Lịch trình dày đặc không cho phép tôi đặt chân đến bất kỳ địa điểm thiêng liêng nào trong bốn địa điểm chính của lễ hội. Qua cửa kính xe, tôi chỉ kịp nhìn thoáng qua dòng người cuồn cuộn trên các đại lộ.
Cuối cùng, dòng chảy của sự tình cờ giúp tôi gặp Hải - chàng trai Việt Nam có cơ hội đắm mình trong biển người hành hương. Với bản tính phiêu lưu, Hải – một hướng dẫn viên du lịch – đã quyết định ở lại sau hành trình tour để tự mình khám phá Maha Kumbh Mela. Nhờ một người bạn bản địa dẫn đường, anh có những trải nghiệm khó quên giữa lễ hội tín ngưỡng đồ sộ này.
Giữa biển người hành hương
Ấn Độ, 4 giờ sáng. Sương sớm bảng lảng trên hợp lưu của ba dòng sông huyền thoại...
Khi bầu trời chưa kịp rạng, mặt đất đã sáng bừng trong sắc màu của hàng triệu tín đồ. Những đôi chân trần bước đi trên nền cát lạnh, ánh mắt rực cháy niềm tin. Đây không phải là một đám đông đơn thuần. Đây là dòng thác lũ tâm linh, là Maha Kumbh Mela.
Dù đã lên kế hoạch, Hải cho biết đến giây phút đó anh vẫn không ngờ mình lại ở đúng thời khắc lịch sử. Một chuyến đi đơn thuần đã hóa thành một hành trình huyền thoại. Quyết định bắt chuyến tàu đêm từ Delhi đến Prayagraj, anh hoà vào dòng người nườm nượp đổ về thánh địa bên bờ sông Hằng. Chuyến tàu kéo dài hơn mười giờ, nhưng Hải không thấy mệt. Quá nhiều điều mới lạ, quá nhiều sắc màu và thanh âm cuốn lấy anh. Ngành đường sắt Ấn Độ đã tăng cường 98 chuyến tàu đặc biệt với hơn 3.300 lượt chạy, nhưng vẫn không thể đáp ứng hết lượng người hành hương khổng lồ.
 |
Góc chụp trên cao của siêu lễ hội lớn nhất hành tinh - Maha Kumbh Mela. Ảnh: Times Now |
Trên tàu, Hải gặp những tín đồ Hindu đến từ khắp nơi. Cụ ông ngồi đối diện anh, ánh mắt sáng rực giữa những nếp nhăn hằn sâu, kể rằng ông đã tham gia nhiều kỳ Kumbh Mela trong đời. "Mỗi lần đắm mình trong hợp lưu của ba dòng sông thiêng, tôi lại tiến gần hơn đến sự giải thoát", ông nói, giọng chắc nịch, ánh nhìn thăm thẳm. Tiếng kinh cầu lẫn trong nhịp lắc lư của con tàu, những câu chuyện về đức tin và sự thanh tẩy được dịch lại qua lời người bạn cuốn lấy Hải, như thể anh đang bước vào một không gian huyền bí, nơi những điều siêu nhiên hiện hữu trong từng hơi thở.
Khi đặt chân xuống Prayagraj, Hải sững sờ trước quang cảnh trước mắt. Anh từng nhiều lần đến Ấn Độ, từng chứng kiến hàng chục nghìn tín đồ Hindi hay Hồi giáo chen chân trong những thánh tích và đền thờ lớn. Nhưng Maha Kumbh Mela là một điều hoàn toàn khác biệt. Trước mặt anh, một "thành phố lều" khổng lồ trải dài đến tận đường chân trời, với hàng trăm nghìn chiếc lều bạt san sát, hệ thống nhà vệ sinh, bếp ăn cộng đồng… Một cơ sở hạ tầng tạm thời đồ sộ được thiết lập chỉ để phục vụ những ngày lễ hội. Dù mọi thứ giản dị, thậm chí khắc khổ, nhưng tinh thần cộng đồng và lòng hiếu khách của những người hành hương khiến Hải không cảm thấy xa lạ.
Giữa tâm điểm lễ hội, Hải chứng kiến nghi thức tắm thiêng tại nơi ba dòng sông huyền thoại gồm sông Hằng, sông Yamuna và sông Saraswati hội tụ. Trên mặt nước bàng bạc ánh nắng, từng dòng người từ tốn bước xuống dòng sông, tay chắp trước ngực, miệng lầm rầm cầu nguyện. Họ chìm vào làn nước giá lạnh trong ngày đầu năm mới, tin rằng khoảnh khắc này sẽ giúp mỗi người rũ sạch mọi lỗi lầm, tìm đến sự cứu rỗi.
Sự xuất hiện của các giáo sĩ được xem là điểm nhấn quan trọng nhất, thể hiện chiều sâu tâm linh và sức sống bền bỉ của truyền thống Hindu giáo. Dẫn đầu lễ rước Shahi Snan, họ xuất hiện với cơ thể phủ tro trắng của những người quá cố, mái tóc dài bện chặt, tượng trưng cho sự từ bỏ vật chất để đạt đến giải thoát tâm linh. Họ nắm trong tay pháp khí, chủ trì các nghi lễ hỏa tế yajna, thực hành cầu nguyện và tụng niệm kinh Vệ Đà, tạo nên một không gian linh thiêng, nơi tôn giáo, triết học và tín ngưỡng giao thoa mạnh mẽ.
 |
Các giáo sĩ thực hiện nghi lễ trên dòng sông thiêng. Ảnh: PhotoHouna |
Hải lặng lẽ quan sát, anh cảm nhận rõ niềm tin mãnh liệt của người Ấn lan tỏa trong không khí. Theo lời kể của người bạn, đến những ngày cao điểm như Mauni Amavasya (ngày trăng non), dòng sông sẽ không còn chỗ trống khi hàng chục triệu người tới đây, cùng ngâm mình và cầu nguyện, tạo nên cảnh tượng ngoạn mục hiếm thấy trên đời.
Bài toán di sản lễ hội
Theo thần thoại Hindu, Kumbh Mela bắt nguồn từ cuộc chiến giành tiên dược bất tử armrita giữa các vị thần và quỷ asura. Khi bốn giọt amrita rơi xuống Prayagraj, Haridwar, Ujjain và Nashik, những địa điểm này trở thành nơi tổ chức lễ hội theo chu kỳ 3 và 12 năm một lần.
Đặc biệt, Maha Kumbh Mela chỉ diễn ra mỗi 144 năm một lần tại Prayagraj khẳng định tính độc đáo của sự kiện khi tuân theo những tính toán chiêm tinh phức tạp, dựa trên sự dịch chuyển của các thiên thể như Mặt Trời, Mặt Trăng và sao Mộc. Khi sao Mộc nằm trong chòm Bảo Bình và Mặt Trời ở chòm Ma Kết, Kumbh Mela được tổ chức tại Prayagraj; trong khi đó, các vị trí chiêm tinh khác quyết định thời gian diễn ra lễ hội tại ba địa điểm còn lại. Chính sự kết hợp giữa niềm tin tôn giáo và khoa học chiêm tinh đã tạo nên một di sản tâm linh trường tồn qua hàng thiên niên kỷ.
Câu chuyện của Hải còn cho thấy Maha Kumbh Mela là một tấm gương phản chiếu sự phức tạp của đời sống tôn giáo, xã hội và chính trị Ấn Độ. Đó không chỉ là một lễ hội mà còn là phép thử sức chịu đựng của con người trước những chuyển biến của thời đại.
Phát biểu tại đối thoại Access Asia, ông Vishal V. Sharma, đại diện thường trực của New Delhi tại UNESCO, nhấn mạnh: "Kumbh Mela không chỉ là một lễ hội mà còn là bài kiểm tra sức chịu đựng của con người trước những biến động xã hội, tôn giáo và môi trường". Thật vậy, sự kiện này vượt khỏi khuôn khổ một nghi thức tín ngưỡng để trở thành một hiện tượng văn hóa - xã hội mang tầm vóc toàn cầu.
 | |
|
Câu chuyện về hàng trăm triệu tín đồ Hindu đổ về các con sông linh thiêng để thực hiện nghi lễ thanh tẩy linh hồn, nhưng đằng sau đó là sự giao thoa đầy quyền lực giữa truyền thống, kinh tế và chính trị. Maha Kumbh Mela không chỉ là nơi cộng hưởng của đức tin, mà còn là điểm hội tụ của khoa học chiêm tinh và chiến lược phát triển xã hội, tạo nên bức tranh sinh động về sức mạnh và khả năng thích nghi của nền văn minh Ấn Độ.
Maha Kumbh Mela 2025 đã lập kỷ lục với 663 triệu người tham dự, trở thành sự kiện tôn giáo lớn nhất trong lịch sử nhân loại. Để phục vụ lượng người khổng lồ này, chính quyền Ấn Độ đã dựng lên một thành phố tạm thời rộng 40 km² với hàng trăm nghìn lều trại, công trình hạ tầng và hệ thống an ninh chặt chẽ.
Tuy nhiên, Maha Kumbh Mela không chỉ là một sự kiện tâm linh mà còn là một động lực kinh tế khổng lồ. Riêng năm 2025, lễ hội này đóng góp đáng kể vào tăng trưởng GDP của Ấn Độ, bơm hàng tỷ USD vào nền kinh tế và tạo ra hàng triệu việc làm trong các lĩnh vực du lịch, vận tải, khách sạn và bán lẻ.
Tuy nhiên, cái giá của sự vĩ đại không hề nhỏ. Kumbh Mela đặt ra những thách thức nghiêm trọng về môi trường và kiểm soát đám đông. Ô nhiễm nước là một vấn đề nan giải khi hàng triệu người cùng tắm tại nơi hợp lưu của sông Hằng, Yamuna và Saraswati, khiến mức độ vi khuẩn coliform vượt xa giới hạn an toàn, làm dấy lên lo ngại về dịch bệnh.
 |
Môi trường là một trong những bài toàn lớn của Kumbh Mela. Ảnh: Hindustan Times |
Nguy cơ thảm họa luôn rình rập khi biển người chen chúc trong không gian hạn chế, và vụ giẫm đạp ngày 29/1 khiến hàng chục người thiệt mạng là một minh chứng đau lòng. Dù chính quyền Ấn Độ đã có kinh nghiệm tổ chức các sự kiện siêu lớn, nhưng với quy mô như Maha Kumbh Mela, chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể dẫn đến hậu quả khôn lường.
Năm 2017, UNESCO công nhận Kumbh Mela là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, khẳng định giá trị lịch sử và văn hóa của sự kiện này. Nhưng trong bối cảnh biến đổi khí hậu, quá tải du lịch và những thách thức về quản lý đô thị, câu hỏi đang được đặt ra là: liệu di sản này có thể tiếp tục duy trì bền vững? Kumbh Mela là biểu tượng của sức mạnh và sự thích nghi, nhưng đồng thời cũng là một bài toán nan giải về quản trị. Thành công và những rủi ro từ các sự kiện không chỉ phản ánh năng lực tổ chức của Ấn Độ mà còn khúc xạ rất nhiều thách thức trong việc cân bằng giữa bảo tồn và phát huy di sản trong thế kỷ 21 cho bất cứ vùng đất nào.
