công nghiệp Hàn Quốc có thể mong đợi tiếp tục thời kỳ bùng nổ bắt đầu từ cuộc chiến ở Ukraine hay không.
Erik Mobrand, giáo sư và chuyên gia về chính trị Hàn Quốc tại Đại học Quốc gia Seoul, cho biết: “Bản chất của lĩnh vực vũ khí là vì các giao dịch quá lớn nên ngành này rất gập ghềnh, có nghĩa là bạn có thể có những năm thực sự tốt đẹp, sau đó là những năm yên ắng".
“Có những câu hỏi về bản thân thị trường và còn bao nhiêu không gian dành cho các nhà sản xuất Hàn Quốc trong dài hạn", giáo sư Mobrand nói.
