Trên đây là yêu cầu của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà, Trưởng Ban Chỉ đạo xây dựng, thực hiện Đề án trong Phiên họp thứ nhất Ban Chỉ đạo, diễn ra chiều 12/10, tại Trụ sở Chính phủ.
Tính toán hiệu quả đầu tư
Phó Thủ tướng nhấn mạnh, hiện nay, hệ thống đường sắt, trong đó có đường sắt tốc độ cao của Việt Nam đang “lỡ hẹn” với yêu cầu phát triển của nền kinh tế. Bằng phương thức tiếp cận tổng hợp, liên ngành kỹ thuật - khoa học công nghệ - kinh tế, Ban Chỉ đạo cần nghiên cứu để đưa ra quan điểm, cơ sở khoa học, thực tiễn đối với từng phương án, từ đó tìm ra kịch bản đầu tư đường sắt tốc độ cao (công nghệ, độ an toàn, tốc độ, quy mô…) phù hợp với điều kiện địa lý tự nhiên của đất nước.
Phó Thủ tướng cho rằng, việc triển khai Đề án chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam và các dự án đường sắt quan trọng quốc gia (Đề án) cần bám sát Kết luận 49-KL/TW ngày 28/2/2023 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt.
“Đầu tư cho đường sắt cao tốc là đầu tư dài hạn cho tương lai. Chúng ta không chỉ bàn về một tuyến đường sắt hay một con tàu mà phải đặt ra mục tiêu tổng thể là hình thành ngành công nghiệp có năng lực làm chủ công nghệ để vận hành tuyến đường sắt tốc độ cao an toàn, hiệu quả, bền vững, nằm trong hệ sinh thái giao thông vận tải hướng đến tự chủ phát triển mạng lưới hạ tầng giao thông kỹ thuật”, Phó Thủ tướng nói.
Phó Thủ tướng yêu cầu Đề án cần cập nhật những thành tựu mới nhất về khoa học công nghệ, chuyển đổi số, tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI), Internet kết nối vạn vật (IOT)...; tập trung làm rõ những căn cứ, luận điểm khoa học và thực tiễn về vai trò, vị trí của đường sắt tốc độ cao đối với sự phát triển của đất nước.
Đề án phải khẳng định được vai trò của tuyến đường sắt tốc độ cao là “trục xương sống” trên hành lang Bắc - Nam, động lực phát triển kinh tế với việc mở ra và kết nối không gian phát triển mới; đưa ra các mục tiêu rõ ràng dựa trên cơ sở phân tích kỹ thuật, công nghệ, tài chính; đề xuất công việc, nhiệm vụ cụ thể cho từng cấp, ngành, địa phương; góp phần hình thành hệ thống giao thông hiện đại, đồng bộ…
“Việc lựa chọn kịch bản phát triển đường sắt tốc độ cao phải do thị trường quyết định, trong đó, khâu dự báo nhu cầu là rất quan trọng để tính toán hiệu quả đầu tư”, Phó Thủ tướng nói.
Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Giao thông vận tải tiếp tục mời các chuyên gia kỹ thuật, kinh tế trong nước và quốc tế để nghiên cứu thấu đáo, giải trình đầy đủ, thuyết phục vấn đề đặt ra; kế thừa và tiếp thu nghiêm túc những điểm mới, phù hợp thực tiễn, yêu cầu phát triển của đất nước cũng như xu thế trên thế giới.
Cơ hội để ngành đường sắt làm chủ công nghệ
Theo báo cáo của Bộ Giao thông vận tải, đường sắt Việt Nam đã từng đóng góp vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế đất nước giai đoạn 1980 - 2005 nhưng hiện đang mất dần vai trò, thị phần giảm sút, không cạnh tranh được với các phương thức vận tải khác. Hạ tầng đường sắt quốc gia lạc hậu; tiêu chuẩn kỹ thuật thấp; chất lượng dịch vụ chưa đáp ứng nhu cầu; tiềm ẩn nguy cơ cao mất an toàn giao thông; nguồn nhân lực ngày càng mai một… Thực trạng trên đặt ra yêu cầu phát triển đường sắc tốc độ cao nhằm mở ra không gian mới để phát triển bền vững, sử dụng hiệu quả tài nguyên, giảm ô nhiễm môi trường.
Bộ Giao thông vận tải đã tổ chức các đoàn công tác, khảo sát ở một số quốc gia có hệ thống đường sắt tốc độ cao phát triển về: Thời điểm quyết định đầu tư; công tác chuẩn bị đầu tư; lựa chọn công nghệ, kỹ thuật; phương án khai thác; mô hình đầu tư; tiếp nhận, chuyển giao công nghệ, phát triển công nghiệp và đào tạo nguồn nhân lực; mô hình quản lý…
Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải Lê Danh Huy cho biết, Đề án chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam và các dự án đường sắt quan trọng quốc gia đã được nghiên cứu nghiêm túc công phu, kỹ lưỡng trong thời gian dài, nhận được nhiều ý kiến đóng góp của các bộ, cơ quan Trung ương, địa phương, chuyên gia, nhà nghiên cứu, Hội đồng thẩm định Nhà nước cũng như thông tin phản hồi của xã hội và người dân. Hầu hết các ý kiến đều thống nhất cần đầu tư tuyến đường sắt mới, hiện đại để đáp ứng nhu cầu vận tải ngày càng tăng trên trục Bắc - Nam.
Một số ý kiến đề nghị làm rõ kịch bản phát triển đường sắt khai thác chung khách và hàng hóa hoặc riêng hành khách; quy mô, tốc độ; khả năng huy động nguồn lực, làm chủ công nghệ, tỷ lệ nội địa hóa của công nghiệp đường sắt…
Một số chuyên gia cho rằng, theo kinh nghiệm phát triển đường sắt tốc độ cao ở các nước, cần phải đầu tư tuyến mới hiện đại thay vì cải tạo, sử dụng hạ tầng hiện nay. Đây là cơ hội để ngành Đường sắt làm chủ công nghệ, đổi mới phương thức quản trị vốn đã lạc hậu rất nhiều so với thế giới...
