Mòn mỏi cồng chiêng Phước Kiều

Hơn 400 năm có thịnh có suy, làng đúc đồng Phước Kiều (thôn Thanh Chiêm 1, xã Điện Phương, Điện Bàn, Quảng Nam) nổi tiếng với sản phẩm cồng chiêng - vẫn tồn tại. Nhưng, sự tồn tại này, trong tương lai, vẫn là một dấu hỏi.
Mòn mỏi cồng chiêng Phước Kiều

Làng nghề 400 năm

Năm 1602, dinh trấn Quảng Nam được lập tại Thanh Chiêm. Những cư dân Thanh-Nghệ theo chúa Nguyễn làm nghề rèn phục vụ chiến tranh được bố trí ngụ gần Dinh trấn. Từ đó, làng Chú Tượng Phước Kiều được lập. Cuối thế kỷ 18, quân Tây Sơn đánh ra, có nhu cầu sản xuất vũ khí tại chỗ, mới lập một làng đúc vũ khí mới, cách Chú Tượng một con lạch ở phía nam, gọi là làng Tạc tượng Đông Kiều. Năm 1832, vua Minh Mạng sáp nhập hai làng, thành làng đúc đồng Phước Kiều.

Mòn mỏi cồng chiêng Phước Kiều - anh 1

Ông Tiễn đang thẩm âm chiếc cồng chiêng vừa làm xong

Dưới triều Nguyễn, sản phẩm Phước Kiều chủ yếu phục vụ sinh hoạt nghi lễ của quan lại và hành cung của Dinh trấn như nồi niêu, xoong chảo, lư đèn, chiêng khánh… Nhiều nghệ nhân được triều đình gọi ra Phú Xuân đúc đỉnh, vạc, ấn tín. Một số được phong "Cửu phẩm đội trưởng". Lúc này, nhiều vị được cử ra tiền cung Ái Tử (Quảng Trị) đúc đỉnh, vạc. Ở đây, họ gặp đồng bào thiểu số Cam Lộ, mới học cách làm cồng chiêng. Cửa khẩu Lao Bảo, cửa An Khê được thông thương đã, mở ra một thị trường mới cho Phước Kiều. Từ đây, cồng chiêng Phước Kiều được bán lên Tây Nguyên

Vắng bóng nghệ nhân

Bây giờ, số nghệ nhân Phước Kiều đúc được cồng chiêng chỉ còn bốn người: Dương Quốc Thuần (52 tuổi), Dương Ngọc Sang (76 tuổi), Dương Nhi (82 tuổi), Dương Ngọc Tiễn (53 tuổi), cùng trú thôn Thanh Chiêm 1. Những người này có cơ sở đúc đồng riêng, có thuê nhân công và người làm công trẻ nhất của họ cũng đã… 45 tuổi!

Mòn mỏi cồng chiêng Phước Kiều - anh 2

Các công nhân đang rót đồng vào khuôn

Ông Dương Ngọc Tiễn cho biết, giai đoạn cực thịnh của làng nghề là những năm 50-60 của thế kỷ trước; khi ấy, nhà nhà làm cồng chiêng, người người buôn cồng chiêng, còn thuê máy bay để chở cồng chiêng bán ra Quảng Trị, Huế, Quảng Ngãi, Gia Lai, Đác Lắc, Kon Tum, Lâm Đồng, Phú Yên...

Năm 2005, “Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên” được UNESCO công nhận là “Kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể nhân loại. Làng nghề phục hồi bằng việc đúc cồng chiêng bán cho đồng bào Tây Nguyên. Thế nhưng, do thời gian đã quá lâu, còn quá ít người biết đúc cồng chiêng, mà lớp trẻ thì không ai mặn mà. Bởi, theo ông Tiễn, để làm ra một cái chiêng, đòi hỏi phải nắm bắt kỹ thuật phức tạp. Như trong việc làm khuôn, tùy theo vật được đúc để cân bằng lượng trấu và đất sét; việc chọn nguyên liệu phải cân đối lượng đồng, thiếc, nickel thế nào… Chưa kể, phải đến tận nơi đồng bào ở, lắng nghe kỹ âm thanh chuẩn rồi mới về thẩm âm. Đó là những bí quyết, nếu không có quyết tâm, không dễ gì học được.

Chậm chạp cải thiện

Năm 2011, UBND huyện Điện Bàn ra Quyết định số 9134 về “Phê duyệt dự án đầu tư và phát triển làng nghề truyền thống đúc đồng Phước Kiều gắn với du lịch”. Chính ông Tiễn viết đề án. Từ đó, dù luôn là điểm đến của những ngày hội văn hóa, như năm 2006, Phước Kiều được Tổng cục Du lịch chọn làm điểm tham quan của Bộ trưởng Du lịch các nước tham dự Hội nghị APEC, nhưng đến nay, vẫn thưa vắng khách du lịch đến nơi này.

Thực tế, để xúc tiến đề án, UBND tỉnh cũng đã đầu tư làm nhà truyền thống, trùng tu nhà thờ tổ cửu tộc, hỗ trợ kinh phí triển lãm hội chợ… Nhưng, theo ông Tiễn, việc đầu tư chưa có chiều sâu. Cụ thể, những lớp tập huấn chưa tuyên truyền cho người dân hiểu được lợi ích lâu dài của việc triển khai du lịch cộng đồng, chưa hình thành được con người làm du lịch bài bản, chưa tạo được sự đoàn kết giữa các hộ… Và đặc biệt, làng nghề chưa có một danh xưng xứng đáng nào.

Đúc cồng chiêng Tây Nguyên, ngoài Phước Kiều còn có làng Bằng Châu ở Bình Định, cũng chung tình trạng như Phước Kiều. Hai mươi năm nữa, khi bốn người biết đúc cồng chiêng còn lại ở Phước Kiều qua đời, ai sẽ là người thay thế, rồi cồng chiêng Tây Nguyên sẽ ra sao? Phước Kiều nằm trên tuyến hành lang du lịch Hội An - Mỹ Sơn, rất thuận lợi triển khai du lịch và chỉ có thể gắn với du lịch. Nên, các cấp ngành cần công nhận làng nghề là di sản phi vật thể quốc gia, đồng thời mở những lớp đào tạo đúc đồng, du lịch một cách bài bản rồi kêu gọi lớp trẻ tham gia. Có như vậy, làng nghề mới tồn tại được”, ông Tiễn khẳng định.

Hợp tác cùng Thời Nay

>>> Xem thêm:

- Nhìn lại 10 năm Cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO vinh danh

- MV "vũ điệu cồng chiêng" của Tóc Tiên "gây sốt" cộng đồng mạng

- Rừng lớn lại vang tiếng cồng chiêng…

Ông Ngô Đông Hải giữ chức Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương
Ông Ngô Đông Hải giữ chức Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương
(Ngày Nay) - Chiều 22/11, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức Hội nghị công bố quyết định của Bộ Chính trị về việc điều động, phân công, bổ nhiệm Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Thái Bình Ngô Đông Hải giữ chức Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương.
Kháng thuốc tăng nguy cơ lây lan bệnh, bệnh nặng và tử vong
Kháng thuốc tăng nguy cơ lây lan bệnh, bệnh nặng và tử vong
(Ngày Nay) - Ngày 22/11, tại Hà Nội, Bộ Y tế phối hợp với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các đối tác quốc tế tổ chức mít tinh hưởng ứng “Tuần lễ Thế giới nâng cao nhận thức về kháng thuốc” từ ngày 18-24/11/2024 và Hội nghị triển khai Kế hoạch hành động phòng, chống kháng thuốc lĩnh vực y tế giai đoạn 2024 – 2025.
Bước tiến đột phá trong dự án xây dựng Bản đồ Tế bào con người
Bước tiến đột phá trong dự án xây dựng Bản đồ Tế bào con người
(Ngày Nay) - Các nhà khoa học quốc tế ngày 20/11 đã công bố bản thiết kế đầu tiên về sự phát triển của hệ xương người, đánh dấu bước tiến quan trọng trong dự án Bản đồ Tế bào con người (Human Cell Atlas), một nỗ lực lớn nhằm tạo ra bản đồ sinh học chi tiết của mọi loại tế bào trong cơ thể người.
Gia Lai : Ngôi cổ tự duy nhất được phong sắc tứ
Gia Lai : Ngôi cổ tự duy nhất được phong sắc tứ
(Ngày Nay) - Gia Lai hiện có hàng trăm ngôi chùa, trong đó có nhiều chùa đã qua trăm năm lịch sử. Nhưng chỉ duy nhất chùa Tân An (đường Nguyễn Thiếp, phường Tây Sơn, thị xã An Khê) được sự công nhận và ban tặng của hoàng gia nhà Nguyễn, gọi là sắc tứ.
Sắp xếp đơn vị hành chính của 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương
Sắp xếp đơn vị hành chính của 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương
(Ngày Nay) - Thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã ký ban hành các Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính giai đoạn 2023 - 2025 của 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, gồm: An Giang, Đồng Tháp, Hà Nam, Hà Nội, Hà Tĩnh, TP Hồ Chí Minh, Phú Thọ, Sơn La, Quảng Ngãi, Quảng Trị, Trà Vinh, Vĩnh Phúc, giai đoạn 2023 – 2025.
Phật dạy 5 điều thân kính với làng xóm
Phật dạy 5 điều thân kính với làng xóm
(Ngày Nay) - Mối quan hệ làng xóm cũng có những nhiêu khê và phức tạp, nếu không khéo thì từ thâm tình lại hóa ra giận ghét, thậm chí là oán thù. Cho nên Đức Phật rất tinh tế khi dạy phải thân kính với bà con.
Học cách trân quý từng phút giây còn sống
Học cách trân quý từng phút giây còn sống
(Ngày Nay) - Khi tôi nghe thấy tin có người nào đó vừa mất đi, tin ấy với tôi như tiếng chuông thức tỉnh. Tiếng chuông đó là một lời nhắc nhở sâu sắc về sự mong manh của kiếp người.
Oai nghi của người tu hành
Oai nghi của người tu hành
(Ngày Nay) - Oai nghi cùng với chánh kiến và tịnh giới là ba yếu tố làm nên đạo hạnh - phẩm chất của tu sĩ Phật giáo, như cố Trưởng lão Hòa thượng Thích Thiện Siêu, bậc am tường kinh luật luận đã từng nhấn mạnh.
Tác phẩm có tên “Comedian” của nghệ sĩ người Italy Maurizio Cattelan ra mắt lần đầu năm 2019 tại triển lãm Art Basel ở Miami Beach, đã gây tranh cãi về việc có thể được coi là nghệ thuật hay không. Ảnh: AP
6,2 triệu USD cho quả chuối dán tường
(Ngày Nay) - 6,2 triệu USD là mức giá vừa được trả cho một tác phẩm nghệ thuật gây tranh cãi, một quả chuối tươi dán lên tường bằng băng dính bạc. Tác phẩm được đưa ra trong một cuộc bán đấu giá của Sotheby’s ở New York, Mỹ.