Trong bài phát biểu nhậm chức ngày 20/1, Tổng thống Trump cam kết trở thành một “người kiến tạo hòa bình” và hứa sẽ nhanh chóng kết thúc cuộc chiến tại Ukraine, quốc gia đã nhận hàng tỷ USD viện trợ quân sự từ Mỹ.
Tuy nhiên, cách tiếp cận mang tính “giao dịch” trong ngoại giao của ông làm dấy lên lo ngại rằng ông Trump có thể đạt được một thỏa thuận với Tổng thống Nga Vladimir Putin mà không cần quan tâm đến lợi ích của Ukraine.
“Vẫn còn những lo ngại rằng ông Trump sẽ đạt được thỏa thuận với Tổng thống Putin và sau đó ép Ukraine phải chấp nhận, nếu không ông ấy sẽ đình chỉ viện trợ quân sự của Mỹ cho Ukraine”, ông Marie Dumoulin, cựu nhà ngoại giao Pháp tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại châu Âu, cho biết.
Chiến lược của ông Trump nhằm chấm dứt cuộc chiến vẫn đang được định hình, nhưng các nhà phân tích cho rằng ông có hai hướng đi lớn.
Hướng đầu tiên là gây sức ép buộc Ukraine, vốn đang đối mặt với tình trạng thiếu nhân lực và sự mệt mỏi từ các nhà tài trợ, phải ngồi vào bàn đàm phán bằng cách giữ lại hỗ trợ quân sự quan trọng, buộc nước này phải chấp nhận một thỏa thuận hòa bình bất lợi. Đây là kịch bản tồi tệ nhất mà Kiev và hầu hết các nước phương Tây đều lo sợ.
Hướng thứ hai là gia tăng áp lực lên Nga bằng các lệnh trừng phạt mới và tăng cường viện trợ quân sự cho Ukraine.
Cả Tổng thống Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đều bày tỏ sẵn sàng đàm phán, nhưng chưa rõ liệu Kiev và Moskva có sẵn lòng nhượng bộ hay không.
Nga kiên quyết giữ lại các vùng lãnh thổ Ukraine đã kiểm soát, giới hạn quy mô quân đội Ukraine, ngăn Kiev gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). Trong khi đó, Kiev yêu cầu khôi phục toàn vẹn lãnh thổ và rút hoàn toàn lực lượng Nga. Tổng thống Zelensky từng cho biết ông có thể cân nhắc tạm dừng chiến sự dọc theo chiến tuyến hiện tại để đổi lấy con đường gia nhập NATO.
Tổng thống Trump đang tìm cách tận dụng mối quan hệ của mình với ông Putin, người mà ông từng ca ngợi và đã lên kế hoạch gặp trực tiếp nhà lãnh đạo Nga.
Ông Trump cũng kêu gọi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đóng vai trò lớn hơn trong việc chấm dứt chiến tranh, đồng thời nhấn mạnh rằng Bắc Kinh có “rất nhiều sức mạnh” để gây ảnh hưởng đến kết quả của cuộc chiến.
Ông Trump có thể sử dụng một số công cụ để thúc đẩy Nga đàm phán. Ông có thể tăng cường trừng phạt kinh tế Nga, bao gồm việc áp lệnh trừng phạt nặng nề hơn lên ngành dầu mỏ, nguồn thu chính của Moskva.
Bộ trưởng Tài chính được ông Trump đề cử, Scott Bessent, đã ủng hộ việc tăng cường trừng phạt các nhà sản xuất dầu của Nga để buộc Moskva phải ngồi vào bàn đàm phán. Ngoài ra, ông Trump cũng có thể đe dọa tăng cường hỗ trợ quân sự cho Ukraine nhằm thay đổi cục diện chiến trường.
Tuy nhiên, liệu ông Trump có chọn hướng đi này hay không vẫn chưa rõ, nhất là khi ông từng cam kết sẽ cắt giảm viện trợ tài chính cho Ukraine trong chiến dịch tranh cử.
Ông Trump đối mặt với thách thức lớn trong việc buộc Nga thay đổi lập trường, bởi Tổng thống Putin tin rằng Nga vẫn đang có lợi thế và không có lý do để nhượng bộ. Các nhà phân tích cho rằng ông Trump sẽ phải lựa chọn giữa chấp nhận điều kiện của Moskva hoặc tìm cách thay đổi chúng.
Dù thế nào, Ukraine cũng cần sẵn sàng trước các diễn biến ngoại giao có thể diễn ra trong tương lai gần, khi Mỹ và Nga bắt đầu các cuộc đàm phán song phương để tìm kiếm giải pháp cho cuộc xung đột vốn đã bước sang năm thứ ba.
