Đây là hiện vật có kiến trúc độc đáo, độc bản, có ý nghĩa lịch sử, văn hóa to lớn đang được trưng bày, phát huy các giá trị để phục vụ công tác nghiên cứu khoa học, quản lý, bảo tồn và nhu cầu hưởng thụ văn hóa của công chúng.
Hiện vật giàu giá trị
Theo nghiên cứu, các cột kinh Phật thời Đinh tại Kinh đô Hoa Lư do Nam Việt vương Đinh Khuông Liễn - con trai trưởng của vua Đinh Tiên Hoàng cho dựng. Cột kinh thời Đinh được phát hiện lần đầu vào năm 1963. Trong quá trình khai quật khảo cổ, các Cột kinh Phật thời Đinh được phát hiện ở ven bờ phải sông Hoàng Long và vùng ngoại thành cố đô Hoa Lư.
Bộ sưu tập Cột kinh Phật thời Đinh gồm 49 đơn vị hiện vật với 29 số kiểm kê (gồm cột kinh và những bộ phận của cột kinh được chế tác từ đá, nặng gần 120 kg). Các bộ phận được lắp gá với nhau bằng hệ thống mộng ngõng, không chất phụ gia kết dính, không sử dụng chằng buộc hay vật liệu chống đỡ khác, được dựng thẳng đứng trên mặt đất. Trên các mặt của thân cột khắc văn tự chữ Hán. Số chữ Hán trên mỗi cột khoảng từ 545 đến 563 chữ. Qua nghiên cứu, đây là những bản văn tự cổ nhất và duy nhất từ thời nhà Đinh còn lại; việc tìm hiểu các Cột kinh Phật giúp làm sáng tỏ một giai đoạn lịch sử quan trọng của thời Đinh Tiền Lê thế kỷ thứ X và các nhân vật trong lịch sử, kiến trúc nghệ thuật, tôn giáo.
Hiện được bảo quản, trưng bày tại Bảo tàng Ninh Bình, Bộ sưu tập Cột kinh Phật thời Đinh đáp ứng đầy đủ các tiêu chí để trở thành Bảo vật quốc gia. Chị Vũ Thị Hồng Liên, thuyết minh viên Bảo tàng tỉnh Ninh Bình chia sẻ: "Bộ sưu tập Cột kinh Phật thời Đinh được công nhận là Bảo vật quốc gia là một niềm tự hào rất lớn đối với chúng tôi. Là một thuyết minh viên của bảo tàng, tôi sẽ tìm hiểu thêm thật nhiều kiến thức để giới thiệu đến đông đảo người dân, du khách biết đến những giá trị vô cùng quý báu của bộ sưu tập Cột kinh Phật’’.
Bộ sưu tập Cột kinh Phật thời Đinh được đánh giá là các hiện vật gốc độc bản, không trùng lặp và có hình thức độc đáo, có giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa. Mỗi cột kinh được lắp ghép từ 6 phần, trong đó mỗi bộ phận đều có chức năng riêng biệt, có hình khối, tỉ lệ hài hòa, có sự chuyển đổi khối hình và đường nét mềm mại giữa các bộ phận. Điều độc đáo trong việc ghép mộng để dựng cột kinh không chỉ đòi hỏi kỹ thuật mà cần cả tư duy, thẩm mỹ, bàn tay khéo léo của người thợ.
Ông Nguyễn Xuân Khang, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Ninh Bình cho biết, bên cạnh việc đẩy mạnh bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị Bảo vật quốc gia, thời gian tới, Bảo tàng sẽ đẩy mạnh việc trưng bày Bộ sưu tập Cột kinh Phật này để phổ biến rộng rãi và làm rõ hơn những nét độc đáo tiêu biểu của Kinh đô Hoa Lư do vua Đinh, vua Lê xây dựng ở thế kỷ thứ X đến đông đảo người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Bảo vệ và phát huy giá trị
Hiện nay, Ninh Bình đang sở hữu 6 Bảo vật quốc gia gồm: Cột kinh Phật chùa Nhất Trụ; Long sàng trước Bái đường đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng; Long sàng trước Nghi môn ngoại đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng; Bộ Phủ Việt đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng; Bộ Phủ Việt đền thờ vua Lê Đại Hành và Bộ sưu tập Cột kinh Phật thời Đinh. Đây là niềm tự hào rất lớn của người dân vùng đất cố đô Hoa Lư nói riêng. Việc bảo tồn và gìn giữ, phát huy giá trị các hiện vật, bảo vật quốc gia không chỉ tôn vinh giá trị lịch sử mà còn góp phần xây dựng thương hiệu địa phương trong phát triển du lịch của tỉnh.
Thời gian qua, Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Ninh Bình tập trung đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến thực hiện nghiêm Luật Di sản văn hóa và các văn bản chỉ đạo liên quan trong công tác bảo vệ, bảo quản và phát huy giá trị bảo vật quốc gia. Đồng thời chủ động phối hợp với các cơ quan chuyên môn, các chuyên gia, nhà khoa học từng bước áp dụng tiến bộ kỹ thuật, công nghệ mới vào việc bảo vệ, bảo quản bảo vật.
Ông Nguyễn Xuân Trường, Trưởng phòng Quản lý Di sản văn hóa, Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Ninh Bình cho biết, các bảo vật quốc gia hiện đang được bảo quản tốt, nguyên trạng như khi được công nhận. Thời gian tới, ngành Văn hóa tiếp tục thực hiện các biện pháp bảo quản dựa trên các phương pháp khoa học có sự tham vấn của các chuyên gia. Đồng thời tiếp tục tuyên truyền về giá trị của hiện vật đến người dân, du khách trong, ngoài nước và xuất bản các ấn phẩm tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội. Ngành tăng cường công tác quảng bá giá trị của bảo vật quốc gia, nâng cao chất lượng công tác thuyết minh cũng như xây dựng kế hoạch và thường xuyên tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kiến thức bảo tồn và phát huy giá trị di tích, hiện vật, bảo vật…
Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch cũng đề nghị các địa phương ưu tiên đầu tư kinh phí cải tạo, nâng cấp công trình, hạ tầng kỹ thuật và trang thiết bị chuyên dụng dành cho kho bảo quản và khu vực trưng bày bảo vật quốc gia tại bảo tàng, nơi lưu giữ bảo vật quốc gia tại di tích, bảo đảm bảo vật quốc gia được đặt trong chế độ bảo quản đặc biệt. Đồng thời xây dựng và triển khai hiệu quả các chương trình riêng, với nội dung hấp dẫn, hình thức đa dạng, dễ phổ biến và tiếp cận để quảng bá giá trị của bảo vật quốc gia tới đông đảo công chúng trong và ngoài nước.
