Rạng sáng ngày 16/1, Rieko Shimizu nhấp nút "gửi" một email đến trụ sở công ty của cô ở Nhật Bản. Giống như hầu hết các công ty châu Á có văn phòng tại Washington, Shimizu, vốn là đại diện cho hãng đồ uống Suntory, đã hoàn thành một bản tóm tắt về các cuộc bầu cử của Đảng Cộng hòa ở bang Iowa vừa kết thúc vài giờ trước đó.
Cựu Tổng thống Donald Trump đã giành chiến thắng với cách biệt 30 điểm và thông tin này nhanh chóng được lan tỏa khắp thế giới. Chiến thắng của Trump trong cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11 có thể có tác động quyết định đến nền kinh tế Mỹ, chưa kể đến mối quan hệ với một số thị trường lớn khác của Suntory, đặc biệt là Ấn Độ, nước tiêu thụ rượu whisky lớn nhất thế giới.
Shimizu mới được bổ nhiệm tới Washington chỉ 9 tháng trước đó để điều hành văn phòng mới của Suntory ở thủ đô Washington. Văn phòng này được mở ra trong bối cảnh ngày càng nhiều doanh nghiệp châu Á hiểu rõ rằng việc theo kịp những diễn biến tại Mỹ là chìa khóa để tránh thảm họa và đón đầu xu hướng kinh doanh toàn cầu.
Ngoài Suntory, có không ít các tập đoàn lớn khác của châu Á cũng chọn cách nghe ngóng tình hình tại Washington, bao gồm Tokyo Electron (nhà sản xuất thiết bị bán dẫn hàng đầu Nhật Bản), tập đoàn ngân hàng Sumitomo Mitsui và tập đoàn LG của Hàn Quốc.
Sony đã mở lại văn phòng đại diện tại đây sau 8 năm gián đoạn. Trong khi tập đoàn Adani của Ấn Độ đã thuê nhà vận động hành lang kỳ cựu Anurag Varma, cựu lãnh đạo Ấn Độ tại công ty vận động hành lang Squire Patton Boggs ở Washington, để đại diện cho công ty trước các nhà hoạch định chính sách Mỹ.
Nhiều công ty châu Á rút kinh nghiệm rằng việc thiếu khả năng tiếp cận ở Washington có thể gây tốn kém, đặc biệt khi chính phủ Mỹ tăng cường sử dụng các biện pháp trừng phạt, đặc biệt là chống lại các thực thể của Nga và Trung Quốc.
Ví dụ, nhà sản xuất chip Hàn Quốc SK Hynix đã tăng cường hiện diện tại Mỹ vào tháng 6 năm ngoái, bổ nhiệm ông J.J. Yu với tư cách là người đứng đầu các vấn đề doanh nghiệp và chính phủ Mỹ trong nỗ lực giảm thiểu rủi ro có thể phát sinh khi Mỹ và Trung Quốc áp dụng các biện pháp trừng phạt ăn miếng trả miếng đối với ngành công nghiệp chip của nhau.
Năm ngoái, khi Trung Quốc cấm các sản phẩm của nhà sản xuất chip Micron của Mỹ khỏi các dự án cơ sở hạ tầng quan trọng, hai nghị sĩ Mỹ đã gửi thư cho Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo khuyến cáo bà không nên cho phép các nhà sản xuất chip Hàn Quốc Samsung và SK Hynix thay thế doanh số bán hàng của Micron tại Trung Quốc.
Việc SK và các công ty châu Á khác cũng đặt văn phòng tại Mỹ là một nỗ lực nhằm nắm bắt các cơ hội kinh doanh mới. Khi Mỹ rời bỏ cam kết của mình đối với chủ nghĩa toàn cầu hóa thương mại tự do và hướng tới các chính sách công nghiệp do nhà nước thúc đẩy thông qua trợ cấp, thuế quan và danh sách đen, bối cảnh kinh doanh đang thay đổi.
Nhà Trắng và Quốc hội đã bắt đầu đưa ra các biện pháp khuyến khích cho các công ty của Mỹ và các đồng minh, với mục đích là hỗ trợ các chuỗi cung ứng “onshoring” (sản xuất tại chỗ) và “closeshoring” (sản xuất tại quốc gia lân cận). Cái giá phải trả cho việc đi sai hướng trong những quyết định như vậy có thể rất lớn, và việc có mặt ở Washington sẽ giúp ích rất nhiều.
Eric Sayers, giám đốc điều hành của công ty tư vấn Beacon Global Strategies, cho biết khi Mỹ chuyển sang chính sách “giảm rủi ro” và đa dạng hóa chuỗi cung ứng, “sự thay đổi này đang tạo ra các cơ hội kinh doanh mới, khi Washington tìm cách khuyến khích đầu tư an ninh quốc gia từ các công ty trong nước”.
Ví dụ, một số nhà sản xuất pin và ô tô châu Á đã bắt đầu tận dụng khả năng tiếp cận các khoản giảm thuế do Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) đưa ra vào năm 2022 để hỗ trợ các công ty xây dựng cơ sở hạ tầng chuỗi cung ứng cho xe điện ở Mỹ, chẳng hạn như nhà máy pin quy mô lớn.
IRA, cùng với Luật Cơ sở hạ tầng lưỡng đảng năm 2021 và Đạo luật Khoa học và CHIPS năm 2022, tạo thành nền tảng của chính sách công nghiệp dưới thời Tổng thống Joe Biden, cung cấp các ưu đãi quy mô lớn, chủ yếu cho các công ty Mỹ, nhưng cũng dành cho các đồng minh và đối tác.
Chúng bao gồm 52,7 tỷ USD cho nghiên cứu, phát triển và sản xuất chất bán dẫn do Đạo luật Khoa học và CHIPS cung cấp, cũng như khoản tín dụng thuế xe sạch trị giá 7.500 USD cho mỗi ô tô theo IRA.
Tuy nhiên, những khuyến khích này có thể không tồn tại trong cuộc bầu cử năm nay, nhấn mạnh tính ưu việt của chính trị trong việc ra quyết định kinh doanh. Trump đã công khai chỉ trích xe điện, nhận xét rằng "những thứ chết tiệt đó chưa đi đủ xa và chúng quá đắt".
Tại một nhà máy sản xuất phụ tùng ô tô ở Clinton Township, bang Michigan, vào ngày 27/9, Trump tuyên bố sẽ loại bỏ các bộ phận của IRA trong ngày đầu tiên nhậm chức.
Bình luận về việc chính quyền Biden tập trung vào xe điện, Trump cho biết: “Họ muốn chạy hoàn toàn bằng điện và khiến các bạn ngừng kinh doanh. Các bạn biết điều đó, phải không?".
Việc Trump trở lại nhiệm sở sẽ gây ra những hậu quả cho không chỉ ngành xe điện. Đại diện một công ty Nhật Bản cho biết ban lãnh đạo của ông đang tính đến kịch bản Trump trở lại và hủy bỏ một số cam kết đạt được các mục tiêu “net - zero” nhằm giảm lượng khí thải carbon.
Trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, Trump đã rút Mỹ khỏi Thỏa thuận Paris 2015, vốn được thiết kế để đưa các quốc gia vào con đường đạt được lượng khí thải carbon ròng bằng 0 vào giữa thế kỷ này. Ông đã nhiều lần kêu gọi khoan dầu nhiều hơn ở Mỹ.
Vào ngày 20/1 năm 2021, ngày đầu tiên trong nhiệm kỳ tổng thống của mình, Biden đã đưa Mỹ trở lại Thỏa thuận Paris, từ đó thúc đẩy các công ty Nhật Bản tái cam kết thực hiện các mục tiêu giảm phát thải.
Đại diện của một tổ chức tài chính Nhật Bản cho biết: “Nếu Mỹ rời khỏi Thỏa thuận Paris một lần nữa, Trung Quốc cũng có thể sẽ dừng các nỗ lực cắt giảm khí thải. Giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu là quan trọng, nhưng những người trung thực sẽ phải rút cái thăm không ai muốn".
Ác cảm xung đột
Cái giá của sai lầm về địa chính trị đã được nhiều công ty Nhật Bản phải trả qua kinh nghiệm của Jera, một công ty năng lượng Nhật Bản. Vào tháng 11 năm 2021, Jera tuyên bố sẽ không gia hạn hợp đồng khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) 25 năm với Qatar, với lý do sự phát triển trên thị trường LNG toàn cầu, tiến trình khử cacbon và vị thế thay đổi của LNG ở Nhật Bản một phần do tự do hóa năng lượng và khí đốt là những yếu tố trong quyết định của họ.
Có lẽ một yếu tố mà Jera không quan tâm đúng mức là việc Nga tăng cường quân đội ồ ạt xung quanh Ukraine vào thời điểm đó. Ba tháng sau, xung đột nổ ra khiến các nước trên thế giới tranh nhau mua LNG trên thị trường giao ngay. Jera đã phải tham gia cuộc tranh giành.
Vào tháng 10 năm 2021, Nhà Trắng đã kết luận rằng Nga sẽ hành động, dựa trên hình ảnh vệ tinh, thông tin liên lạc bị chặn và báo cáo tình báo. Hậu quả kinh tế của cuộc chiến Ukraine khiến giá năng lượng và lương thực tăng đột biến, đồng thời chứng kiến các biện pháp trừng phạt tài chính lan rộng đối với Nga đã buộc các doanh nghiệp phải dự báo những xung đột tiềm ẩn.
Ví dụ, nhiều văn phòng ở Washington được giao nhiệm vụ giải mã liệu Mỹ và Trung Quốc có xảy ra xung đột liên quan tới vấn đề Đài Loan hay không.
Các công ty tin rằng chiến tranh có thể sắp xảy ra sẽ không đổ thêm tiền vào Trung Quốc. Nhưng những người loại trừ khả năng này sẽ có cơ hội lấy lòng Bắc Kinh bằng các khoản đầu tư mới, vào thời điểm mà hầu hết các công ty đang nghĩ đến việc giảm đầu tư.
"Tốc độ thay đổi trong mối quan hệ Mỹ-Trung trong những năm gần đây đã khiến nhiều tập đoàn phải đối mặt với sự không chắc chắn dai dẳng về quỹ đạo hoạt động kinh doanh toàn cầu của họ và cách họ nên định vị mình để thành công", theo Eric Sayers, giám đốc điều hành của công ty tư vấn Beacon Global Strategies
Shintaro Shiba, người đứng đầu văn phòng Washington, D.C. của tập đoàn Sony, cho biết một mục tiêu khác của các văn phòng đại diện ở Washington là quan hệ công chúng. Một trong những mục tiêu của ông Shiba là tạo ra “những người hâm mộ Sony” ở thủ đô nước Mỹ.
“Nhiều người vẫn biết đến Sony với những sản phẩm điện tử như máy nghe nhạc Walkman huyền thoại, nhưng giờ đây hơn một nửa doanh thu của Sony đến từ các công ty giải trí của chúng tôi. Phần lớn nội dung đó được sản xuất tại Mỹ”, ông Shiba nói.
Sony đã phải đối mặt với những thách thức ở Mỹ trước đây. Khi họ mua hãng phim Columbia Pictures Entertainment vào năm 1989, đã có một cuộc náo động trong Quốc hội Mỹ.
Thương vụ này được mô tả là một "cuộc xâm lược" nhắm vào Hollywood và một cuộc thăm dò của Newsweek ngay sau thỏa thuận cho thấy 54% người Mỹ tin rằng sức mạnh kinh tế và các hoạt động thương mại không công bằng của Nhật Bản là mối đe dọa lớn hơn đối với Mỹ so với sức mạnh quân sự của Liên Xô.
Trong khi quan hệ Mỹ-Nhật đã được cải thiện nhiều kể từ đó và hai nước là đối tác quan trọng ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, thì việc Nippon Steel mua lại US Steel gần đây với giá 14 tỷ USD đã gây ra sự phản đối mạnh mẽ từ các nhà lập pháp Mỹ, những người cho rằng nhà sản xuất thép của Mỹ không nên được bán cho một công ty nước ngoài.
“Bất chấp những thách thức ban đầu của việc mua lại Columbia, trong 30 đến 40 năm qua, Sony đã đóng góp cho văn hóa Mỹ thông qua trò chơi, âm nhạc và phim ảnh”, ông Shiba cho biết. “Chúng tôi cũng muốn chính phủ Mỹ biết nhiều hơn về những lĩnh vực kinh doanh của mình, để trong thời kỳ khủng hoảng, những người ra quyết định sẽ coi Sony như một đối tác đáng tin cậy”.
Đẳng cấp cao
Washington có thể là một thách thức khó khăn đối với các công ty nước ngoài vốn không quen với các quy tắc bất thành văn về trò chơi chính trị ở Mỹ. Ở Washington, tiền tệ chính là thời gian, khả năng tiếp cận và thông tin, và chất bôi trơn để tiếp cận tất cả những yếu tố này là tiền và rất nhiều tiền.
Quyên góp cho các tổ chức tư vấn là một cách lâu đời để mở ra cánh cửa đối thoại. Các tổ chức tư vấn chấp nhận quyên góp và đổi lại cung cấp các cấp độ tiếp cận khác nhau cho các nhà phân tích, nhiều người trong số họ là cựu quan chức cấp cao.
Ví dụ, một tổ chức tư vấn ở Washington có bốn hạng mục quyên góp: "bạch kim" (lên tới 749.999 USD), "vàng" (lên tới 249.999 USD), "lam ngọc" (lên tới 124.999 USD) và "ngọc lục bảo" (40.000 USD đến 64.999 USD).
Các nhà tài trợ "bạch kim" nhận được 24 cuộc gặp mỗi năm với các học giả và các cuộc họp báo chuẩn bị qua điện thoại trước các sự kiện lớn trên toàn cầu, chẳng hạn như cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo Mỹ-Trung. Các thành viên "ngọc lục bảo" có ba cuộc họp một năm.
Các công ty lớn nhất có cơ hội quyên góp cho nhiều tổ chức tư vấn ở cấp cao nhất và có thể được tiếp cận miễn phí với các chuyên gia. Các công ty chi ít hơn phải lựa chọn giữa việc tiếp cận sâu hơn từ một viện nghiên cứu hoặc tiếp cận nhiều viện cùng lúc.
Một số hội thảo được mở cửa cho công chúng. Nhiều đại diện của Washington lắng nghe tất cả các cuộc hội thảo công khai và dành các cuộc họp phân tích của họ cho những dịp đặc biệt.
Ví dụ, tại Viện Brookings, các nhà tài trợ lớn nhất châu Á bao gồm Toyota Motor và Viện Phát triển Hàn Quốc, cả hai đều đóng góp ở mức 100.000-249.999 USD. Tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, các thành viên lớn nhất bao gồm Samsung, NTT, Fujitsu, Hanwha, Hitachi và Mitsubishi Corp và nằm trong nhóm đóng góp 100.000-249.999 USD.
Đối với những công ty mong muốn có một dịch vụ phù hợp hơn, sẽ có các công ty tư vấn chiến lược tại Washington sẵn sàng hỗ trợ với khoản phí trả trước hàng tháng thường khởi điểm từ 25.000 USD và tăng lên từ đó, tùy thuộc vào phạm vi công việc.
Nhưng tiền và những người vận động hành lang không thể giải quyết được mọi vấn đề. Sự liên kết địa chính trị có ý nghĩa hơn bao giờ hết, điều mà Nhật Bản và Hàn Quốc, các đồng minh quân sự của Mỹ, đã tận dụng. Mặt khác, một số công ty Trung Quốc đã từ bỏ nỗ lực xâm nhập vào thị trường Mỹ.
Chẳng hạn, việc ở Washington không giúp ích nhiều cho Huawei, công ty đã vấp phải sự phản đối của Quốc hội Mỹ trong thập kỷ qua với cáo buộc rằng thiết bị viễn thông của họ là công cụ gián điệp của Trung Quốc.
Huawei đã mở rộng các nỗ lực quan hệ công chúng và quan hệ chính phủ ở Bắc Mỹ vào năm 2019, tìm cách cải thiện hình ảnh của mình và đảm bảo trả tự do cho Giám đốc tài chính Mạnh Vãn Chu, người bị giam giữ tại Vancouver, Canada, vì cáo buộc gian lận trong việc vi phạm lệnh trừng phạt chống lại Iran.
Vào năm 2021, Huawei đã thuê nhà vận động hành lang kỳ cựu của đảng Dân chủ Tony Podesta và 3 công ty vận động hành lang khác để làm việc nhằm trả tự do cho bà Mạnh cũng như nới lỏng các biện pháp trừng phạt, theo dữ liệu từ tổ chức phi lợi nhuận OpenSecrets.
Hồ sơ chỉ ra rằng Huawei đã chi 3,59 triệu USD để vận động hành lang vào năm 2021. Đến năm 2023, con số đó đã giảm xuống còn 1,46 triệu USD.
Tuy nhiên, Huawei đã dần dần giải tán các nhóm quan hệ công chúng và quan hệ chính phủ ở Mỹ và Canada.
“Thế giới đang chuyển từ toàn cầu hóa sang phân mảnh và môi trường kinh doanh quốc tế không còn như trước nữa. Trong nhiều năm, chúng ta sống trong một thế giới gần như không có thuế quan. Vì vậy, các công ty sẽ nhìn khắp thế giới để tìm những địa điểm có chi phí thấp hơn để sản xuất. Chúng ta cần cân nhắc một yếu tố khác: địa chính trị. Các công ty phải tính đến những chi phí và rủi ro gần như không thể ước tính được", ông Shiba của tập đoàn Sony nhận định.
