Sau nhiều tháng bế tắc, Mỹ đang thúc đẩy một kế hoạch hòa bình mới nhằm chấm dứt xung đột Nga - Ukraine, trong khi Moskva cũng đưa ra đề xuất riêng với những yêu cầu cứng rắn. Liệu các nỗ lực ngoại giao này có thể mở ra cánh cửa cho hòa bình?
Kế hoạch của Nga: Lặp lại yêu cầu tối đa
Theo trang tin châu Âu euronews.com ngày 20/11, Nga đã chuyển cho Mỹ một đề xuất khung mới nhất nhằm chấm dứt cuộc chiến. Kế hoạch này được cho là do đặc phái viên Nga Kirill Dmitriev soạn thảo và chuyển tới đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Donald Trump là Steve Witkoff.
Ông Dmitriev, người đứng đầu quỹ đầu tư quốc gia Nga RDIF, đã đến Mỹ vào tháng 10 vừa qua và được cho là có cuộc gặp với ông Witkoff tại Miami vào cuối tháng đó trong cuộc hội đàm kéo dài ba ngày. Sau cuộc xung đột Nga - Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022, ông Dmitriev bị Bộ Tài chính Mỹ trừng phạt với cáo buộc là "cộng sự thân cận của Tổng thống Putin". Tuy nhiên, chính phủ Mỹ được cho là đã tạm thời dỡ bỏ lệnh trừng phạt vào đầu năm nay để cho phép ông Dmitriev nhập cảnh.
Nội dung đề xuất của Moskva lặp lại hầu hết các yêu cầu tối đa mà Nga đã đưa ra ngay từ những ngày đầu của cuộc xung đột. Theo truyền thông Mỹ, kế hoạch bao gồm lời kêu gọi Kiev từ bỏ các khu vực Donbass ở miền Đông Ukraine mà nước này vẫn kiểm soát, cắt giảm đáng kể quy mô lực lượng vũ trang và thậm chí từ bỏ nhiều loại vũ khí. Đáng chú ý, khung này chỉ bao gồm những nhượng bộ từ Kiev, không phải từ Moskva.
Kế hoạch 28 điểm của Mỹ: Cân bằng lợi ích
Trong khi đó, Mỹ đang thúc đẩy một kế hoạch riêng được đánh giá là toàn diện hơn. Theo truyền thông Mỹ, Tổng thống Trump đã nhất trí với kế hoạch gồm 28 điểm nhằm hướng tới giải pháp cho cuộc xung đột. Bản đề xuất được đánh giá lấy cảm hứng từ nỗ lực thành công của ông Trump trong thỏa thuận Gaza, xoay quanh 4 trụ cột chính: thúc đẩy hòa bình tại Ukraine, bảo đảm an ninh cho Ukraine, củng cố an ninh châu Âu và định hình quan hệ tương lai giữa Mỹ với Nga và Ukraine.
Nhà Trắng cho biết, đặc phái viên Steve Witkoff đã cùng Ngoại trưởng Marco Rubio dành nhiều tuần soạn thảo khung kế hoạch, đồng thời tiếp xúc với cả phía Nga và Ukraine để hiểu rõ cam kết mà mỗi bên có thể đưa ra.
Ngày 20/11, Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt khẳng định: "Kế hoạch vẫn đang được tiến hành và còn có thể thay đổi nhưng Tổng thống Trump ủng hộ kế hoạch này. Đây là một kế hoạch tốt cho cả Nga và Ukraine và chúng tôi tin rằng nó có thể được chấp thuận từ cả hai phía". Bà Leavitt cũng bác bỏ lo ngại cho rằng kế hoạch này đáp ứng nhiều yêu cầu của Nga.
Tuy nhiên, một số nguồn tin cho biết bản dự thảo hiện có các điều khoản về nhượng bộ lãnh thổ đáng kể của Ukraine, thu hẹp quy mô lực lượng vũ trang và hạn chế tiếp cận vũ khí tầm xa. Dự thảo cũng có thể loại trừ khả năng triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình châu Âu tại Ukraine sau khi đạt được lệnh ngừng bắn.
Phản ứng từ các bên liên quan
Bộ trưởng Lục quân Mỹ Daniel Driscoll đã đến Ukraine ngày 20/11 - được cho là đoàn quân sự cấp cao nhất đến Kiev kể từ khi ông Trump nhậm chức hồi tháng 1 năm nay. Sau cuộc gặp với Tổng thống Zelensky, Nhà Trắng cho biết ông Driscoll bày tỏ thái độ "khá lạc quan" về kế hoạch hòa bình.Văn phòng Tổng thống Ukraine thông báo ông Zelensky sẽ có cuộc trao đổi với Tổng thống Trump trong những ngày tới để thảo luận về "các cơ hội ngoại giao và những điểm mấu chốt cần thiết nhằm đạt được hòa bình".
Cũng theo tờ Financial Times ngày 20/11, Mỹ kỳ vọng ông Zelensky sẽ ký thông qua giải pháp hòa bình trước ngày 27/11 (Lễ Tạ ơn) để Washington có thể trao đổi với Nga ngay trong tháng 11, hướng tới mục tiêu hoàn tất quá trình vào đầu tháng 12.
Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết sau cuộc hội đàm với một quan chức cấp cao của quân đội Mỹ rằng ông sẵn sàng làm việc với phía Washington về kế hoạch chấm dứt chiến sự ở Ukraine. "Các nhóm của chúng tôi - Ukraine và Mỹ - sẽ làm việc về các điểm trong kế hoạch chấm dứt xung đột. Chúng tôi sẵn sàng làm việc mang tính xây dựng, trung thực và nhanh chóng", ông Zelensky viết trên Telegram.
Tuy nhiên, các quan chức Ukraine khẳng định nước này phản đối một số điểm trong kế hoạch và đang xây dựng đề xuất khác gửi lại Washington. Đối với Ukraine, bất kỳ nhượng bộ lãnh thổ nào cho Nga đều là điều không thể, bởi Kiev liên tục khẳng định sẽ không bao giờ đồng ý trao các vùng lãnh thổ đang bị Nga kiểm soát cho Moskva.
Tại châu Âu, những thông tin về kế hoạch đã gây phản ứng mạnh, nhiều quan chức lo ngại bị gạt ra ngoài tiến trình đàm phán. Đại diện cấp cao EU phụ trách chính sách đối ngoại Kaja Kallas nhấn mạnh bất kỳ kế hoạch hòa bình khả thi nào cũng phải nhận được sự ủng hộ của cả Ukraine và châu Âu. Bộ trưởng Ngoại giao Pháp Jean-Noël Barrot cũng cho biết "Ukraine không muốn bất kỳ hình thức đầu hàng nào".
Về phần mình, người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov, ngày 20/11 tuyên bố Nga luôn sẵn sàng cho việc đạt được giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột ở Ukraine vào bất cứ thời điểm nào, nhưng điều cốt lõi là cần phải loại bỏ nguyên nhân gốc rễ của cuộc xung đột. Phát biểu với báo giới, ông Peskov nhấn mạnh đạt được giải pháp chính trị và ngoại giao cho cuộc xung đột luôn là ưu tiên và Nga luôn sẵn sàng cho điều này.
Ông Peskov lưu ý thêm, Moskva “không có gì để bổ sung” so với các tuyên bố tại hội nghị thượng đỉnh tháng 8 ở Anchorage, Alaska giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump.
Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio tuyên bố trên X: "Để đạt được một nền hòa bình lâu dài, cả hai bên sẽ phải đồng ý với những nhượng bộ khó khăn nhưng cần thiết". Các cuộc tiếp xúc Nga - Ukraine vẫn trong tình trạng bế tắc kể từ hội nghị thượng đỉnh Trump - Putin diễn ra hồi tháng 8 tại Alaska.
