Bác sĩ Nguyễn Hồng Tâm, Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, ngân hàng huyết thanh là đơn vị tổ chức thu thập, bảo quản và cung cấp các nguồn mẫu để thực hiện xét nghiệm, phục vụ công tác kiểm soát dịch bệnh truyền nhiễm với 4 mục tiêu chính là: dự đoán hoặc phát hiện sớm khả năng bùng phát dịch, đánh giá tình hình miễn dịch cộng đồng, đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp và khảo sát sự lưu hành thầm lặng của tác nhân gây bệnh.
Để thực hiện các mục tiêu trên, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố sẽ xây dựng kế hoạch thu thập mẫu định kỳ cho ngân hàng huyết thanh, xây dựng bộ quy trình bảo quản, truy xuất và sử dụng mẫu phục vụ cho các mục tiêu khác nhau của kiểm soát dịch bệnh.
Đơn vị sẽ xây dựng các mô hình phân tích dữ liệu; từ đó, đưa ra những định hướng cho các quyết định y tế công cộng trên địa bàn. Trước mắt, Trung tâm sẽ khai thác nguồn mẫu từ ngân hàng huyết thanh để đánh giá miễn dịch đối với bệnh sởi, tay chân miệng; qua đó dự đoán nguy cơ dịch tại Thành phố. Trong tương lai, ngân hàng huyết thanh tiếp tục được mở rộng nguồn mẫu và đa dạng hóa các loại mẫu để đáp ứng nhu cầu kiểm soát dịch bệnh truyền nhiễm và hướng đến kiểm soát các bệnh tật khác.
Ngân hàng huyết thanh của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật được trang bị 5 tủ âm sâu, 3 máy ly tâm lạnh cùng các trang thiết bị và đội ngũ nhân sự đáp ứng cho công tác thu thập, xử lý, lưu trữ và phân phối mẫu. Hiện công suất lưu trữ của ngân hàng huyết thanh là từ 4.000 - 4.500 mẫu và dự kiến sẽ tăng thêm dung lượng lưu trữ trong thời gian tới.
Làm rõ hơn vai trò của ngân hàng huyết thanh, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Văn Tấn (Đơn vị Nghiên cứu lâm sàng, Đại học Oxford (OUCRU)) cho biết, mục tiêu của việc điều tra huyết thanh là theo dõi mức độ miễn dịch trong cộng đồng đối với một tác nhân gây bệnh nào đó nhằm cung cấp những dữ liệu khoa học giúp đề ra các chính sách y tế phù hợp (ví dụ như chính sách tiêm chủng hay ứng phó với một dịch bệnh mới nổi).
Từ lâu, các nước trên thế giới đã tiến hành xây dựng ngân hàng huyết thanh và các chương trình điều tra dịch tễ huyết thanh học tương ứng. Tại Vương quốc Anh, ngân hàng huyết thanh được thành lập vào năm 1986, đến nay đã thu nhận trên 200.000 mẫu huyết thanh từ người dân Anh ở các độ tuổi khác nhau.
Tại Việt Nam, một số ngân hàng huyết thanh cũng đã được thành lập thông qua chương trình nghiên cứu điều tra dịch tễ của Bộ Y tế, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh. Trọng tâm của các chương trình giám sát này có thể kể đến như: HIV, Zika virus, viêm gan siêu vi B và C, cúm A H5N1. Trong năm 2022, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Thành phố Hồ Chí Minh đã phối hợp với Đơn vị Nghiên cứu lâm sàng, Đại học Oxford thực hiện 3 đợt khảo sát và thu thập mẫu huyết thanh để đánh giá tình trạng miễn dịch với COVID-19.
