Giải thưởng VHNT: Quan trọng nhất vẫn là chất lượng!

(Ngày Nay) - Cứ đến mỗi kỳ trao giải thưởng văn học nghệ thuật nào đó lại xảy ra đôi ba ì xèo, lắm khi cãi nhau như mổ bò, thiếu mỗi đưa nhau ra tòa để giải quyết. Không chỉ ở Việt Nam, đến như những giải thưởng danh giá nhất trên thế giới đôi khi cũng xảy ra chuyện chẳng “mát mặt”. Thế nên đòi hỏi giải thưởng làm đẹp lòng tất cả là chuyện bất khả thi khác nào làm dâu trăm họ!
Chủ tịch nước Trần Đại Quang trao giải thưởng Hồ Chí Minh cho các tác giả và thân nhân tác giả
Chủ tịch nước Trần Đại Quang trao giải thưởng Hồ Chí Minh cho các tác giả và thân nhân tác giả

Sau nhiều lần trì hoãn, Bộ Văn hóa, Thể thao, Du lịch cuối cùng cũng đã tổ chức thành công lễ trao Giải thưởng Nhà nước và Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật, khép lại một mùa giải thưởng không ít lời ra tiếng vào. Nhưng vẫn còn đó câu hỏi: Có sửa đổi tiêu chí để tránh trường hợp bỏ sót hoặc không trao giải cho những tác giả có tác phẩm xuất sắc, được nhiều thế hệ người dân yêu mến trong khi lại không đủ tiêu chí mang tính thủ tục, giấy tờ? 

Chuyện bỏ sót, bỏ lọt thì ở đâu cũng có! Giải Nobel Văn chương ra đời năm 1905, 5 năm sau văn hào vĩ đại Lev Tolstoi mới qua đời, không trao cho “sư tử của văn học Nga” vẫn được xem là một “thiếu sót thế kỷ”. Và sau đó, danh sách những văn hào khác lỡ hẹn với giải Nobel tiếp tục dài ra: James Joyce, Jorge Luis Borges, Italo Calvino, John Updike... Giải thưởng này thường bị chê trách là thiên vị các nhà văn châu Âu, có động cơ chính trị, không vinh danh các tác phẩm cách tân...

Mang tiếng là vậy nhưng vì sao Giải Nobel vẫn được xem là giải thưởng danh giá nhất trong lĩnh vực văn chương? Vì đơn giản là suốt hơn một thế kỷ qua, giải thưởng này chưa trao nhầm cho một tay viết văn dở nào cả! Kể cả những trường hợp gần như không ai biết đến trước khi được vinh danh như nhà văn Pháp gốc Trung Quốc Cao Hành Kiện (năm 2000); nhưng sau khi đọc tiểu thuyết “Linh sơn” và loạt vở kịch của ông, ai cũng phải công nhận là bậc thầy kết hợp văn học, văn hóa Trung Quốc với phương Tây.

Lan man chuyện xứ người để nhận ra: Một giải thưởng văn chương nghệ thuật có lý do chính đáng để tồn tại, để có tiếng vang, nhất thiết phải trao cho các tác phẩm có giá trị. Khổ nỗi, giá trị trong tác phẩm văn chương nghệ thuật không phải rõ ràng kiểu 1 + 1 = 2 như trong công trình trong lĩnh vực khoa học công nghệ. Đã vậy, việc đánh giá tác phẩm văn học nghệ thuật bao đời nay luôn có những chuyện khôi hài, nay đúng mai sai hoặc 5 người 10 ý. Kiệt tác “Truyện Kiều” từng bị lên án dâm thư với thái độ tiêu biểu của vua Tự Đức, đại khái là Nguyễn Du còn sống thì vua sẽ khen là có tài làm thơ nhưng đồng thời cũng đánh cho vài roi vì tội viết sách hủ hóa. Tất nhiên, đến khi nước ta không tôn sùng Nho giáo và chế độ phong kiến sụp đổ, “Truyện Kiều” lại được đọc theo cách là tác phẩm giàu tính nhân đạo, có tính giáo dục cao.

Giải thưởng VHNT: Quan trọng nhất vẫn là chất lượng! ảnh 1Con trai nhà thơ Thu Bồn lên nhận giải thưởng Hồ Chí Minh

Để một giải thưởng có uy tín, nhất thiết cách thức tuyển chọn, quy trình thẩm định để vinh danh tác giả, tác phẩm phải thực sự nhất quán, ít chịu tác động thời cuộc. Giải thưởng nào cũng dựa trên số người có chuyên môn, trực tiếp làm nghề bình chọn. Có thể chỉ 10 người như giải văn học Goncourt của Pháp hoặc là hơn... 7.000 người như giải điện ảnh Oscar của Mỹ. Cơ cấu, thành phần tổ chức thẩm định các giải thưởng của chúng ta hiện nay khá tốt nên không cần phải thay đổi.

Nhưng chúng ta lại đặt nhiều tiêu chí xét giải không liên quan đến điều quan trọng nhất là chất lượng tác phẩm. Chẳng hạn, một trong những tiêu chí cần thiết để nhận giải thưởng Hồ Chí Minh đó là: “Đã được tặng Giải thưởng cao nhất của Hội Văn học, nghệ thuật chuyên ngành Trung ương thuộc lĩnh vực chuyên ngành hoặc được tặng giải cao nhất tại các cuộc thi, liên hoan chuyên nghiệp và triển lãm về văn học, nghệ thuật quốc tế”. Quy định này rõ ràng là bất cập bởi một đạo diễn chỉ sản xuất phim chiếu ở rạp mà không gửi phim đi dự các liên hoan phim thì ông ta không có giải thưởng nhưng không có nghĩa là phim ông ta không hay.

Cho nên, thiết nghĩ cần bỏ những tiêu chí không thiết thực, thay vào đó cần tăng sự tự chủ, chịu trách nhiệm trước Nhà nước, nhân dân, đồng nghiệp của những người trong hội đồng. Sẽ đến lúc, văn nghệ sĩ không cần phải làm đơn, làm hồ sơ xét giải, chính hội đồng được trả lương sẽ làm nhiệm vụ tự đi tìm hoặc nhận sự đề cử tác phẩm để xem xét. Chính từng thành viên hội đồng sẽ phải tự trình bày một cách minh bạch trước dư luận vì sao chọn tác phẩm này chứ không phải tác phẩm kia để trao giải.

Thêm một lưu ý nữa, đánh giá tác phẩm văn học nghệ thuật cần thiên về cái khác biệt, cái độc đáo, tránh so sánh sự hơn kém cao thấp. Nhiều năm trước, giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam từng bị một số nhà văn phản ứng vì cùng một hạng mục lại chia ra giải thưởng và tặng thưởng, khác nào huy chương vàng với huy chương bạc như thi đấu thể thao. 

Nhưng nguồn cơn của những tranh cãi rút cuộc là ở truyền thống văn hóa của nước ta quá coi trọng vấn đề chính danh. Cả đời làm nghệ thuật mà không có giải thưởng gì để lại trước khi về với tổ tiên thì e lại mang tiếng là... thiếu thành đạt so với đồng nghiệp. Ở chiều kích khác, không cần lấy ví dụ ở nước ngoài xa xôi, những Nguyễn Gia Trí, Nguyễn Huy Thiệp... đã thực sự trở thành những người sáng tạo tầm vóc lớn trước khi được các giải thưởng vinh danh. Vậy cho nên, giải thưởng là động lực cho văn nghệ sĩ sáng tác nhưng không phải là tất cả!

Miễn vé tham quan Thành nhà Hồ trong Ngày Di sản văn hóa Việt Nam
Miễn vé tham quan Thành nhà Hồ trong Ngày Di sản văn hóa Việt Nam
(Ngày Nay) - Ngày 22/11, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ (huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hóa) cho biết, nhân kỷ niệm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11/2005 - 23/11/2024), Trung tâm sẽ miễn vé cho du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, trải nghiệm tại di sản Thành nhà Hồ.
Kháng thuốc tăng nguy cơ lây lan bệnh, bệnh nặng và tử vong
Kháng thuốc tăng nguy cơ lây lan bệnh, bệnh nặng và tử vong
(Ngày Nay) - Ngày 22/11, tại Hà Nội, Bộ Y tế phối hợp với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các đối tác quốc tế tổ chức mít tinh hưởng ứng “Tuần lễ Thế giới nâng cao nhận thức về kháng thuốc” từ ngày 18-24/11/2024 và Hội nghị triển khai Kế hoạch hành động phòng, chống kháng thuốc lĩnh vực y tế giai đoạn 2024 – 2025.
Thứ trưởng Bộ VH,TT&DL Hồ An Phong.
Hội nghị triển khai Chỉ thị 30/CT-TTg: Bước ngoặt quan trọng cho ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam
(Ngày Nay) - Ngày 21 và 22/11/2024, Bộ VH,TT&DL đã tổ chức Hội nghị triển khai Chỉ thị số 30/CT-TTg ngày 29/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam. Hội nghị được kỳ vọng trở thành bước đột phá, đặt nền tảng cho sự phát triển mạnh mẽ và bền vững của ngành công nghiệp văn hóa. Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam cũng cử đại diện tham dự hội nghị nhằm học hỏi kinh nghiệm thực tiễn để thúc đẩy công nghiệp văn hóa gắn liền với hợp tác toàn cầu.
Bước tiến đột phá trong dự án xây dựng Bản đồ Tế bào con người
Bước tiến đột phá trong dự án xây dựng Bản đồ Tế bào con người
(Ngày Nay) - Các nhà khoa học quốc tế ngày 20/11 đã công bố bản thiết kế đầu tiên về sự phát triển của hệ xương người, đánh dấu bước tiến quan trọng trong dự án Bản đồ Tế bào con người (Human Cell Atlas), một nỗ lực lớn nhằm tạo ra bản đồ sinh học chi tiết của mọi loại tế bào trong cơ thể người.
Gia Lai : Ngôi cổ tự duy nhất được phong sắc tứ
Gia Lai : Ngôi cổ tự duy nhất được phong sắc tứ
(Ngày Nay) - Gia Lai hiện có hàng trăm ngôi chùa, trong đó có nhiều chùa đã qua trăm năm lịch sử. Nhưng chỉ duy nhất chùa Tân An (đường Nguyễn Thiếp, phường Tây Sơn, thị xã An Khê) được sự công nhận và ban tặng của hoàng gia nhà Nguyễn, gọi là sắc tứ.
Đặc sắc chương trình giao lưu "Sắc màu di sản"
Đặc sắc chương trình giao lưu "Sắc màu di sản"
(Ngày Nay) - Tối 21/11, tại hồ Nguyên Phi Ỷ Lan (thành phố Bắc Ninh), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức Chương trình nghệ thuật dân ca trên thuyền và giao lưu các miền di sản chủ đề "Sắc màu di sản".
Phật dạy 5 điều thân kính với làng xóm
Phật dạy 5 điều thân kính với làng xóm
(Ngày Nay) - Mối quan hệ làng xóm cũng có những nhiêu khê và phức tạp, nếu không khéo thì từ thâm tình lại hóa ra giận ghét, thậm chí là oán thù. Cho nên Đức Phật rất tinh tế khi dạy phải thân kính với bà con.
Học cách trân quý từng phút giây còn sống
Học cách trân quý từng phút giây còn sống
(Ngày Nay) - Khi tôi nghe thấy tin có người nào đó vừa mất đi, tin ấy với tôi như tiếng chuông thức tỉnh. Tiếng chuông đó là một lời nhắc nhở sâu sắc về sự mong manh của kiếp người.
Oai nghi của người tu hành
Oai nghi của người tu hành
(Ngày Nay) - Oai nghi cùng với chánh kiến và tịnh giới là ba yếu tố làm nên đạo hạnh - phẩm chất của tu sĩ Phật giáo, như cố Trưởng lão Hòa thượng Thích Thiện Siêu, bậc am tường kinh luật luận đã từng nhấn mạnh.
Tác phẩm có tên “Comedian” của nghệ sĩ người Italy Maurizio Cattelan ra mắt lần đầu năm 2019 tại triển lãm Art Basel ở Miami Beach, đã gây tranh cãi về việc có thể được coi là nghệ thuật hay không. Ảnh: AP
6,2 triệu USD cho quả chuối dán tường
(Ngày Nay) - 6,2 triệu USD là mức giá vừa được trả cho một tác phẩm nghệ thuật gây tranh cãi, một quả chuối tươi dán lên tường bằng băng dính bạc. Tác phẩm được đưa ra trong một cuộc bán đấu giá của Sotheby’s ở New York, Mỹ.