Trong bối cảnh thế giới lâm vào cảnh thiếu nguồn cung vaccine trầm trọng, đặc biệt là tại các nước thu nhập thấp và trung bình, thì chương trình phân phối vaccine đang giúp chính quyền Bắc Kinh gia tăng quyền lực mềm.
Đã có ít nhất 70 quốc gia và vùng lãnh thổ chấp thuận vaccine của Trung Quốc hoặc đạt được các thỏa thuận để nhận vaccine do Trung Quốc sản xuất. Ngoài ra, hơn 100 quốc gia hoặc vùng lãnh thổ đang nhận viện trợ vật tư y tế, bác sĩ từ Trung Quốc.
Theo Airfinity, một công ty của Anh cung cấp tin tình báo khoa học, Trung Quốc đã xuất khẩu 115 triệu liều vaccine vào cuối tháng 3. Trong khi đó, Ấn Độ mới chỉ xuất khẩu 63 triệu liều, hầu hết trong số đó là vaccine AstraZeneca mà nước này sản xuất theo giấy phép.
Về sản lượng, Trung Quốc đã sản xuất 230 triệu liều vaccine, nhiều hơn nhiều so với những gì Mỹ, châu Âu hay Ấn Độ đã sản xuất.
Theo ông Rasmus Bech Hansen - CEO của Airfinity, Trung Quốc bắt đầu đầu tư vào vaccine ngay sau khi đại dịch bùng phát.
Trung Quốc cũng được hưởng lợi từ một số lượng tương đối nhỏ các ca bệnh kể từ đợt bùng phát ban đầu ở thành phố Vũ Hán vào cuối năm 2019. Việc sớm dập được dịch bệnh trong nước đã giúp nước này chuyển sang tập trung xuất khẩu vaccine tới các quốc gia khác.
Chương trình tiêm chủng của Trung Quốc hiện chỉ tập trung vào các thành phố lớn. Ở Bắc Kinh, nơi có dân số hơn 21 triệu người, khoảng 9 triệu người đã được tiêm chủng. Mặc dù tỷ lệ tiêm chủng hiện ở mức 8 trên 100 người, nhưng dư luận trong nước không hề phản đối việc chính phủ Trung Quốc ưu tiên xuất khẩu vaccine.
Một yếu tố khác giúp vị thế Trung Quốc vươn lên là sự tranh giành giữa các nước giàu có về nguồn cung vaccine. Theo Đại học Duke, các quốc gia như Mỹ, Anh đã gom được gấp đôi lượng vaccine cần thiết để tiêm chủng cho người dân.
EU cũng đã đảm bảo đủ vaccine để tiêm chủng cho hơn 1 tỷ người và chiếm hơn 20% tổng số liều vaccine đã ký hợp đồng toàn cầu. Tình hình này khiến nhiều quốc gia có thu nhập thấp và trung bình không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phụ thuộc vào Trung Quốc và Nga về nguồn cung vaccine.
Ấn Độ đã quyết định đình chỉ xuất khẩu vaccine AstraZeneca do nước này đang bước vào đỉnh điểm của đợt bùng phát. Hôm thứ Hai, Ấn Độ đã ghi nhận mức tăng kỷ lục về số ca nhiễm mới trong ngày, với tổng cộng 103.558 ca bệnh.
Ưu tiên mới của chính quyền New Dehli đã buộc Nepal, quốc gia trước đây nhận nguồn cung cấp vaccine từ Ấn Độ, phải nhập khẩu 800.000 liều vaccine từ Trung Quốc.
Bắc Kinh không giấu giếm ý định sử dụng vaccine COVID-19 nhằm gia tăng lợi ích ngoại giao. Guyana mới đây đã đột ngột hủy bỏ thỏa thuận với Đài Loan để mở văn phòng đại diện tại quốc gia Nam Mỹ này ngay sau khi Trung Quốc đưa ra đề nghị khó cưỡng lại về một gói cứu trợ vaccine.
Gần đây, Trung Quốc đã khởi động chương trình hộ chiếu vaccine. Nước này cũng đã bắt đầu cấp giấy chứng nhận sức khỏe du lịch quốc tế và công bố kế hoạch đơn giản hóa thủ tục nhập cảnh vào Trung Quốc cho những công dân nước ngoài đã được tiêm vaccine Trung Quốc.
Vấn đề hộ chiếu vaccine cũng đang gây tranh cãi vì có thể dẫn đến tình trạng phân biệt các loại vaccine. Giấy chứng nhận sức khỏe du lịch quốc tế của Trung Quốc sẽ chỉ ưu tiên cho người nước ngoài nhập cảnh vào nước này nếu du khách đã được tiêm vaccine của Trung Quốc. Tuy nhiên, vaccine của Trung Quốc chưa được chấp thuận ở hầu hết các quốc gia phát triển.
Trung Quốc đang yêu cầu các quốc gia khác công nhận hộ chiếu vaccine của mình bằng cách chìa ra "củ cà rốt" về giao lưu kinh tế và làn sóng khách du lịch Trung Quốc sẽ đổ xô tới các cửa hàng xa xỉ phẩm của phương Tây.
Đây có lẽ là lúc các quốc gia phát triển buộc phải xem xét chấp thuận vaccine của Trung Quốc.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc đang đàm phán với các quốc gia để cùng nhau công nhận các chứng chỉ sức khỏe và hộ chiếu vaccine.
Nếu hộ chiếu vaccine của Trung Quốc được sử dụng rộng rãi, nước này sẽ sớm đạt được lợi thế trong ngành du lịch toàn cầu, cùng với đó giới doanh nhân Trung Quốc sẽ được hưởng vô vàn lợi ích thương mại.