London sẽ trở thành "cái bóng của chính mình trước đây" chỉ trong năm năm nếu nhập khẩu nghệ thuật tiếp tục giảm mạnh. Thị phần toàn cầu của Anh trên thị trường nghệ thuật giảm 3% xuống còn 17% vào năm ngoái — thấp nhất trong một thập kỷ.
Các số liệu mới nhất từ HM Revenue and Customs, được công bố trong báo cáo Thị trường nghệ thuật toàn cầu Art Basel/UBS năm 2022, cho thấy giá trị của các tác phẩm nghệ thuật và đồ cổ nhập khẩu vào Vương quốc Anh năm 2020 là 2,1 tỷ USD, giảm 1/3 so với năm 2019. Nhập khẩu cũng giảm thêm 18% vào năm ngoái, khiến chúng chỉ bằng gần một nửa giá trị của năm 2019.
Brexit được cho là nguyên nhân chính khiến nhập khẩu nghệ thuật giảm mạnh, vốn bị cản trở đáng kể bởi đại dịch. Luật sư nghệ thuật Pierre Valentin nói: “Nghĩa vụ trả thuế VAT nhập khẩu khi chuyển tác phẩm nghệ thuật từ EU sang Vương quốc Anh và các thủ tục giấy tờ bổ sung là những yếu tố ngăn cản đáng kể,” ông nói thêm: “Nhiều nhà sưu tập châu Âu đã rời khỏi Vương quốc Anh. Đồng bảng Anh đã mất một phần giá trị, dẫn đến những người bán các tác phẩm quan trọng hơn sẽ lựa chọn bán ở New York hơn là ở London”.
Trước khi Vương quốc Anh rời EU vào năm 2020, các nhà bán hàng châu Âu có thể đưa các tác phẩm vào Vương quốc Anh mà không cần cân nhắc chi phí. Bây giờ, họ phải chịu mức thuế 5%. Hơn nữa, tỷ lệ 5% này (thấp nhất ở EU, nơi tỷ lệ dao động từ 5,5% ở Pháp đến 21% ở Tây Ban Nha) trước đây khiến Anh trở thành lựa chọn hàng đầu cho những người muốn mang nghệ thuật đến từ các nước không thuộc EU (khoảng 80% giá trị của thị trường Anh được tạo nên từ thương mại ngoài EU). Các tác phẩm được nhập khẩu thường xuyên đến Vương quốc Anh và sau đó được vận chuyển đến các nước châu Âu khác mà không phải trả thêm phí.
Hàng nghìn đại lý nhỏ hơn, đặc biệt là những đại lý có hầu hết khách hàng của họ ở Châu Âu, hiện có nguy cơ bị phá sản. Steve Shovlar, người có doanh nghiệp trị giá một triệu bảng Anh, nói rằng Brexit đã “phá hủy” công ty của ông gần như chỉ sau một đêm. Ông nói: “Một bưu kiện có giá 14 bảng Anh bao gồm VAT đến Ý trước Brexit hiện có giá 22 bảng Anh chưa có VAT. Thay vì khách hàng nhận bức tranh và treo nó lên tường, họ sẽ nhận được thông báo hải quan yêu cầu thuế nhập khẩu, phí xử lý và 20% VAT trước khi nhận. Thêm khoảng 230 bảng cho một món hàng trị giá 1,000 bảng.”
 |
Thủ tướng Boris Johnson thăm Cảng Tilbury. Nhu cầu vận chuyển vượt quá cung đã tạo thêm một thực trạng đau đầu cho những người mua và bán tác phẩm nghệ thuật. Ảnh: Andrew Parsons |
Luật sư Pierre Valentin không tin rằng chính phủ sẽ lắng nghe, đặc biệt là trong bối cảnh kinh tế hiện tại - vào tháng 4, Văn phòng Thống kê Quốc gia tiết lộ lạm phát đã chạm mức 7% vào tháng 3, trong khi các nhà dự báo nói rằng Vương quốc Anh có thể rơi vào suy thoái vào mùa hè này. Ông nói: “Tôi không thể thấy bằng cách nào, với lạm phát và hóa đơn năng lượng ngoài tầm kiểm soát, chính phủ có thể miễn thuế cho các nhà sưu tập nghệ thuật và doanh nghiệp nghệ thuật ưu tú."
Một phát ngôn viên của Bộ Tài chính Vương quốc Anh cho biết họ không bình luận “về những suy đoán về những thay đổi thuế ngoài các sự kiện tài chính” và một phát ngôn viên của Bộ Kỹ thuật số, Văn hóa, Truyền thông và Thể thao Anh cho biết họ đang “làm việc với các sáng kiến như số hóa hệ thống cấp phép xuất khẩu đối với hàng hóa văn hóa để thuận lợi hơn nữa trong việc buôn bán nghệ thuật và cổ vật ”.
Có ý kiến cho rằng việc phát triển các loại hình tự do trên khắp Vương quốc Anh có thể mang lại lợi ích cho thị trường nghệ thuật. Tuy nhiên, theo Fionnuala Rogers, người sáng lập và giám đốc của công ty Luật nghệ thuật Canvas, trong quá trình tham vấn, chính phủ Anh đã quyết định rằng các tài sản tự do của đất nước sẽ "rõ ràng không được sử dụng" để lưu trữ các tài sản xa xỉ có giá trị bao gồm cả tác phẩm nghệ thuật "vì họ không muốn bị coi là một thiên đường thuế cho các tài sản ẩn sau Brexit ”.
Tuy nhiên, việc nhập khẩu tạm thời hiện cho phép hoãn thuế nhập khẩu nghệ thuật trong hai năm, như Browne chỉ ra, “vẫn có quan điểm cho rằng Vương quốc Anh đã trở thành một nơi phức tạp hơn để kinh doanh”.
Xu hướng chuyển dịch về phía Đông
Với cơ chế thương mại tương đối tự do, Mỹ đã nắm giữ thị phần nghệ thuật lớn nhất toàn cầu (43% vào năm 2021) trong hơn một thập kỷ. Bên dưới đó, Anh và Trung Quốc đã liên tục tranh giành vị trí thứ hai. Trung Quốc hiện chiếm vị trí số hai, với 20% thị phần.
Hongkong - nơi được hưởng lợi từ việc không đánh thuế nhập khẩu nghệ thuật cũng như không có thuế tài sản, quà tặng, bất động sản hoặc tăng vốn - đang ngày càng trở thành một địa điểm hấp dẫn để bán đấu giá các tác phẩm lớn, bất chấp các hạn chế nghiêm ngặt của COVID-19.
Theo đó, các nhà đấu giá đang đẩy mạnh hoạt động tại đó. Nhà Christie’s có kế hoạch chuyển đến trụ sở mới ở Châu Á tại Hongkong vào năm 2024, trong khi nhà Phillips sẽ chuyển đến các trụ sở mới ở Châu Á tại Khu văn hóa Tây Cửu Long vào mùa thu này.
Theo báo cáo của Art Basel/UBS, ít nhất 25 doanh nghiệp đấu giá mới đã được khai trương ở Trung Quốc kể từ năm 2020 và khoảng 30 phòng trưng bày mới đã được khai trương vào năm 2021.
Bán đấu giá
Đối với Vương quốc Anh, một phát ngôn viên của nhà Christie's lưu ý rằng đã có "sự giảm sút" trong các chuyến hàng từ các nước EU đến trụ sở chính ở London của công ty từ năm 2019 đến năm 2021.
Người phát ngôn cho biết việc giảm số lượng lô là “một phần trong chiến lược kinh doanh của chúng tôi nhằm giảm một số khối lượng và tập trung vào các lô có giá trị cao hơn”. Ngoài ra, số lượng tác phẩm bán được với giá hơn 5 triệu bảng ở London đã tăng từ 26 tác phẩm vào năm 2019 lên 30 tác phẩm vào năm 2021.
Tuy nhiên, một phát ngôn viên của nhà Sotheby’s cho biết các lô hàng từ các nước EU trong năm ngoái ở mức cao nhất kể từ năm 2018. Tuy nhiên, tổng số liệu thống kê nhập khẩu vào Vương quốc Anh “không có sẵn”.
Bán hàng trực tuyến và phát trực tiếp đang tạo thêm lỗ hổng pháp lý. Clare McAndrew, tác giả của báo cáo Art Basel/UBS, lưu ý cách phát trực tiếp các cuộc đấu giá có nghĩa là một tác phẩm có thể được mua và bán đồng thời ở các thị trường khác nhau, mang lại cơ hội chênh lệch thuế. “Điều này gây áp lực lên những nơi không đạt được sự cân bằng theo quy định vì mọi người sẽ ngày càng có nhiều lựa chọn hơn về nơi mua và bán,” bà nhận định.
Trong khi các trung tâm bên ngoài châu Âu được hưởng lợi nhiều nhất từ hoạt động thương mại bị mất của London. Sau khi giảm hơn 30% vào năm 2020, doanh số bán hàng tại Pháp đã có sự gia tăng đặc biệt mạnh mẽ vào năm 2021, tăng 50% giá trị lên 4,7 tỷ USD, đưa thị trường lên điểm cao nhất trong 10 năm.
Theo những người có kiến thức chuyên sâu, một số quốc gia vùng Vịnh đang tìm cách để nâng cao vị thế của họ như là cổng thị trường nghệ thuật, bao gồm cả việc đưa ra các quy định thương mại thuận lợi hơn. Ví dụ, ở Dubai, thuế nhập khẩu hàng mỹ nghệ hiện đang được tính ở mức 5%, mặc dù thuế VAT thường thêm 5% nữa.
Dự báo vận chuyển
Nhà phân tích thị trường nghệ thuật Ivan Macquisten cho biết một cái gai khác đối với thị trường Anh kể từ Brexit là sự sẵn có của việc vận chuyển “với bất kỳ giá nào, chứ đừng nói là giá phù hợp”. Việc chậm trễ vận chuyển đến EU từ 4 đến 7 tuần không phải là hiếm.
Joseph Abisaleh, Tổng giám đốc công ty vận chuyển hàng mỹ nghệ Convelio UK, cho biết sự sụt giảm nhập khẩu không chỉ bắt nguồn từ Brexit mà còn do động lực thị trường. “Brexit đã tạo ra rất nhiều phức tạp gia tăng, chẳng hạn như cần số EORI [Đăng ký và nhận dạng các nhà điều hành kinh tế] để xuất khẩu hoặc nhập khẩu và các chi phí, chẳng hạn như chi phí thông quan và thuế phí ở Pháp. Điều này chắc chắn đã có tác động đến sự dễ dàng nhập khẩu vào Vương quốc Anh,” ông nói: “Kết quả là, một số phòng trưng bày đã chọn ngừng nhập khẩu hàng hóa vào Vương quốc Anh; thay vào đó, họ hiện đang tìm cách bán trực tiếp từ nơi họ đang tìm nguồn cung ứng, chẳng hạn như ở Pháp, Ý hoặc Tây Ban Nha.”
Hiệu ứng quả cầu tuyết
Khó có dữ liệu chính xác về số lượng doanh nghiệp nghệ thuật đã chuyển khỏi London - ngay sau khi Vương quốc Anh rời EU, nửa tá phòng tranh do người Ý sở hữu đã đóng cửa hoặc giảm quy mô hoạt động tại thủ đô.
Valentin mô tả nó là "hiệu ứng quả cầu tuyết". Ông nói: “Khi các nhà đấu giá chính giảm số lượng bán ở London, họ đã sa thải nhân viên. Các phòng trưng bày lớn theo sau. Các chuyên gia nghệ thuật chuyển đến các thành phố nơi họ có thể tìm được việc làm như New York, Hong Kong, Paris và Zurich. "
Một số cảnh báo rằng những gì đã xảy ra với Paris vào những năm 1960, khi sự ra đời của một hệ thống thuế và tiền bản quyền phức tạp đối với việc bán tác phẩm nghệ thuật đã góp phần vào sự dịch chuyển của thị trường sang Mỹ và Anh, có thể xảy ra với Anh. Tuy nhiên, hiện tại, các yếu tố như ổn định chính trị, chất lượng cuộc sống, cơ sở hạ tầng và sự đổi mới khiến London trở thành trung tâm tài chính số một châu Âu, theo xếp hạng của thinktank Z/Yen Group.
Tuy nhiên, ông Fionnuala Rogers tin rằng điều này có thể thay đổi nếu các biện pháp khuyến khích không được đưa ra để khuyến khích các chuyên gia và doanh nghiệp ở lại. “Rất nhiều quốc gia khác trên thế giới đang đổ tiền vào văn hóa và thu hút nhân tài. Nếu chúng ta không bắt đầu làm cho đất nước trở nên hấp dẫn hơn đối với thị trường nghệ thuật, và nếu doanh số bán hàng và trụ sở tiếp tục chuyển ra khỏi London, mọi chuyện có thể trở thành quá muộn.”
