Đây là diễn đàn quan trọng để định hình cơ sở lý luận và thực tiễn cho các định hướng phát triển kinh tế của đất nước trong giai đoạn 2026-2030; tìm kiếm, đề xuất kiến nghị các giải pháp đột phá để góp phần đưa Việt Nam vào nhóm các nền kinh tế tăng trưởng cao thông qua đổi mới mô hình tăng trưởng và cơ cấu lại toàn diện nền kinh tế.
Hội thảo đã nhìn nhận, đánh giá tình hình và kết quả 5 năm thực hiện Nghị quyết số 31/2021/QH15 ngày 12/11/2021 của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025:
Về bối cảnh triển khai và ảnh hưởng đến việc thực hiện Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025
Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 được thực hiện trong bối cảnh, tình hình thế giới và khu vực có nhiều biến động nhanh, phức tạp, khó lường, chưa từng có tiền lệ. Cạnh tranh thương mại, chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt, toàn diện hơn trên các lĩnh vực; xung đột vũ trang, căng thẳng địa chính trị leo thang tại một số quốc gia, khu vực… đã ảnh hưởng không nhỏ đến tăng trưởng kinh tế và môi trường vĩ mô toàn cầu. Đặc biệt, đại dịch COVID-19 đã tác động kéo dài, ảnh hưởng nặng nề, sâu sắc đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội. Thiên tai, biến đổi khí hậu với tần suất diễn ra ngày càng nhiều, mạnh, mức độ ảnh hưởng lớn; các vấn đề an ninh phi truyền thống phát sinh mới, tội phạm quốc gia, xuyên biên giới, tội phạm công nghệ cao… tiếp tục ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhiều quốc gia.
Trong nước, bên cạnh những thuận lợi từ nền tảng chính trị ổn định, kinh tế vĩ mô tiếp tục được củng cố, môi trường đầu tư kinh doanh được cải thiện, cơ cấu kinh tế từng bước được chuyển dịch hợp lý... thì nền kinh tế phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức lớn từ cả yếu tố bên ngoài và những vấn đề nội tại bên trong. Tuy nhiên, sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị và sự chung sức, đồng lòng, nỗ lực vượt bậc của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân và cộng đồng doanh nghiệp, sự hỗ trợ của bạn bè quốc tế, đất nước ta đã vượt qua khó khăn, thách thức, tiếp tục đạt được các kết quả phát triển quan trọng, khá toàn diện, có nhiều điểm sáng nổi bật so với thế giới và khu vực.
Tình hình và kết quả thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm
Nghị quyết số 31/2021/QH15 đề ra 27 chỉ tiêu, tính đến nay có 23/27 chỉ tiêu có thông tin đánh giá; trong đó: Số chỉ tiêu có khả năng hoàn thành: 10/23; số chỉ tiêu khó có khả năng hoàn thành: 09/23 và số chỉ tiêu dự kiến không hoàn thành: 04/23. Một số chỉ tiêu như (1) Tăng năng suất lao động; (2) Số lượng các doanh nghiệp; (3) Số lượng hợp tác xã nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao; (3) Tỷ lệ hợp tác xã nông nghiệp liên kết với doanh nghiệp theo chuỗi giá trị; (4) Tỷ trọng chi cho khoa học và công nghệ, trong quá trình thực hiện gặp nhiều khó khăn và thách thức, đòi hỏi phải có nhiều nỗ lực rất lớn mới có thể đạt được.
Đối với 05 nhóm nhiệm vụ trọng tâm tại Nghị quyết số 31/2021/QH15 của Quốc hội đề ra trong giai đoạn 2021-2025, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 54/NQ-CP với 102 nhiệm vụ được triển khai thực hiện và mang lại nhiều kết quả quan trọng. Đến nay đã có 86/102 nhiệm vụ hoàn thành (chiếm 84,3%); có 16/102 nhiệm vụ (chiếm 15,7%) nhiệm vụ đã có dự thảo và đang tiếp tục triển khai thực hiện.
Một số tồn tại, hạn chế: (1) Tiến độ xây dựng thể chế, chính sách thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế còn chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu phát triển; (2) Cơ cấu kinh tế và mô hình tăng trưởng có tiến bộ nhưng chưa tạo ra nhiều thay đổi đáng kể; (3) Việc phát triển lực lượng doanh nghiệp còn có những hạn chế nhất định; (4) Các ngành kinh tế chưa có chuyển dịch mạnh mẽ về tăng năng suất, nhất là khu vực công nghiệp và dịch vụ; (5) Cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập còn chậm, chưa đáp ứng kỳ vọng; (6) Cơ cấu lại một số lĩnh vực trọng tâm còn gặp nhiều khó khăn, thách thức; (7) Các loại thị trường hoạt động chưa thực sự đạt hiệu quả cao, đảm bảo điều kiện phát triển bền vững.
Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế: (1) Bối cảnh kinh tế thế giới liên tục xuất hiện những rủi ro, bất ổn, tác động tiêu cực đến tăng trưởng bền vững; (2) Hệ thống pháp luật còn nhiều tồn tại, hạn chế trong khi tiến độ sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật chưa đáp ứng kịp thời; thủ tục hành chính vẫn còn rườm rà; phân cấp, phân quyền một số lĩnh vực còn nhiều vướng mắc.
Một số trọng tâm trong chỉ đạo điều hành thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp cơ cấu lại nền kinh tế: (1) Tiếp tục tập trung hoàn thiện thể chế, hệ thống pháp luật tháo gỡ rào cản, thúc đẩy quá trình cơ cấu lại nền kinh tế. Khẩn trương ban hành các văn bản triển khai thực hiện các luật vừa được Quốc hội thông qua. (2)Đẩy nhanh tiến độ, hoàn thành các mục tiêu cơ cấu lại các lĩnh vực trọng tâm. Đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, các Chương trình mục tiêu quốc gia, phấn đấu đạt tỷ lệ giải ngân 100% kế hoạch năm 2025. (3) Thực hiện hiệu quả các giải pháp thúc đẩy phát triển doanh nghiệp, đẩy mạnh cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước. Tích cực triển khai xây dựng Chính phủ số và các giải pháp chính sách cải thiện, nâng cấp chất lượng môi trường đầu tư kinh doanh. (4) Tập trung phát huy vai trò dẫn dắt đổi mới mô hình tăng trưởng nói chung, của các đô thị lớn nói riêng, các cực tăng trưởng. (5) Đẩy mạnh chuyển dịch các ngành theo hướng sử dụng công nghệ hiện đại; phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số. (6)Phát triển các loại thị trường, tăng cường ứng dụng công nghệ số với những giải pháp đột phá, cải cách mạnh mẽ, toàn diện, đồng bộ, sâu rộng để thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế.
Hội thảo đã tập trung trao đổi, thảo luận về bối cảnh kinh tế toàn cầu có nhiều biến động và yêu cầu phát triển bền vững ngày càng cấp thiết, việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng là điều kiện tiên quyết. Hội thảo nhấn mạnh sự cần thiết phải từ bỏ dần mô hình tăng trưởng theo chiều rộng, dựa nhiều vào vốn và tài nguyên, để hướng tới mô hình tăng trưởng theo chiều sâu, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chủ đạo.
Các chuyên gia đồng thuận rằng, để Việt Nam có thể đạt được mục tiêu đầy tham vọng là tăng trưởng GDP hai con số (10% trở lên) trong giai đoạn 2026-2030, việc tái cơ cấu nền kinh tế phải diễn ra một cách căn bản và toàn diện.
Các trọng tâm kiến nghị chính sách:
Hội thảo đã tập trung thảo luận và đưa ra nhiều kiến nghị quan trọng về định hướng chính sách, bao gồm:
1. Hoàn thiện thể chế: Tạo hành lang pháp lý thông thoáng, thúc đẩy mạnh mẽ các mô hình kinh tế mới, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân, nhằm phát huy tối đa vai trò là động lực tăng trưởng.
2. Đột phá về khoa học - công nghệ và năng suất: Đề xuất các chương trình đầu tư chiến lược vào nghiên cứu và phát triển (R&D), ứng dụng công nghệ cao, qua đó gia tăng đáng kể đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng kinh tế.
3. Tái cơ cấu theo chiều sâu: Tập trung nguồn lực vào các ngành, lĩnh vực có giá trị gia tăng cao, đặc biệt là công nghiệp chế biến, chế tạo có hàm lượng công nghệ cao, đồng thời đẩy mạnh phát triển kinh tế xanh, kinh tế số; tiếp tục nghiên cứu xây dựng mô hình phát triển kinh tế mới gắn với giai đoạn tăng trưởng cao nhằm khai thác và phát huy các động lực tăng trưởng mới, tận dụng các thành quả của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư; ứng dụng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế dữ liệu... Mô hình này đòi hỏi phải lượng hóa được các chỉ tiêu đo lường mục tiêu đề ra; đảm bảo an toàn kinh tế vĩ mô, xác định được sự chuyển động bên trong giữa mỗi khu vực, ngành kinh tế; nâng cao năng suất lao động; giúp tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu; kiểm soát được những rủi ro, biến động khó lường...
4. Nghiên cứu để xây dựng mục tiêu và các chỉ tiêu: Thống nhất các bộ tiêu chí cụ thể, có thể định lượng được để đánh giá hiệu quả của quá trình tái cơ cấu gắn liền với mục tiêu tăng trưởng.
Phát biểu bế mạc, đại diện Ban Tổ chức khẳng định Hội thảo đã đạt được mục tiêu đề ra, cung cấp những luận cứ khoa học vững chắc.
Các kết quả và kiến nghị từ Hội thảo sẽ được tổng hợp và trình lên các cơ quan có thẩm quyền để tham khảo trong việc xây dựng Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2026-2030, hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng bứt phá và xây dựng mô hình phát triển kinh tế mới trong giai đoạn tăng trưởng cao “hai con số” (10% trở lên) trong giai đoạn 2026-2030, góp phần đưa Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao.
Việc xác lập mô hình tăng trưởng mới không còn là lựa chọn mà là mệnh lệnh của thời đại. Việt Nam đang sẵn sàng cho một giai đoạn phát triển bứt phá, dựa trên chất lượng, hiệu quả và tính tự chủ cao hơn.
