Mòn mỏi cồng chiêng Phước Kiều

Hơn 400 năm có thịnh có suy, làng đúc đồng Phước Kiều (thôn Thanh Chiêm 1, xã Điện Phương, Điện Bàn, Quảng Nam) nổi tiếng với sản phẩm cồng chiêng - vẫn tồn tại. Nhưng, sự tồn tại này, trong tương lai, vẫn là một dấu hỏi.
Mòn mỏi cồng chiêng Phước Kiều

Làng nghề 400 năm

Năm 1602, dinh trấn Quảng Nam được lập tại Thanh Chiêm. Những cư dân Thanh-Nghệ theo chúa Nguyễn làm nghề rèn phục vụ chiến tranh được bố trí ngụ gần Dinh trấn. Từ đó, làng Chú Tượng Phước Kiều được lập. Cuối thế kỷ 18, quân Tây Sơn đánh ra, có nhu cầu sản xuất vũ khí tại chỗ, mới lập một làng đúc vũ khí mới, cách Chú Tượng một con lạch ở phía nam, gọi là làng Tạc tượng Đông Kiều. Năm 1832, vua Minh Mạng sáp nhập hai làng, thành làng đúc đồng Phước Kiều.

Mòn mỏi cồng chiêng Phước Kiều - anh 1

Ông Tiễn đang thẩm âm chiếc cồng chiêng vừa làm xong

Dưới triều Nguyễn, sản phẩm Phước Kiều chủ yếu phục vụ sinh hoạt nghi lễ của quan lại và hành cung của Dinh trấn như nồi niêu, xoong chảo, lư đèn, chiêng khánh… Nhiều nghệ nhân được triều đình gọi ra Phú Xuân đúc đỉnh, vạc, ấn tín. Một số được phong "Cửu phẩm đội trưởng". Lúc này, nhiều vị được cử ra tiền cung Ái Tử (Quảng Trị) đúc đỉnh, vạc. Ở đây, họ gặp đồng bào thiểu số Cam Lộ, mới học cách làm cồng chiêng. Cửa khẩu Lao Bảo, cửa An Khê được thông thương đã, mở ra một thị trường mới cho Phước Kiều. Từ đây, cồng chiêng Phước Kiều được bán lên Tây Nguyên

Vắng bóng nghệ nhân

Bây giờ, số nghệ nhân Phước Kiều đúc được cồng chiêng chỉ còn bốn người: Dương Quốc Thuần (52 tuổi), Dương Ngọc Sang (76 tuổi), Dương Nhi (82 tuổi), Dương Ngọc Tiễn (53 tuổi), cùng trú thôn Thanh Chiêm 1. Những người này có cơ sở đúc đồng riêng, có thuê nhân công và người làm công trẻ nhất của họ cũng đã… 45 tuổi!

Mòn mỏi cồng chiêng Phước Kiều - anh 2

Các công nhân đang rót đồng vào khuôn

Ông Dương Ngọc Tiễn cho biết, giai đoạn cực thịnh của làng nghề là những năm 50-60 của thế kỷ trước; khi ấy, nhà nhà làm cồng chiêng, người người buôn cồng chiêng, còn thuê máy bay để chở cồng chiêng bán ra Quảng Trị, Huế, Quảng Ngãi, Gia Lai, Đác Lắc, Kon Tum, Lâm Đồng, Phú Yên...

Năm 2005, “Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên” được UNESCO công nhận là “Kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể nhân loại. Làng nghề phục hồi bằng việc đúc cồng chiêng bán cho đồng bào Tây Nguyên. Thế nhưng, do thời gian đã quá lâu, còn quá ít người biết đúc cồng chiêng, mà lớp trẻ thì không ai mặn mà. Bởi, theo ông Tiễn, để làm ra một cái chiêng, đòi hỏi phải nắm bắt kỹ thuật phức tạp. Như trong việc làm khuôn, tùy theo vật được đúc để cân bằng lượng trấu và đất sét; việc chọn nguyên liệu phải cân đối lượng đồng, thiếc, nickel thế nào… Chưa kể, phải đến tận nơi đồng bào ở, lắng nghe kỹ âm thanh chuẩn rồi mới về thẩm âm. Đó là những bí quyết, nếu không có quyết tâm, không dễ gì học được.

Chậm chạp cải thiện

Năm 2011, UBND huyện Điện Bàn ra Quyết định số 9134 về “Phê duyệt dự án đầu tư và phát triển làng nghề truyền thống đúc đồng Phước Kiều gắn với du lịch”. Chính ông Tiễn viết đề án. Từ đó, dù luôn là điểm đến của những ngày hội văn hóa, như năm 2006, Phước Kiều được Tổng cục Du lịch chọn làm điểm tham quan của Bộ trưởng Du lịch các nước tham dự Hội nghị APEC, nhưng đến nay, vẫn thưa vắng khách du lịch đến nơi này.

Thực tế, để xúc tiến đề án, UBND tỉnh cũng đã đầu tư làm nhà truyền thống, trùng tu nhà thờ tổ cửu tộc, hỗ trợ kinh phí triển lãm hội chợ… Nhưng, theo ông Tiễn, việc đầu tư chưa có chiều sâu. Cụ thể, những lớp tập huấn chưa tuyên truyền cho người dân hiểu được lợi ích lâu dài của việc triển khai du lịch cộng đồng, chưa hình thành được con người làm du lịch bài bản, chưa tạo được sự đoàn kết giữa các hộ… Và đặc biệt, làng nghề chưa có một danh xưng xứng đáng nào.

Đúc cồng chiêng Tây Nguyên, ngoài Phước Kiều còn có làng Bằng Châu ở Bình Định, cũng chung tình trạng như Phước Kiều. Hai mươi năm nữa, khi bốn người biết đúc cồng chiêng còn lại ở Phước Kiều qua đời, ai sẽ là người thay thế, rồi cồng chiêng Tây Nguyên sẽ ra sao? Phước Kiều nằm trên tuyến hành lang du lịch Hội An - Mỹ Sơn, rất thuận lợi triển khai du lịch và chỉ có thể gắn với du lịch. Nên, các cấp ngành cần công nhận làng nghề là di sản phi vật thể quốc gia, đồng thời mở những lớp đào tạo đúc đồng, du lịch một cách bài bản rồi kêu gọi lớp trẻ tham gia. Có như vậy, làng nghề mới tồn tại được”, ông Tiễn khẳng định.

Hợp tác cùng Thời Nay

>>> Xem thêm:

- Nhìn lại 10 năm Cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO vinh danh

- MV "vũ điệu cồng chiêng" của Tóc Tiên "gây sốt" cộng đồng mạng

- Rừng lớn lại vang tiếng cồng chiêng…

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tới sân bay quốc tế Trường Thủy (thành phố Côn Minh, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc), bắt đầu chuyến công tác tham dự Hội nghị Thượng đỉnh GMS, Hội nghị Cấp cao ACMECS, Hội nghị Cấp cao CLMV và làm việc tại Trung Quốc. Ảnh: VGP/Nhật Bắc.
Thủ tướng tới Vân Nam, bắt đầu chuyến công tác tại Trung Quốc
(Ngày Nay) - Sáng 5/11, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã tới sân bay quốc tế Trường Thủy (thành phố Côn Minh, tỉnh Vân Nam, Trung Quốc), bắt đầu chuyến công tác tham dự Hội nghị Thượng đỉnh GMS, Hội nghị Cấp cao ACMECS, Hội nghị Cấp cao CLMV và làm việc tại Trung Quốc từ ngày 5 đến ngày 8/11/2024.
Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Phó Tổng thống Kamala Harris đang chạy đua với thời gian. Ảnh: ABC.
Cuộc đua sít sao trước thềm ngày bầu cử Mỹ
(Ngày Nay) - Trước thềm ngày bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 (5/11), hai ứng cử viên của đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa đang chạy đua với thời gian nhằm kêu gọi sự ủng hộ của các nhóm cử tri chưa đưa ra quyết định, trong bối cảnh cuộc đua vào Nhà Trắng vẫn rất sít sao.
Khai thác chất liệu truyền thống dân tộc: Xu hướng sáng tác của nghệ thuật múa đương đại
Khai thác chất liệu truyền thống dân tộc: Xu hướng sáng tác của nghệ thuật múa đương đại
(Ngày Nay) - Cùng với các loại hình nghệ thuật khác, nghệ thuật múa Việt Nam đang tạo dấu ấn với công chúng trong việc khai thác những chất liệu truyền thống vào các tác phẩm, vừa giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, vừa mang hơi thở cuộc sống đương đại vào các tác phẩm, tạo nên bản sắc của múa Việt trước thế giới.