Về vấn đề hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với người chưa đủ tuổi hưởng lương hưu, không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội, chưa đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội và có yêu cầu nhận bảo hiểm xã hội một lần, theo Thường trực Ủy ban Xã hội, ngoài các trường hợp giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần tương tự quy định tại Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội hiện hành, đối với người chưa đủ tuổi hưởng lương hưu, không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội mà chưa đủ hai mươi năm đóng bảo hiểm xã hội và có yêu cầu nhận bảo hiểm xã hội một lần, dự thảo luật do Chính phủ trình Quốc hội hai phương án:
Phương án 1, người lao động được chia làm hai nhóm:
Nhóm 1 tiếp tục được áp dụng hưởng bảo hiểm xã hội một lần như quy định tại Nghị quyết số 93/2015/QH13 của Quốc hội về việc thực hiện chính sách hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với người lao động: Người lao động tham gia bảo hiểm xã hội trước khi Luật có hiệu lực (dự kiến 1/7/2025), sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.
Khác với quy định hiện hành là, dự thảo Luật có quy định quyền lợi bổ sung nếu người lao động lựa chọn bảo lưu, không nhận bảo hiểm xã hội một lần.
Nhóm 2, người lao động tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày Luật có hiệu lực trở đi không được áp dụng quy định này.
Phương án 2, người lao động được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội.
Qua thảo luận và ý kiến của các cơ quan tham gia, đa số cho rằng, phương án 1 do Chính phủ trình có nhiều ưu điểm. Có ý kiến đồng tình với phương án 2 với lý do không tạo “lát cắt” giữa các đối tượng tham gia trước và sau khi Luật này có hiệu lực. Ngoài ra, có ý kiến đề nghị tích hợp phương án 2 vào nhóm 2 của phương án 1. Theo đó, đối với người lao động bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội trong khoảng từ sau ngày 1/7/2025 đến 30/6/2030 vẫn được hưởng bảo hiểm xã hội một lần theo lộ trình giảm dần.
Theo Thường trực Ủy ban Xã hội, mỗi phương án đều có ưu điểm và nhược điểm, dù lựa chọn phương án nào đều phải có giải pháp để giữ người lao động ở lại hoặc nhanh chóng trở lại thị trường lao động, tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội, đó mới là giải pháp căn cơ, lâu dài.
Đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Xã hội ủng hộ phương án 1 của Chính phủ đề xuất, song đề nghị Chính phủ: Làm rõ hơn nữa ưu điểm, nhược điểm của từng phương án, dự báo tác động tới một bộ phận người lao động và những phát sinh khi Luật có hiệu lực thi hành. Đối với phương án 1, cần xác định rõ hơn về điều kiện hưởng bảo hiểm xã hội một lần gắn với nỗ lực tìm kiếm việc làm của người lao động và kết quả giới thiệu việc làm của các Trung tâm dịch vụ việc làm. Đồng thời, nghiên cứu quy định chặt chẽ hơn, theo hướng có thể giảm quyền lợi nếu hưởng bảo hiểm xã hội một lần.
Theo đề nghị của Thường trực Ủy ban Xã hội, Chính phủ cần sớm báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề án tổng thể về hỗ trợ người lao động gặp khó khăn phát sinh do thất nghiệp, mất việc làm, bệnh tật... thông qua các chính sách tín dụng xã hội, hỗ trợ tạo việc làm và các chính sách khác giúp người lao động có thể vượt qua khó khăn. Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền về vấn đề hưởng bảo hiểm xã hội một lần, an sinh xã hội lâu dài và khi gặp rủi ro...
Thảo luận tại Hội nghị, đại biểu Lý Tiết Hạnh (Bình Định) nêu ý kiến, khi xem xét các trường hợp rút bảo hiểm xã hội một lần, cần có quy trình đánh giá thêm việc rút bảo hiểm xã hội một lần theo phương án này đã thực sự đáp ứng được nhu cầu tài chính trước mắt của người lao động hay chưa. Cần phải làm sao để người lao động có thêm cơ hội cân nhắc việc có nên rút bảo hiểm xã hội hay không. Trong trường hợp bất khả kháng, Nhà nước phải tính toán các phương án để hỗ trợ cho người lao động như chính sách hỗ trợ về tín dụng cho người lao động trong thời gian đóng bảo hiểm xã hội.
Theo ý kiến của đại biểu Trần Thị Hoa Ry (Bạc Liêu), phương án 1 chưa phải là phương án tối ưu để giữ chân người lao động không rút bảo hiểm xã hội một lần; chưa thể chế được mục tiêu của Nghị quyết 28-NQ/TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội để bảo hiểm xã hội thực sự là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ bảo hiểm xã hội, hướng tới mục tiêu bảo hiểm xã hội toàn dân; phát triển hệ thống bảo hiểm xã hội linh hoạt.
Đại biểu Trần Thị Hoa Ry nêu rõ, phương án 1 tạo ra “lát cắt” giữa các đối tượng tham gia trước và sau khi luật này có hiệu lực. Theo số liệu báo cáo hiện nay, hiện có khoảng 17 triệu lao động tham gia bảo hiểm xã hội trong độ tuổi. Chưa có gì bảo đảm rằng trong số đó, số người có thời gian đóng bảo hiểm xã hội dưới 20 năm sẽ tiếp tục rút bảo hiểm xã hội một lần; còn người bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày luật có hiệu lực thi hành (1/7/2025) không được hưởng bảo hiểm xã hội một lần (trừ các trường hợp quy định tại Điều 60 Luật hiện hành). Như vậy, không bảo đảm đúng quan điểm của Đảng ta về bảo hiểm xã hội toàn dân.
Nghị quyết 20-NQ/TW năm 2022 đặt ra nhiệm vụ cần có quy định phù hợp nhằm giảm tình trạng rút bảo hiểm xã hội một lần theo hướng tăng quyền lợi, bảo lưu thời gian tham gia bảo hiểm xã hội để hưởng bảo hiểm hưu trí và giảm quyền lợi nếu hưởng bảo hiểm xã hội một lần. Nêu vấn đề này, đại biểu Trần Thị Hoa Ry cho rằng, nếu tiếp cận theo phương án này sẽ quán triệt được chủ trương của Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội.
Đại biểu cho rằng, nếu chưa phân tích, đánh giá, làm rõ được nguyên nhân của việc rút bảo hiểm một lần, các chính sách, điều khoản thể hiện trong dự thảo luật chưa thể đáp ứng được mong muốn, tâm tư, nguyện vọng chính đáng của người lao động. Đồng thời, đại biểu thống nhất với phương án 2 và đề nghị cần tiếp tục hoàn thiện có hệ thống về các giải pháp hỗ trợ, cho vay trong hệ thống ngân hàng chính sách.
