Sau nhiều tháng xét xử – giai đoạn khiến xã hội Hàn Quốc chia rẽ sâu sắc với các cuộc biểu tình ủng hộ và phản đối luận tội – Tòa án Hiến pháp Hàn Quốc đã nhất trí thông qua quyết định phế truất tổng thống vào tháng 4.
Theo trang Asia Times, dù thời kỳ vừa qua vô cùng trọng đại đối với chính trị Hàn Quốc, nhiều người có cảm giác như đang sống lại năm 2017, thời điểm cuộc bầu cử tổng thống bất ngờ diễn ra sau vụ luận tội Tổng thống Park Geun-hye. Cũng như lần đó, hiện có kỳ vọng lớn rằng đảng Dân chủ đối lập sẽ giành chiến thắng. Tuy nhiên, trong suốt hai tháng tranh cử, cuộc đua đang trở nên sít sao hơn dự kiến giữa ba ứng viên hàng đầu.
Dưới đây là ba yếu tố then chốt trước cuộc bầu cử lịch sử của Hàn Quốc:
1. Phe đối lập thách thức trật tự cũ
Là lực lượng đối lập chủ chốt đứng sau nỗ lực luận tội ông Yoon, Đảng Dân chủ trung tả từ lâu được xem là ứng cử viên hàng đầu trong cuộc bầu cử lần này. Đảng này – cùng với một số đảng thiên tả nhỏ – đã nhanh chóng thống nhất đứng sau ông Lee Jae-myung, lãnh đạo Đảng Dân chủ.
Các cuộc thăm dò liên tục cho thấy ông Lee đang dẫn đầu, tuy nhiên tỷ lệ ủng hộ ông lại thấp hơn mức ủng hộ việc luận tội ông Yoon. Điều này cho thấy ngay cả trong số những cử tri muốn thay đổi chính trị, vẫn có sự do dự về khả năng ông Lee làm tổng thống.
Trước thực tế đó, chiến dịch tranh cử của ông Lee đã nỗ lực tái định hình hình ảnh chính trị của ông.
Thường được xem là nhân vật cấp tiến với các chính sách như thu nhập cơ bản toàn dân và đối ngoại thân thiện với Triều Tiên và Trung Quốc, ông Lee đang dịch chuyển về phía hữu, mời gọi cả các chính khách bảo thủ tham gia chiến dịch, đồng thời cam kết theo đuổi chính sách kinh tế thực dụng, thân thiện với doanh nghiệp.
Dù trước đây từng có những phát biểu chỉ trích chính sách đối ngoại của Mỹ và gợi ý Hàn Quốc nên giữ trung lập trong cạnh tranh giữa Washington và Bắc Kinh, lần này ông Lee đã khẳng định lại cam kết với liên minh Mỹ - Hàn. Dẫu vậy, dư luận vẫn nghi ngờ về độ chân thực trong sự “ôn hòa” mới của ông.
Một điểm yếu khác của ông Lee là các rắc rối pháp lý kéo dài. Tháng 10/2024, ông bị tòa sơ thẩm kết tội khai man trong một cuộc tranh luận và bị đình chỉ tư cách tranh cử tổng thống trong 5 năm. Tuy nhiên đến tháng 3, tòa phúc thẩm tuyên trắng án, mở đường cho ông tranh cử. Nhưng đầu tháng 5, Tòa án Tối cao đảo ngược phán quyết, yêu cầu xét xử lại.
Tòa phúc thẩm đã hoãn phiên xử lại cho đến sau ngày bầu cử, giúp ông Lee tiếp tục tranh cử. Tuy nhiên, tranh cãi vẫn tiếp diễn xung quanh việc nếu đắc cử, ông có được miễn truy tố hay không.
Chiến dịch của ông Lee lập luận rằng tổng thống đương nhiệm không thể bị truy tố hình sự, trừ trường hợp phản quốc. Tuy nhiên, Hiến pháp Hàn Quốc không nêu rõ miễn trừ này có áp dụng cho các phiên tòa đang diễn ra hay không – điều khiến triển vọng của ông Lee thêm bất định.
2. Đảng cầm quyền vật lộn thoát khỏi cái bóng Yoon Suk-yeol
Đảng Sức mạnh Nhân dân (PPP) của ông Yoon đang vật lộn với bài toán giữ chân cử tri bảo thủ ủng hộ ông, đồng thời hòa giải với số đông người dân đã tán thành việc luận tội.
Nỗ lực thoát khỏi di sản gây tranh cãi của ông Yoon thể hiện rõ qua cuộc tranh cử nội bộ gay gắt chọn người kế nhiệm. Kim Moon-soo, cựu Bộ trưởng Lao động dưới thời ông Yoon, người phản đối luận tội, cuối cùng giành được đề cử – sau khi vượt qua sự phản đối mạnh mẽ từ chính các lãnh đạo đảng lo ngại ông không đủ sức thắng cử.
Đối mặt với thách thức lớn, ông Kim Moon-soo đã tìm cách xoay chuyển cuộc đua bằng cách nhấn mạnh nghi ngờ của cử tri về ông Lee Jae-myung. Ông tự mô tả mình là ứng viên liêm khiết, có nguyên tắc, với lý lịch từng là nhà hoạt động lao động thời quân đội cầm quyền thập niên 70–80.
Tuy nhiên, ông Kim vẫn chật vật mở rộng ủng hộ trong tầng lớp trung dung, vốn chỉ trích ông đã chuyển biến từ nhà hoạt động tiến bộ thành chính khách cực hữu, thân cận với ông Yoon.
Dù ông Yoon đã rời khỏi đảng, chiến dịch của ông Kim vẫn phải “đi trên dây” giữa việc tạo khoảng cách với ông Yoon và giữ chân cử tri bảo thủ trung thành.
Chiến lược tranh cử của ông Kim phản ánh rõ sự giằng co này. Ông đưa ra các cam kết cải thiện đời sống tỉnh lẻ, hỗ trợ nhà ở và chăm sóc trẻ nhỏ cho gia đình trẻ, và đề xuất sửa đổi hiến pháp để hạn chế quyền lực tổng thống.
Tuy nhiên, ông vẫn giữ nhiều nhân vật thân Yoon trong đội ngũ tranh cử, đồng thời tìm kiếm sự hậu thuẫn từ Park Geun-hye – cựu tổng thống bị luận tội năm 2017 – người vẫn có ảnh hưởng nhất định với cử tri bảo thủ.
Chiến lược của ông Kim phần nào đã giúp thu hẹp khoảng cách với ông Lee, dù các cuộc khảo sát vẫn cho thấy ông Kim thua 5–10 điểm phần trăm.
3. Liệu có chỗ cho phe trung hữu?
Sự bất mãn của cử tri với cả hai ứng viên lớn mở ra cơ hội cho ông Lee Jun-seok, đại diện đảng cải cách trung hữu “Tân Cải cách”. Là một nghị sĩ 40 tuổi, ông từng là lãnh đạo trẻ nhất của PPP trước khi bị phe thân Yoon gạt ra và lập đảng riêng.
Trong cuộc bầu cử lần này, ông Lee tự định vị mình là ứng viên duy nhất không dính dáng pháp lý hay liên hệ với các tổng thống bị luận tội.
Ông theo đuổi hình ảnh nhà cải cách trung hữu: giữ lập trường bảo thủ nhưng bác bỏ văn hóa chính trị lạc hậu, khép kín của giới bảo thủ truyền thống.
Ủng hộ việc luận tội ông Yoon, ông cũng chỉ trích mạnh mẽ hành vi vi hiến của Yoon trong việc tuyên bố thiết quân luật và lan truyền thuyết âm mưu gian lận bầu cử.
Trong các cuộc tranh luận trên truyền hình, ông Lee Jun-seok liên tục công kích hai ứng viên thuộc các đảng lớn, cho rằng họ không đủ năng lực lãnh đạo đất nước.
Nhờ các chính sách hướng đến thế hệ trẻ, ông đã tăng tỷ lệ ủng hộ lên khoảng 10% – mức quan trọng đối với ứng viên đảng nhỏ, vì luật Hàn Quốc quy định nếu vượt 10% phiếu bầu, ứng viên sẽ được nhà nước hoàn lại chi phí tranh cử.
Những ngày cuối cùng và hai yếu tố quyết định
Luật bầu cử Hàn Quốc cấm công bố kết quả khảo sát trong 6 ngày trước bầu cử. Dữ liệu cuối cùng cho thấy ông Lee Jae-myung vẫn dẫn đầu, nhưng tỷ lệ ủng hộ chững lại ở mức dưới 50%.
Có hai yếu tố có thể quyết định kết quả:
Thứ nhất, chiến dịch của ông Kim kêu gọi ông Lee Jun-seok hợp tác lập liên danh tranh cử, cho rằng nếu cộng tỷ lệ ủng hộ hai người lại thì có thể vượt ông Lee Jae-myung. Nhưng ông Lee Jun-seok từ chối đề nghị. Dù ông có rút lui và ủng hộ Kim, chưa chắc cử tri của ông sẽ chuyển hướng. Nếu tiếp tục tranh cử, việc ông hút phiếu từ ông Kim hay ông Lee Jae-myung sẽ rất quan trọng.
Thứ hai, câu hỏi lớn là cử tri sẽ bị chi phối bởi phán xét quá khứ hay lo ngại tương lai. Nhiều người muốn trừng phạt đảng của ông Yoon. Nhưng cũng có người lo rằng nếu ông Lee Jae-myung đắc cử, chính quyền Đảng Dân chủ sẽ có quá nhiều quyền lực, gây ra những thay đổi kinh tế – chính trị cực đoan.
Đối với cử tri trung dung còn lại, đây là bài toán “chọn cái ít tệ hơn”. Việc họ nghiêng về giận dữ với quá khứ hay lo ngại về tương lai sẽ định đoạt kết quả cuộc bầu cử lịch sử này.
