Hội nghị cấp cao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) về Trí tuệ nhân tạo (AI) diễn ra tại Kuala Lumpur (Malaysia) ngày 12-13/8, trong bối cảnh AI đã trở thành lực lượng định hình quản trị, công nghiệp, giáo dục và đời sống hằng ngày.
Sự kiện quy tụ lãnh đạo, chuyên gia và nhà hoạch định chính sách từ các nước ASEAN nhằm xây dựng tương lai AI bao trùm, an toàn và mang tính đột phá.
Không chỉ là diễn đàn chia sẻ kiến thức, hội nghị còn thúc đẩy hợp tác khu vực dựa trên nguyên tắc chung, lòng tin và tầm nhìn tập thể. Bộ trưởng Kỹ thuật số Malaysia Gobind Singh Deo ví AI như câu chuyện 4 nhà khoa học cùng phát minh ra insulin- một thách thức quá lớn để giải quyết đơn lẻ.
Ông nhấn mạnh, không quốc gia nào có thể một mình ứng phó với tác động của AI; điều này đòi hỏi hợp tác, chia sẻ tri thức và tập hợp sức mạnh - những giá trị vốn có của ASEAN.
Theo ông, hội nghị là minh chứng cho niềm tin rằng AI phải phát triển có trách nhiệm, bao trùm và phản ánh sự đa dạng của khu vực.
Để chuẩn bị cho kỷ nguyên AI, các quốc gia ASEAN đang triển khai chiến lược quốc gia riêng nhưng vẫn hướng tới tầm nhìn chung của khu vực.
Bộ trưởng Singh Deo nêu rõ Malaysia đặt mục tiêu biến tầm nhìn AI thành kết quả hữu hình, bao trùm mọi tầng lớp. Chính phủ cam kết AI phải mang lại lợi ích cho cả đô thị lẫn nông thôn.
Malaysia mở rộng các chương trình phổ cập kỹ năng AI trên toàn quốc, nuôi dưỡng thế hệ biết chủ động định hình công nghệ. Quốc gia này hỗ trợ nghiên cứu và khuyến khích khởi nghiệp phát triển giải pháp AI phù hợp ngôn ngữ, văn hóa và nhu cầu khu vực trong nông nghiệp, y tế, giáo dục, bền vững.
Đồng thời, Malaysia ưu tiên tăng cường hạ tầng máy tính hiệu năng cao, giúp doanh nghiệp nhỏ, trường đại học và nhà nghiên cứu tiếp cận công nghệ tiên tiến.
Malaysia cũng chú trọng khả năng chi trả, coi chi phí là yếu tố then chốt bên cạnh hạ tầng và kỹ năng. Chính phủ cam kết cung cấp công cụ và dịch vụ AI giá hợp lý, tạo cơ hội bình đẳng cho mọi công dân.
Trung tâm của quá trình chuyển đổi là hệ sinh thái bảo vệ dữ liệu, gồm chiến lược an ninh dữ liệu và tin cậy kỹ thuật số 2026-2030, cùng ủy ban dữ liệu độc lập giám sát.
Tại sự kiện, Bộ trưởng Bưu chính Viễn thông Campuchia Chea Vandeth cho biết nước này đang xây dựng chiến lược AI phù hợp với ưu tiên quốc gia ở ba cấp độ.
Thứ nhất là ưu tiên chiến lược phát triển nhân tài AI, mở rộng dữ liệu, năng lực tính toán và công nghệ thiết yếu. Thứ hai là chuyển đổi số tổng thể, với chính phủ số đi đầu ứng dụng AI trong khu vực công, cùng công dân số và doanh nghiệp số. Thứ ba là áp dụng theo ngành, tập trung vào y tế, giáo dục và an ninh mạng.
Trong khi đó, Bộ trưởng Giao thông Vận tải và Truyền thông Brunei Dato Paduka Haji Mustapha lưu ý công nghệ, bao gồm AI, phải phục vụ con người, giá trị và phát triển quốc gia.
Cốt lõi chính sách là bảo vệ chủ quyền, bản sắc văn hóa và quyền kiểm soát dữ liệu. Brunei cũng ưu tiên xây dựng niềm tin, thúc đẩy minh bạch và bảo vệ quyền riêng tư.
Tương lai AI trong ASEAN sẽ không do một quốc gia đơn lẻ quyết định, mà được định hình bởi hợp tác, điều chỉnh và xây dựng lòng tin chung. Hợp tác đa phương là chìa khóa để tạo tính hợp pháp và sự tin cậy cho quản trị AI hiệu quả.
Hội nghị cấp cao gửi đi thông điệp rõ ràng: ASEAN không chờ đợi tương lai mà chủ động định hình nó một cách có trách nhiệm và theo cách riêng.
Thay vì đứng ngoài quan sát, khu vực này đặt mình vào vai trò “kiến trúc sư” của một tương lai công nghệ phản ánh sự đa dạng, thúc đẩy thịnh vượng chung và giữ gìn giá trị khu vực.
Điều cốt yếu là các quốc gia cần đảm bảo khả năng tương tác để xây dựng hệ sinh thái AI thành công. Tiêu chuẩn, luật pháp và chính sách phải có khả năng “nói chuyện” với nhau, từ đó tạo nên một nền tảng thống nhất, mở ra cơ hội lớn trong môi trường toàn cầu.
Theo Bộ trưởng Kỹ thuật số Malaysia Singh Deo, nước này đang đóng góp vào “kiến trúc tin cậy” của ASEAN thông qua việc tuân thủ các sáng kiến khu vực như Hướng dẫn quản trị và đạo đức AI, Mạng lưới an toàn AI, và Chiến lược hợp tác dịch vụ ASEAN 2026-2030.
Những nỗ lực này sẽ cho phép AI hoạt động an toàn xuyên biên giới pháp lý và bảo đảm quản trị dữ liệu nhất quán.
Trong hành trình xây dựng một tương lai AI chung, ASEAN đang đối mặt với nhiều thách thức. Nguy cơ phân mảnh là hiện hữu khi các quốc gia có mức độ phát triển hạ tầng, nhân lực và tài chính khác nhau, dẫn đến bản sắc AI không đồng đều. Chênh lệch về khả năng chi trả cũng có thể làm sâu sắc thêm “khoảng cách AI.”
Bên cạnh đó, AI đặt ra rủi ro xã hội đáng kể, từ sự lan truyền thông tin sai lệch, tin giả cho đến các vi phạm quyền riêng tư, an ninh dữ liệu. Nhiều lĩnh vực nhạy cảm như y tế, tài chính, giáo dục hay an ninh mạng đòi hỏi phải đánh giá rủi ro dựa trên bối cảnh cụ thể, tránh những hệ quả ngoài ý muốn.
Một thách thức khác là xây dựng các thể chế đủ linh hoạt để thích nghi với môi trường công nghệ luôn biến đổi. Trong kỷ nguyên mà các quy tắc có thể thay đổi nhanh chóng, thể chế không chỉ cần khả năng thực thi, mà còn phải học hỏi, đặt câu hỏi về giả định và điều chỉnh theo thời gian thực.
Phát biểu qua video tại hội nghị, Phó Tổng Thư ký Liên hợp quốc về Công nghệ kỹ thuật số và Công nghệ mới nổi Amandeep Singh Gill khẳng định: chỉ thông qua hợp tác đa phương, nơi mọi quốc gia đều có tiếng nói, mới có thể tạo được tính hợp pháp và niềm tin cho quản trị AI hiệu quả.
Hội nghị cấp cao ASEAN về AI tại Malaysia 2025 đánh dấu cột mốc quan trọng, thể hiện cam kết tập thể của khu vực. ASEAN hướng tới thu hẹp khoảng cách số, bảo vệ xã hội và khai thác trọn vẹn tiềm năng đổi mới.
Tương lai này được hình dung là bao trùm, an toàn và mang bản sắc riêng, nơi công nghệ phục vụ con người và nâng cao chất lượng sống.
ASEAN đang cùng nhau kiến tạo “kiến trúc tin cậy” và một hệ sinh thái AI có khả năng tương tác, bền vững, sẵn sàng mang lại cơ hội to lớn trên toàn cầu.
Đây là thời điểm khu vực chọn hành động với tầm nhìn rõ ràng, trở thành kiến trúc sư chủ động của tương lai, đồng thời đóng góp kinh nghiệm quý giá cho thế giới.
