Không ngờ trở thành bệnh nhân
Anh Nguyễn Hoàng Minh, 26 tuổi, quê Đồng Nai, chưa từng nghĩ một ngày mình lại trở thành bệnh nhân thận mạn. Thói quen của Minh trong nhiều năm là thức khuya, uống nước ngọt, ăn nhiều đồ chiên rán và hầu như không tập thể dục. Chỉ đến khi đi khám sức khỏe định kỳ, anh mới phát hiện chức năng thận đã giảm xuống dưới 40%.
“Ban đầu, tôi nghĩ bệnh thận là chuyện của người lớn tuổi. Khi bác sĩ nói nếu không thay đổi ngay thì có thể phải chạy thận sớm, tôi thật sự sốc. Từ đó, tôi buộc mình phải thay đổi hoàn toàn lối sống để giảm áp lực cho thận của mình", anh Hoàng Minh cho biết thêm.
Tương tự, với câu chuyện của Nguyễn Thị Hồng Anh, 22 tuổi, sinh viên một trường đại học ở TP Hồ Chí Minh còn gây ám ảnh hơn. Sau một đợt viêm đường tiểu, cô bị viêm cầu thận cấp, nhưng do chủ quan nên không đi khám kịp thời. Khi nhập viện, Hồng Anh đã bị phù toàn thân, phải nằm điều trị nhiều tuần liền.
“Tôi từng nghĩ bệnh thận chỉ xảy ra ở người già. Giờ tôi mới hiểu rằng nếu không giữ gìn, sức khỏe có thể mất đi từ rất sớm. Hiện nay, dù đã kiểm soát được bằng thuốc, bác sĩ vẫn cảnh báo chức năng thận của tôi có thể suy giảm nhanh nếu không tuân thủ chế độ sinh hoạt nghiêm ngặt", Hồng Anh chia sẻ.
Những trường hợp như Minh và Hồng Anh cho thấy, bệnh thận mạn không còn là căn bệnh của riêng người cao tuổi. Nó đang hiện hữu trong đời sống giới trẻ, cướp đi cơ hội học tập, lao động, đồng thời đặt gánh nặng lớn lên gia đình và xã hội. Theo Bộ Y tế, hiện có hơn 10 triệu người Việt Nam mắc bệnh thận mạn, chiếm khoảng 10% dân số. Trong số đó, khoảng 26.000 bệnh nhân đã ở giai đoạn cuối, phải chạy thận hoặc ghép thận để duy trì sự sống. Điều đáng lo ngại, tỷ lệ người trẻ mắc bệnh đang tăng nhanh, chiếm 20 - 30% tổng số ca trong giai đoạn 2020 - 2025.
Trong số khoảng 800.000 bệnh nhân suy thận giai đoạn cuối, chỉ có hơn 30.000 người được lọc máu định kỳ. Điều này phản ánh sự thiếu hụt lớn trong hệ thống y tế và khả năng tiếp cận điều trị. Mỗi bệnh nhân chạy thận nhân tạo thường phải lọc máu từ hai đến ba lần một tuần, chi phí hàng chục triệu đồng mỗi tháng, trở thành gánh nặng tài chính không nhỏ.
Ở phạm vi toàn cầu, con số cũng không hề lạc quan. Hiện nay, trên thế giới có khoảng 674 triệu người mắc bệnh thận mạn, chiếm 9% dân số thế giới. Đây là nguyên nhân tử vong tăng nhanh thứ ba toàn cầu và được dự báo sẽ leo lên vị trí thứ năm vào năm 2050. Ngoài gánh nặng sức khỏe, việc điều trị cũng gây áp lực lớn cho môi trường khi chạy thận nhân tạo tiêu tốn tới 170 tỷ lít nước và thải ra hơn 1 tỷ kg chất thải y tế mỗi năm.
Trước thực trạng đó, tháng 5/2025, Đại hội đồng Y tế Thế giới đã thông qua Nghị quyết WHA 78, chính thức công nhận bệnh thận mạn là vấn đề y tế công cộng toàn cầu. Đây là dấu mốc quan trọng, khẳng định tính chất nghiêm trọng của căn bệnh và kêu gọi các quốc gia, trong đó có Việt Nam, phải hành động khẩn cấp.
Chủ động bảo vệ sức khoẻ
Theo BSCK2. Bùi Thị Ngọc Yến, Phó Trưởng khoa Nội tiết Thận, Bệnh viện Nhân dân Gia Định, bệnh thận mạn đang có xu hướng khởi phát ngày càng sớm ở người trẻ vì sự gia tăng các yếu tố nguy cơ trong cộng đồng.
Cụ thể, tăng huyết áp gây rối loạn vi mạch thận, đái tháo đường type 2 đang “trẻ hóa” và khi khởi phát sớm thường để lại hậu quả nặng nề hơn. Béo phì, đặc biệt béo bụng cũng được xem là yếu tố nguy cơ độc lập, trong khi lối sống ít vận động, ăn mặn, dùng nhiều đường tinh luyện, thực phẩm chế biến sẵn và tác động của môi trường ô nhiễm khiến bệnh càng xuất hiện sớm. Ở nữ giới trong độ tuổi sinh sản, viêm thận – bể thận hoặc bệnh thận liên quan thai kỳ cũng là nguyên nhân đáng lưu ý.
Bác sĩ Bùi Thị Ngọc Yến nhấn mạnh, để phòng ngừa bệnh thận mạn, trước tiên cần thay đổi lối sống, đó là ăn uống lành mạnh, giảm muối, hạn chế đường và thức ăn nhanh, đồng thời duy trì vận động thể chất thường xuyên, tránh thuốc lá và rượu bia. Bên cạnh đó, việc kiểm soát các bệnh nền như tăng huyết áp, tiểu đường hay rối loạn mỡ máu có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Tầm soát định kỳ bằng các xét nghiệm nước tiểu và đánh giá chức năng thận giúp phát hiện sớm tổn thương. Nếu phát hiện bất thường, cần được theo dõi lại để xác định bệnh mạn tính.
"Ở cấp độ cộng đồng, công tác truyền thông đóng vai trò then chốt. Người trẻ cần hiểu rõ rằng bệnh thận không còn “xa lạ” và hoàn toàn có thể chạm đến họ từ rất sớm nếu chủ quan. Muốn ngăn chặn làn sóng trẻ hóa bệnh thận, cần sự đồng bộ giữa thay đổi lối sống, kiểm soát bệnh nền, tầm soát định kỳ và nâng cao nhận thức trong cộng đồng", bác sĩ Ngọc Yến cho biết thêm.
Trong khi đó, theo các chuyên gia y tế, khi căn bệnh vốn được coi là “của người già” đang gõ cửa giới trẻ, đây không chỉ là vấn đề cá nhân mà là một thách thức y tế cộng đồng. Vì vậy, Việt Nam cần hành động quyết liệt từ sàng lọc, nâng cao nhận thức, mở rộng điều trị đến thay đổi lối sống. Đặc biệt quan trọng nhất, mỗi người trẻ cần chủ động bảo vệ sức khỏe của mình để không phải trở thành “bệnh nhân bất đắc dĩ” khi tuổi đời còn quá trẻ.
Để ngăn chặn tình trạng gia tăng bệnh thận trên toàn cầu, Nghị quyết WHA 78 cũng kêu gọi các quốc gia thành viên, trong đó có Việt Nam cần tăng cường phòng ngừa, phát hiện sớm và quản lý toàn diện bệnh thận thông qua tích hợp vào các chính sách y tế, chương trình mục tiêu quốc gia và các gói bảo hiểm y tế toàn dân.
Cụ thể, Việt Nam cần áp dụng các biện pháp can thiệp mua sắm hiệu quả của WHO để kiểm soát các bệnh đồng mắc như: Tiểu đường và tăng huyết áp, qua đó ngăn chặn hoặc làm chậm sự tiến triển của bệnh thận mạn tính đến suy thận giai đoạn cuối. Mặt khác, các quốc gia công nhận Nghị quyết này cũng nên cải thiện hệ thống thông tin y tế bằng cách sử dụng hồ sơ sức khỏe điện tử và ứng dụng AI để sàng lọc, chẩn đoán sớm, từ đó quản lý bệnh thận hiệu quả hơn.
Nghị quyết WHA 78 là Nghị quyết của Đại hội đồng Y tế Thế giới (WHA) về bệnh hiếm gặp, hướng tới giải quyết các thách thức mà người bệnh hiếm gặp phải đối mặt như chậm trễ chẩn đoán, hạn chế tiếp cận điều trị và chăm sóc, thông qua một khuôn khổ toàn cầu toàn diện về nâng cao nhận thức, cải thiện chẩn đoán và tăng cường tiếp cận chăm sóc.
