Theo Nature, một nhóm nhà khoa học cảnh báo virus cúm gia cầm A/H9N2 - vốn ít được chú ý vì thường chỉ gây bệnh nhẹ ở chim - đang dần thích nghi tốt hơn với tế bào người và có tiềm năng gây ra đại dịch trong tương lai.
Trong vài năm qua, công tác giám sát chủ yếu tập trung vào virus cúm gia cầm H5N1 - chủng đã lan rộng khắp nhiều châu lục và gây bệnh nặng, tử vong ở người. Từ năm 2020 đến nay, H5N1 đã khiến khoảng 21 người tử vong và đang lan truyền trong đàn bò sữa ở Bắc Mỹ.
Tuy nhiên, theo ông Kelvin To, chuyên gia vi sinh lâm sàng thuộc Đại học Hong Kong, virus H9N2 - chủng cúm gia cầm phổ biến thứ hai có thể lây sang người - lại chưa được quan tâm đúng mức.
Ông cho biết H9N2 đã gây 173 ca nhiễm ở người kể từ năm 1998, chủ yếu tại Trung Quốc. Nghiên cứu của nhóm ông được trình bày tại Hội nghị quốc tế Liên minh Nghiên cứu Đại dịch ở Melbourne, Australia, ngày 27/10.
Bà Michelle Wille, chuyên gia tại Viện Peter Doherty (Melbourne), nhận định số ca nhiễm thực tế có thể cao hơn do phần lớn các ca H9N2 ở người không gây triệu chứng nặng hoặc nhập viện, đồng thời việc xét nghiệm hiện chủ yếu tập trung vào H5N1.
Thay đổi di truyền làm tăng khả năng lây nhiễm
Nhóm của ông To phát hiện H9N2 đã trải qua những thay đổi di truyền từ khoảng năm 2015, giúp virus này dễ xâm nhập tế bào người hơn.
Trong thí nghiệm trên tế bào, mẫu virus H9N2 thu thập năm 2024 cho thấy khả năng nhiễm vào tế bào người cao hơn đáng kể so với mẫu từ năm 1999, đồng thời gắn kết hiệu quả hơn với nhiều thụ thể trên bề mặt tế bào người. Kết quả này cho thấy virus đang dần thích nghi để lây lan giữa người với người.
Tuy vậy, theo bà Wille, virus vẫn cần thêm nhiều biến đổi nữa mới có thể lây truyền liên tục trong cộng đồng. Virus phải chuyển hướng ưu tiên gắn vào các thụ thể của người thay vì thụ thể ở chim, đồng thời thích nghi với điều kiện nhiệt độ và độ pH trong cơ thể người - vốn khác biệt đáng kể so với chim.
Cần tăng cường giám sát
Các chuyên gia kêu gọi tăng cường giám sát và truyền thông về nguy cơ của cúm gia cầm. Bà Wille lưu ý hiện các quốc gia không bắt buộc báo cáo những ca nhiễm do các chủng cúm có độc lực thấp như H9N2, khiến việc theo dõi gặp khó khăn.
Ông To cho rằng việc giám sát virus ở các loài động vật có vú tiếp xúc gần với chim hoang dã hoặc gia cầm là rất quan trọng để xác định liệu H9N2 đã thích nghi với động vật có vú khác ngoài con người hay chưa.
Ông cảnh báo, khi động vật bị nhiễm nhiều loại virus cùng lúc, vật liệu di truyền của chúng có thể “trộn lẫn” trong quá trình nhân lên, tạo ra các virus mới có khả năng lây sang người.
Các chuyên gia đã phát hiện vật liệu di truyền của H9N2 trong một số virus gây các đợt bùng phát cúm gia cầm ở người trước đây, làm dấy lên lo ngại về khả năng tái tổ hợp gen giữa các chủng virus.
