Dường như mỗi tuần Triều Tiên đều mang đến những tin tức mới về các vụ thử tên lửa, khi phạm vi vũ khí hủy diệt hàng loạt của Bình Nhưỡng ngày càng mở rộng về chất lượng và số lượng. Đồng thời, ông Kim đang đưa ra những lời đe dọa chiến tranh mới với Hàn Quốc. Phủ nhận mối quan hệ giữa hai nước, giờ đây ông Kim tuyên bố nước láng giềng là kẻ thù.
Không còn nghi ngờ gì khi khẳng định phía Bình Nhưỡng đang tăng cường các biện pháp khiêu khích quân sự. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu ông Kim làm điều này để bảo vệ chế độ của mình và gây áp lực lên Seoul, hay ông đang lên kế hoạch cho một cuộc tấn công nhắm vào Hàn Quốc và Mỹ.
Vào tháng 1, Robert Carlin, cựu giám đốc Ban Đông Bắc Á tại Cục Tình báo và Nghiên cứu của Bộ Ngoại giao Mỹ, và Siegfried Hecker, cựu giám đốc Phòng thí nghiệm Quốc gia Los Alamos, cảnh báo rằng ông Kim “đã đưa ra một quyết định chiến lược để tiến tới chiến tranh."
“Mối nguy hiểm đã vượt xa những cảnh báo thường lệ ở Washington, Seoul và Tokyo về những hành động khiêu khích của Bình Nhưỡng”, cặp đôi Cảlin và Hecker bình luận trên trang 38North, một trang web chuyên về các vấn đề Triều Tiên. “Chúng tôi không coi chủ đề chuẩn bị chiến tranh trên các phương tiện truyền thông Triều Tiên xuất hiện từ đầu năm ngoái là một sự thổi phồng điển hình”.
Mặc dù Carlin và Hecker nêu lên những lo ngại chính đáng và nghiêm túc, nhưng họ không đưa ra bất kỳ bằng chứng chắc chắn nào cho thấy Kim muốn chiến tranh. Nhiều khả năng ông sẽ không làm vậy.
Lãnh đạo Triều Tiên biết rằng một cuộc chiến tranh lớn với Hàn Quốc chắc chắn sẽ thu hút sự tham gia của Mỹ và sẽ khiến cả phía Bình Nhưỡng hứng chịu tổn thất.
Khi đó, nguy cơ không phải là Triều Tiên sẽ cố tình bắt đầu một cuộc chiến mà là sự đe dọa và các hành động gây hấn cấp thấp thường xuyên của Bình Nhưỡng, bao gồm phóng tên lửa vào vùng biển Hàn Quốc, điều khiển máy bay không người lái tới các đảo của nước này và vi phạm biên giới ở Hoàng Hải. Một cuộc chiến tranh có thể khởi nguồn từ những cuộc kích động trả đũa.
Để đảm bảo điều này không xảy ra và hòa bình được duy trì trên Bán đảo Triều Tiên, cả Washington và Seoul phải gửi một tín hiệu không thể nhầm lẫn về sức mạnh quân sự và mục đích ngay cả khi họ tìm cách thiết lập lại liên lạc với Bình Nhưỡng.
Đằng sau lời khiêu khích
Không có gì mới về việc các nhà lãnh đạo Triều Tiên đưa ra lời đe dọa đối với Seoul và các đồng minh phương Tây.
Kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2011, ông Kim Jong-un đã thường xuyên nắn gân nước láng giềng. Nhưng bài phát biểu trước Hội đồng Nhân dân Tối cao Triều Tiên vào ngày 15/1 đã đi xa hơn mọi lời khiêu khích trước đó của ông Kim.
Lãnh đạo Triều Tiên tuyên bố Hàn Quốc là quốc gia “thù địch nhất” trên thế giới và chiến tranh với nước này là không thể tránh khỏi. Ông Kim tuyên bố sẽ viết lại hiến pháp Triều Tiên để coi chính quyền Seoul là kẻ thù chính, đồng thời kêu gọi phá hủy nhiều biểu tượng hợp tác liên Triều Tiên, bao gồm tuyến đường sắt xuyên biên giới và tượng đài đồ sộ chín tầng nhằm thể hiện khát vọng khát vọng thống nhất hai miền ở Bình Nhưỡng.
Bài phát biểu của ông Kim diễn ra sau thông báo của ông vào cuối năm 2023 rằng việc thống nhất với miền Nam là “không thể” và rằng hai miền Triều Tiên không còn bất kỳ “mối quan hệ thân thích” hay “đồng nhất” nào nữa.
Thay vào đó, ông Kim cho rằng Triều Tiên và Hàn Quốc là hai “quốc gia tham chiến riêng biệt giữa chiến tranh”.
Tuyên bố này không phải chỉ là một lời khiêu khích thông thường, mà mang tính nghiêm trọng hơn nhiều. Với tuyên bố này, ông Kim đã ngầm chỉ trích và đảo ngược chính sách thống nhất đất nước của hai đời lãnh đạo tiền nhiệm.
Trước ông Kim Jong-un, hai thế hệ lãnh đạo Triều Tiên đều liên tục ca ngợi lý tưởng về một Triều Tiên thống nhất dưới lá cờ xã hội chủ nghĩa. Để đạt được mục tiêu đó, trong nhiều thập kỷ, gia tộc Kim vẫn khẳng định rằng người dân miền Nam là những đồng bào cần được giải phóng khỏi chế độ tư bản bù nhìn chịu ơn Washington.
Theo đó, chính quyền Bình Nhưỡng đã sử dụng ngôn từ giàu cảm xúc để định hình nhận thức của người dân về những người anh em miền Nam của họ. Họ đã được nhắc đi nhắc lại rằng có một “sự đoàn kết dân tộc vĩ đại” sẽ được khôi phục thông qua “sự thống nhất hòa bình” và “hòa giải” với “đồng bào” của họ. Giờ đây, những cụm từ này đã bị loại bỏ dưới thời ông Kim Jong-un, chúng không còn gì khác ngoài “tàn tích của quá khứ”.
Triều Tiên trong nhiều thập kỷ đã chủ trương dùng vũ lực để đạt được mục tiêu thống nhất. Nhưng việc ông Kim từ bỏ mục tiêu này sẽ không dẫn đến hòa bình trên Bán đảo. Đúng hơn, sự thay đổi chính sách này đi kèm với chỉ thị của ông Kim cho quân đội chuẩn bị cho một “cuộc đối đầu với kẻ thù” và “cho một sự kiện lớn nhằm trấn áp toàn bộ lãnh thổ Hàn Quốc”.
Ông nói rằng điều này nên được thực hiện thông qua chiến tranh hạt nhân, nếu cần thiết. Có vẻ như mục tiêu không còn là thống nhất mà là chinh phục, hoặc ít nhất là cưỡng chế.
Những động thái nguy hiểm khác đã dẫn đến kết quả. Kể từ năm 2018, chính quyền Bình Nhưỡng trên thực tế đã chấp nhận đường biên giới trên biển giữa Triều Tiên và Hàn Quốc do Liên hợp quốc vạch ra khi kết thúc Chiến tranh Triều Tiên.
Ông Kim hiện đã tuyên bố biên giới này là bất hợp pháp và khẳng định các yêu sách lãnh thổ của Triều Tiên trong khu vực, làm tăng nguy cơ đụng độ với miền Nam. Ông cảnh báo rằng nếu lực lượng của Seoul xâm chiếm “lãnh thổ trên bộ, không phận hoặc lãnh hải của Triều Tiên dù chỉ 0,001 mm, thì đó sẽ bị coi là hành động khiêu khích chiến tranh”.
Hiệu quả thực tế của cảnh báo này vẫn chưa rõ ràng. Seoul bác bỏ đây là một cuộc chiến tranh tâm lý cấp thấp, nhưng việc phớt lờ nó có thể là lý do biện minh cho hành động khiêu khích hơn nữa của Triều Tiên.
Có ba cách giải thích cho những thay đổi trong giọng điệu và chính sách của ông Kim. Điều đầu tiên và đáng lo ngại nhất là những thay đổi chính sách này được thúc đẩy bởi mong muốn của ông nhằm biện minh cho việc sử dụng vũ khí hạt nhân trong một cuộc xung đột trong tương lai.
Bằng cách coi Hàn Quốc là kẻ thù thay vì là một nửa phía nam thân thuộc, ông Kim đã thiết lập cơ sở logic, đạo đức và tư tưởng cho hành động quân sự.
Lời giải thích thứ hai, lạc quan hơn, cho rằng sự thay đổi thái độ này là một cách bình thường hóa quan hệ bằng cách coi Hàn Quốc chỉ là một quốc gia thông thường. Tuy nhiên, quyết định của ông Kim cắt đứt mọi liên kết với miền Nam khiến lời giải thích này khó có thể xảy ra.
Lời giải thích đáng tin cậy nhất là động thái thay đổi này được thực hiện để biện minh cho các biện pháp sử dụng vũ lực, điều có thể sẽ dẫn đến một cuộc chiến tranh lớn. Tuy nhiên, cả Washington, Seoul và Tokyo phải nghiêm túc xem xét các phát ngôn của ông Kim vì động cơ của nhà lãnh đạo này vẫn chưa rõ ràng và bắt buộc phải chuẩn bị cho bất cứ điều gì ông có thể làm.
Bằng hữu và hỏa lực
Ông Kim Jong-un đã bắt đầu cái mà ông gọi là mở rộng kho vũ khí hạt nhân của Triều Tiên theo cấp số nhân và tăng cường sản xuất các bệ phóng tên lửa di động. Ông cũng cam kết sẽ đưa 3 vệ tinh do thám mới vào quỹ đạo để theo dõi các mối đe dọa được cho là từ Hàn Quốc và Mỹ.
Trong khi đó, Bình Nhưỡng đã đưa ra các kế hoạch nhằm cải thiện độ tin cậy, độ chính xác và độ tinh vi của các tên lửa đạn đạo tầm ngắn, trung bình và tầm xa. Chương trình tên lửa này đã được hưởng lợi từ cuộc thử nghiệm chiến trường của Nga ở Ukraine.
Khi mở rộng kho vũ khí hủy diệt hàng loạt của mình, Triều Tiên đang tận dụng tình hình địa chính trị thuận lợi. Sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc và việc Nga xung đột với Ukraine đã dẫn đến sự hợp tác lớn hơn giữa tam giác Bắc Kinh, Moscow và Bình Nhưỡng.
Kết quả là Nga và Trung Quốc từ chối hợp tác với Mỹ để áp đặt hoặc thực thi các biện pháp trừng phạt đối với Triều Tiên. Điều này có nghĩa là các hành động khiêu khích của Triều Tiên giờ đây ít gây ra hậu quả hơn, giúp nước này này có thể tự do tăng số lượng và chất lượng tên lửa của mình.
Vào năm 2023, Triều Tiên đã phóng một con số kỷ lục tên lửa có khả năng mang đầu đạn hạt nhân với tuyên bố có thể vươn tới lãnh thổ Mỹ. Triều Tiên cũng đang phát triển tên lửa siêu thanh có thể xuyên thủng hệ thống phòng không của Mỹ. Vào tháng 1, nước này đã phóng thử thành công tên lửa đạn đạo nhiên liệu rắn tầm trung có khả năng vươn tới các căn cứ quân sự của Mỹ ở phía tây Thái Bình Dương.
Mối quan hệ giữa Moscow và Bình Nhưỡng vốn chấm dứt sau Chiến tranh Lạnh, nay đã được hồi sinh. Triều Tiên hiện cung cấp cho Nga tên lửa đạn đạo, máy bay không người lái và đạn pháo. Đổi lại, Moscow đang giúp đỡ Bình Nhưỡng những công nghệ quân sự tiên tiến.
Sau hai lần phóng vệ tinh quân sự lên quỹ đạo thất bại vào tháng 5 và tháng 8 năm 2023, Triều Tiên cuối cùng đã thành công vào tháng 11. Có nhiều suy đoán cho rằng các chuyên gia Nga đã giúp Bình Nhưỡng đạt được thành tựu này. Tổng thống Nga Vladimir Putin dường như đã xác nhận điều này khi được hỏi trong cuộc gặp với ông Kim tại một sân bay vũ trụ ở Nga vào tháng 9 năm 2023 rằng liệu Moscow có giúp Triều Tiên chế tạo và phóng vệ tinh hay không.
"Đó là lý do tại sao chúng tôi đến đây", ông Putin trả lời.
Triều Tiên cũng có thể sẽ tham gia cùng với Trung Quốc và Nga nhằm can thiệp vào quá trình bầu cử ở các quốc gia đối thủ, đặc biệt là ở Mỹ và Hàn Quốc. Một nghiên cứu do Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế công bố cho thấy Triều Tiên thực hiện số lần khiêu khích trong những năm bầu cử ở Mỹ nhiều hơn 4 lần so với những năm khác.
Năm nay, ông Kim càng có động cơ đặc biệt để gây rắc rối cho Tổng thống Mỹ Joe Biden với hy vọng đảm bảo sự trở lại của Donald Trump, người có quan hệ cá nhân tốt với ông Kim và bày tỏ nguyện vọng rút quân Mỹ khỏi Hàn Quốc.
Tới miệng hố
Chiến tranh có thể xảy ra do các hành động khiêu khích của Triều Tiên, từ việc thử tên lửa hoặc hạt nhân cho đến các cuộc đụng độ hạn chế với Hàn Quốc. Người ta vẫn còn nghi ngờ rằng ông Kim sẽ tiến hành một cuộc tấn công hạt nhân nhắm vào miền Nam hoặc thậm chí là một cuộc đột kích tương tự như cuộc tấn công do Hamas thực hiện chống lại Israel vào ngày 7/10 năm ngoái.
Nhưng rất có thể ông Kim sẽ thực hiện một hành động khiêu khích hoặc gài bẫy để nhử Hàn Quốc vào một cuộc đụng độ có thể dẫn đến một cuộc xung đột hạn chế giữa hai nước.
Nhà lãnh đạo Triều Tiên có thể muốn gia tăng căng thẳng để duy trì áp lực lên Hàn Quốc trong năm bầu cử này, tạo tiền đề cho các cuộc đàm phán nếu Trump đắc cử tổng thống.
Những cuộc đụng độ như vậy đã từng xảy ra định kỳ trong quá khứ do sự khiêu khích của Triều Tiên. Năm 2010, các lực lượng miền Bắc đã tấn công tàu chiến Cheonan của Hàn Quốc và giết chết 46 thủy thủ.
Chính quyền Obama lo ngại một cuộc chiến tranh lớn hơn sẽ nổ ra nên đã ngăn cản Tổng thống Hàn Quốc Lee Myung-bak tiến hành một cuộc không kích trả đũa. Sau đó, cùng năm đó, đảo Yeonpyeong bị pháo binh Triều Tiên pháo kích khiến 4 người thiệt mạng.
Ông Kim có lẽ đã ra lệnh tấn công bằng pháo binh một phần vì nhận thấy sự yếu kém của chính quyền Tổng thống Lee Myung-bak, vốn đã không đưa ra hành động quyết liệt sau vụ chìm tàu Cheonan. Đáp lại, ông Lee ra lệnh pháo kích vào lãnh thổ Triều Tiên.
Ngày 6/1 năm nay, Triều Tiên đã bắn hơn 200 quả đạn pháo vào vùng biển Hàn Quốc gần đảo Yeonpyeong. Nếu một trong những quả đạn pháo của Triều Tiên giết chết dân thường hoặc quân nhân trên đảo Yeonpyeong, thì Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol có thể đã ra lệnh leo thang, tấn công bằng pháo binh hoặc không kích trả đũa.
Ông Yoon, một nhà lãnh đạo có đường lối bảo thủ cứng rắn, đã lên án việc ông Kim mô tả Hàn Quốc là quốc gia kẻ thù và thề sẽ trừng phạt Triều Tiên trong trường hợp có bất kỳ hành động khiêu khích quân sự nào. Khả năng xảy ra một cuộc đối đầu hạn chế vượt khỏi tầm kiểm soát càng đáng lo ngại hơn khi Triều Tiên hạ thấp ngưỡng sử dụng vũ khí hạt nhân lần đầu.
Tai nạn có thể xảy ra
Mặc dù có nhiều lý do để lo ngại, nhưng ông Kim vẫn là một người lý trí, hiểu rằng không quốc gia nào có thể giành chiến thắng trong một cuộc chiến tranh hạt nhân, đặc biệt là trước Mỹ.
Ngay cả khi Trump quay trở lại Nhà Trắng, Bình Nhưỡng sẽ gặp rủi ro hiện hữu nếu phát động một cuộc tấn công lớn vào Hàn Quốc. Vào năm 2017, ônh Trump tuyên bố sẵn sàng tung ra "lửa và cơn thịnh nộ" nếu các cuộc thử nghiệm của Triều Tiên tiếp tục, mặc dù sau đó ông chuyển sang ca ngợi ông Kim.
Đó là lý do tại sao không có dấu hiệu nào cho thấy ông Kim đang chuẩn bị cho chiến tranh. Nếu đúng như vậy, ông sẽ cần phải xây dựng cơ sở quân sự gần biên giới với Hàn Quốc và tạo ra kho dự trữ vũ khí và đạn dược khổng lồ. Cả hai động thái này đều chưa được thực hiện.
Ông Kim có lẽ không muốn xảy ra chiến tranh, nhưng có thể ông sẽ tính toán sai và vô tình gây ra chiến tranh. Với tình trạng mối quan hệ tồi tệ giữa Bình Nhưỡng với Washington và Seoul kể từ sau hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Triều năm 2019, có rất ít biện pháp bảo vệ được áp dụng để ngăn chặn các tình huống phức tạp vượt khỏi tầm kiểm soát.
Chính quyền Biden đã nhiều lần cố gắng nhưng thất bại trong việc lôi kéo Triều Tiên tham gia vào các cuộc đối thoại mới. Washington đã thực hiện hơn 20 nỗ lực để nối lại các cuộc đàm phán nhưng không thành công.
Mỹ phải tiếp tục cố gắng, đặc biệt là phải thiết lập các kênh liên lạc với Bình Nhưỡng để giảm nguy cơ xung đột ngẫu nhiên. Nhưng ông Kim có rất ít động lực để bắt đầu đàm phán với Biden, mà muốn chờ đợi sự trở lại tiềm năng của Trump.
Thành công của Biden trong việc thúc đẩy sự hợp tác lớn hơn giữa Mỹ, Hàn Quốc và Nhật Bản sẽ rất quan trọng đối với nỗ lực này. Washington phải tăng cường và mở rộng liên minh ba bên đang phát triển này, mở rộng nó sang cả việc chia sẻ thông tin tình báo và phòng thủ tên lửa.
Bài viết thể hiện quan điểm của Sue Mi Terry, cựu phân tích viên của CIA và Giám đốc Chương trình châu Á và Trung tâm Chính sách Công và Lịch sử Hàn Quốc của Quỹ Hyundai Motor-Hàn Quốc tại Trung tâm Wilson.
