Giải mã 'giai điệu tử thần' trong bài hát u sầu nhất thời đại

Liều thuốc đầu độc những người u sầu?

"Gloomy Sunday" thể hiện tâm trạng đau khổ, tuyệt vọng của một người đàn ông thất tình, luôn đợi chờ tình yêu đích thực với những lời ca da diết như: "Ngày chủ nhật u sầu, tôi chìm trong bóng tối/ Trái tim tôi và tôi quyết định chấm dứt tất cả/ Tôi biết, tiếp theo rất nhanh sẽ là nến và những người cầu nguyện/ Đừng để họ phải khóc, hãy để họ biết rằng tôi vui sướng được ra đi. Cái chết không phải là giấc mộng, vì trong cái chết, tôi được âu yếm em/ Còn lại hơi thở cuối cùng của linh hồn mình, tôi sẽ ban phước lành cho em..." (bản dịch tiếng Anh của nhạc sĩ người Mỹ Sam M. Lewis). Và đúng như tựa đề của nó, bài hát được viết vào một ngày chủ nhật ảm đạm của tháng 12/1932 tại thủ đô Paris (Pháp). Khi ấy, Reszo Seress chỉ là một nhà soạn nhạc vô danh thường nằm cả ngày trong căn phòng của mình vì không ai đón nhận những nhạc phẩm của ông.

Cũng chính vì kiên quyết theo đuổi ước mơ trở thành nhạc sĩ quốc tế nổi tiếng, không chịu làm công việc gì khác mà mâu thuẫn giữa ông và vị hôn thê ngày càng gay gắt. Sau nhiều lần khuyên ngăn người yêu từ bỏ cái "ước mơ xa vời" kia không được, vị hôn thê của Reszo đã quyết định ra đi. Hai người nói lời chia tay vào một ngày chủ nhật bầu trời u ám kéo theo những cơn mưa lớn làm Paris chìm trong bầu không khí vô cùng ảm đảm. Trong tâm trạng buồn bã cùng khung cảnh ấy, Reszo ngồi bên chiếc dương cầm, rầu rĩ nhìn qua cửa sổ và giai điệu của bản nhạc được mệnh danh u sầu nhất thế giới "Gloomy Sunday" (Ngày chủ nhật ảm đạm) bắt đầu nảy sinh. Reszo vừa lẩm bẩm những nốt nhạc vừa dùng bút chì viết lại trên một tấm bưu thiếp cũ. Chỉ sau ba mươi phút, ông đã hoàn thành bài hát.

Reszo rất tâm đắc với ca khúc "u sầu" này vì nó thể hiện đúng tâm trạng buồn bã, đau khổ của ông. Ông đã gửi nó tới nhiều nhà xuất bản âm nhạc với hy vọng được công chúng biết đến. Tuy nhiên, bản nhạc hết lần này đến lần khác bị gửi trả lại nhà Reszo với những lời từ chối lịch sự: "Gloomy Sunday" có giai điệu và nhịp điệu lạ nhưng nó quá buồn. Chúng tôi rất xin lỗi vì không thể sử dụng nó", "Có cả một sự tuyệt vọng bị cưỡng ép thật kinh khủng trong bài hát ấy. Tôi không nghĩ rằng nó sẽ đem lại điều gì hay ho cho người nghe"... Và phải tới năm 1935, phiên bản có lời đầu tiên bằng tiếng Hungary của "Gloomy Sunday", do một người bạn của Reszo là Javor viết lời và Pal Kalmar thể hiện mới được ghi âm. Phiên bản của Pal Kalmar ngay lập tức trở nên nổi tiếng tại Hungary khiến Reszo vô cùng hạnh phúc.

Tuy nhiên, khi cái tên Reszo Seress đang bắt đầu được mọi người biết đến qua bản nhạc "Gloomy Sunday" thì hàng loạt những cái chết kỳ lạ liên quan đến ca khúc này xảy ra. Đầu tiên là cái chết của một người đàn ông sống tại thủ đô Budapest (Hungary). Sau khi yêu cầu ban nhạc ở một quán cafe đông đúc chơi bản "Gloomy Sunday", anh ta đã dùng súng tự tử ngay trên đường về nhà, trong một chiếc taxi. Một tuần sau đó, tại thủ đô Berlin (Đức), một nữ nhân viên bán hàng được tìm thấy treo cổ bằng một sợi dây thừng trong căn hộ của cô. Cảnh sát điều tra vụ tự sát cho biết dưới chân cô gái là tờ nhạc "Gloomy Sunday".

Tiếp tục trong chuỗi những vụ tự tử kỳ lạ là một cô thư ký xinh đẹp tại New York tìm đến cái chết bằng hơi ga với bức thư tuyệt mệnh yêu cầu chơi bản nhạc "Gloomy Sunday" vào buổi lễ an táng cô; một người đàn ông 82 tuổi nhảy từ cửa sổ của căn hộ tầng 7 sau khi chơi bài hát này bằng piano; một cô bé 14 tuổi nhảy xuống sông tự tử khi trong tay còn đang cầm một bản copy của "Gloomy Sunday", một cậu bé đang đi trên đường bỗng dừng lại, dốc sạch tiền trong túi ra cho người ăn xin chơi bản nhạc "Gloomy Sunday" rồi chẳng nói chẳng rằng đi tới một cây cầu, nhảy xuống sông tìm đến cái chết...

Cứ như vậy, các vụ tự tử có liên quan đến bản nhạc u sầu của nhạc sĩ Reszo Seress trên khắp thế giới liên tục được báo chí đưa tin. Những lời đồn đại ma mị rằng bản nhạc này mang một lời nguyền chết chóc cũng nhanh chóng lan truyền. Các nhạc sĩ không dám chơi "Gloomy Sunday", thậm chí các ca sĩ cũng sợ không dám hát ca khúc này. Cuối cùng, cơ quan truyền thông Anh Quốc phải cấm hẳn bài "Gloomy Sunday" vào những buổi phát thanh thường lệ trên làn sóng. Nhiều cơ quan truyền thông Hoa Kỳ cũng nhanh chóng làm như vậy. 15 quốc gia khác đã đâm đơn kiện bản nhạc. Các luật sư cho rằng tác giả của "ca khúc tử thần" này nên chịu trách nhiệm cho hàng loạt cái chết vì "đứa con tinh thần" của anh ta. Tuy nhiên, khi các phương tiện truyền thông càng cố gắng chối bỏ bản nhạc thì nó càng trở nên phổ biến hơn. Người ta đua nhau tìm kiếm bài hát mang giai điệu "tự tử" này. Những bản copy lậu được bày bán trên đường phố như một loại trái cấm. Số người chết vì bản nhạc trên khắp thế giới lại càng gia tăng...

Chân dung nhà soạn nhạc Reszo Seress

Khoa học vào cuộc

Thời gian trôi qua, khi Chiến tranh thế giới II bùng nổ, người ta cũng bắt đầu quên đi "bài hát tử thần" ấy. Dần dần, cơn sốt tìm bài hát dịu xuống và không còn vụ tự tử nào vì bài hát xảy ra nữa. Lúc này, cơ quan truyền thông Anh Quốc mới quyết định nới lỏng lệnh cấm bài hát. Đài BBC cho phát "Gloomy Sunday" trên làn sóng phát thanh nhưng bấy giờ, nó chỉ còn là một bản hòa tấu cho dàn nhạc. Từ đó trở đi, người ta biết đến "Gloomy Sunday" theo lối hòa âm này nhiều hơn là theo bản nguyên gốc.

Thế nhưng, dù đã được chỉnh sửa lại, "lời nguyền" chết chóc vô hình trong bản nhạc lại tiếp tục gây tai họa. Cái chết của một người phụ nữ khi đang nghe phiên bản hợp tấu của "Gloomy Sunday" tại căn hộ của mình ở London mở đầu cho chuỗi dài những cái chết tiếp nối sau đó, buộc cơ quan quản lý truyền thông Anh lại phải tái ban hành lệnh cấm đặc biệt đối với "Gloomy Sunday". Khi những vụ tự tử bắt nguồn từ bản nhạc này lên tới con số hàng chục, Reszo Seress thực sự hoảng loạn. Ông không hiểu vì sao "đứa con tinh thần" ra đời trong giây phút tâm trạng u ám, sầu thảm ấy lại gây ra nhiều tai họa đến như vậy.

Khi các phóng viên hỏi Reszo về tình trạng số người tự tử vì "Gloomy Sunday" ngày càng gia tăng, người nhạc sĩ bất hạnh nói: "Tôi bị mắc kẹt trong sự thành công chết chóc này như một kẻ có tội. Tôi đã trút mọi nỗi niềm thất vọng, đổ vỡ của trái tim mình vào bài hát, và dường như những người khác, có cảm xúc giống tôi cũng tìm thấy sự đồng cảm trong đó". Có lẽ do những ám ảnh tội lỗi vì "Gloomy Sunday" mà cuối cùng, chính Reszo cũng tìm đến cái chết như một sự giải thoát. Tháng 1/1968, ông "từ giã cõi đời" bằng cách treo cổ ngay sau sinh nhật lần thứ 69.

Khi những tin đồn chết chóc quanh bản nhạc u sầu nhất mọi thời đại này lan rộng, các nhà nghiên cứu đã lên tiếng giải thích nguyên do những vụ tự tử một cách khoa học để dẹp đi sự lo lắng của mọi người. Họ cho rằng điện ảnh, âm nhạc, trò chơi... có thể tác động tới tâm lý của con người nhưng không mang tính quyết định. Vào thời điểm bản nhạc ra đời, Hoa Kỳ và châu Âu đang trong giai đoạn phát triển nền công nghiệp. Kinh tế - xã hội lâm vào thời kì khủng hoảng, suy thoái trầm trọng sau Chiến tranh thế giới thứ I, thất nghiệp gia tăng, rồi chết chóc, thương vong vương lại từ chiến tranh... Tất cả đã tác động mạnh đến tâm lý người dân và đưa họ rơi vào trạng thái mất phương hướng, trầm cảm, bi quan về cuộc sống. Lúc này, chỉ cần một tác động nhỏ từ bên ngoài như âm nhạc, phim ảnh... có tính sầu thảm sẽ rất dễ đưa họ đến quyết định tiêu cực. Bản nhạc với giai điệu ảm đảm, sầu buồn chỉ là "giọt nước tràn ly", cùng với đó là sự thêu dệt của dư luận tạo nên xu hướng "tự tử dây chuyền" vào thời điểm đó.

Gia Hân (Theo BBC, Music & Vision)