1. “Bạn sẵn sàng nhận một cuộc điện thoại thông báo rằng mẹ mình vừa qua đời. Nhưng bạn không bao giờ sẵn sàng cho một cuộc điện thoại nói rằng mẹ mình đã bị cưỡng bức”. Đó là những dòng chữ đầy đau đớn mở đầu một phóng sự điều tra vừa công bố năm 2017 của Đài CNN (Mỹ), phơi bày thực tế khó tin đang diễn ra bên trong hàng trăm cơ sở chăm sóc người già trên khắp nước Mỹ: Những người già vốn dễ tổn thương bị hãm hiếp và lạm dụng tình dục bởi chính những người được trả tiền để chăm sóc họ.
Trốn chạy khỏi cuộc chiến tranh Indonesia từ khi là một bé gái, cụ Sonja Fischer, 83 tuổi, không thể ngờ những ngày cuối đời lại bị cưỡng bức bởi chính điều dưỡng chăm sóc cho mình trong trung tâm dưỡng lão “Walker Methodist Health Center” (WMHC) ở thành phố Minneapolis, tiểu bang Minnesota (Mỹ).
Vụ việc bị đưa ra ánh sáng năm 2015 và kẻ chủ mưu George Kpingbah – một người nhập cư Liberia - đã bị tuyên phạt 8 năm tù giam. Điều đáng nói, đây không phải lần đầu tiên Kpingbah bị nghi ngờ liên quan các các buộc tấn công tình dục tại WMHC. Từ năm 2008, cảnh sát đã điều tra Kpingbah với cáo buộc lạm dụng tình dục một phụ nữ 65 tuổi.
"Khi tôi dọn giường cho mẹ, kéo lại tấm chăn nhàu nát, tôi phát hiện mẹ tôi run rẩy với thân thể trần truồng. Bên trong đùi mẹ tôi là những vết bầm tím, chiếc giường ướt đẫm nước tiểu và máu. Mẹ tôi nài nỉ xin hãy đưa bà ấy ra khỏi đây”.
Tiếp đó, một cụ bà 85 tuổi mù và điếc khẳng định bà bị cưỡng bức nhiều lần, luôn vào nửa đêm. Mặc dù cụ bà này không thể nhận dạng thủ phạm song cảnh sát tình nghi Kpingbah cùng một số nam nhân viên khác phạm tội khi làm việc vào ban đêm ở WMHC. Không có cáo buộc nào đủ thành chứng cứ kết tội Kpingbah.
Trong nhiều năm, trung tâm WMHC tiếp tục để Kpingbah làm công việc điều dưỡng suốt cả đêm. Chỉ đến sáng ngày 18/12/2014, Kpingbah mới bị “bắt tại trận” khi thực hiện hành vi đồi bại với cụ Sonja Fischer – một người già mắc chứng bệnh Alzheimer. Tại phiên tòa năm 2015, Maya Fischer – con gái cụ Sonja Fischer – bật khóc nức nở khi nói về mẹ mình: “Ở tuổi 83, không nói được, và cũng chẳng thể chống cự, mẹ tôi thậm chí còn yếu ớt hơn cả một đứa trẻ. Phẩm giá mà bà luôn giữ gìn trong suốt cuộc đời đã bị người đàn ông đó lấy đi. Điều trớ trêu là điều từng khiến bà sợ hãi nhất khi còn là một đứa trẻ buộc phải rời bỏ quê hương lại xảy ra với bà vào cuối đời, khi bà yếu đuối nhất”.
 Khắp nước Mỹ có tới hơn 1.000 viện dưỡng lão đã không xử lý thỏa đáng hoặc không điều tra, ngăn chặn những vụ cưỡng bức, tấn công và lạm dụng tình dục nhằm vào người già... |
Một trường hợp khác, nạn nhân Marilyn Young bị cưỡng hiếp ở tuổi 88 tại một nhà dưỡng lão. Cô Bobbi – con của bà Marilyn Young - vẫn nhớ rõ ngày cô phát hiện vụ việc : "Khi tôi dọn giường cho mẹ, kéo lại tấm chăn nhàu nát, tôi phát hiện mẹ tôi run rẩy với thân thể trần truồng. Bên trong đùi mẹ tôi là những vết bầm tím, chiếc giường ướt đẫm nước tiểu và máu. Mẹ tôi nài nỉ xin hãy đưa bà ấy ra khỏi đây”.
Cô Bobbi đã gọi quản lý phòng để hỏi rõ mọi chuyện nhưng tất cả chỉ là những lời bao biện và lời dỗ ngon ngọt. Lo sợ cuộc sống của mẹ mình sẽ bị đe dọa nên cô quyết định đưa mẹ về nhà chăm sóc và điều trị. Khi trở về nhà, cô Bobbi đưa mẹ đi khám và bác sĩ nói rằng mẹ cô đã mắc một bệnh lây truyền qua đường tình dục.
Trong căn phòng ấm áp ở nhà, cô Bobbi đã cảm thấy vô cùng đau đớn khi chính mẹ cô nói rằng mình đã bị cưỡng hiếp. Cả cô và mẹ cô đều bật khóc. Chứng kiến nỗi đau mà mẹ mình phải chịu đựng, cô Bobbi thấy trái tim mình như bị xé nát thành nhiều mảnh. Năm tháng trôi qua, người mẹ đáng thương của cô qua đời ở tuổi 94 nhưng những kẻ đã hãm hại bà thì vẫn chưa bị trừng phạt bởi không có đầy đủ bằng chứng thuyết phục.
Trong các nhà dưỡng lão khác, nạn nhân không chỉ là nữ giới và những kẻ phạm tội cũng không hành động đơn lẻ. Theo điều tra của CNN, trong nhiều tháng, một nhóm nam điều dưỡng ở một nhà dưỡng lão tiểu bang California đã lạm dụng và ngược đãi 5 nam bệnh nhân, sau đó chia sẻ các đoạn video và ảnh cho các đồng nghiệp khác. Nhóm người này lột truồng một nạn nhân 56 tuổi liệt não và bắt đi xung quanh nhà dưỡng lão; đá vào chỗ kín và bắt một cụ già ăn phân từ tã của mình…
Điều tra cho thấy mặc dù các điều dưỡng bị tước giấy hành nghề song hầu hết họ không phải đối mặt với án phạt. Một nhóm nữ y tá, thanh thiếu niên ở Albert Lea, tiểu bang Minnesota, quấy nhiễu ít nhất 15 người già mắc Alzheimer trong viện dưỡng lão. Họ thúc, chà xát mạnh lên người và ngực nạn nhân. Họ cười cợt khi bóp đũng quần nạn nhân. Có y tá còn cởi quần, ngồi lên người một nạn nhân nữ và sờ mó….
2. Theo CNN, khắp nước Mỹ có tới hơn 1.000 viện dưỡng lão đã không xử lý thỏa đáng hoặc không điều tra, ngăn chặn những vụ cưỡng bức, tấn công và lạm dụng tình dục nhằm vào người già tại cơ sở của họ trong suốt quãng thời gian từ năm 2013 đến 2016. Trong số đó, có gần 100 cơ sở chăm sóc cho người già xuất hiện những vụ việc như thế nhiều lần và ít nhất 1/4 thủ phạm chính là các trợ lý, y tá, điều dưỡng và nhân viên khác trong chính các viện dưỡng lão này.
Một nhóm nam điều dưỡng ở California đã lột truồng một nạn nhân 56 tuổi liệt não và bắt đi xung quanh nhà dưỡng lão; đá vào chỗ kín và bắt một cụ già ăn phân từ tã của mình…
Những câu chuyện khủng khiếp nhiều khi chìm vào “bóng tối” bởi người già thường mất năng lực tự vệ, mất trí nhớ; trong khi đây là vấn đề ít được thảo luận và những người có trách nhiệm (nhân viên nhà dưỡng lão, chính quyền) trong nhiều trường hợp xử lý qua loa, thậm chí chẳng làm gì để ngăn chặn tình trạng này.
Trước thực trạng 33 tiểu bang ở Mỹ ghi nhận các trường hợp người già phải chuyển tới các phòng khẩn cấp trong các nhà dưỡng lão vì bị cưỡng bức, gãy xương hoặc bị bỏ mặc, Tổng thanh tra của Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ đã phải phát đi thông điệp cảnh báo, đồng thời thúc giục hành động cụ thể. Tổng thanh tra khuyến cáo “các gia đình cần thăm nom người thân trong các viện dưỡng lão thường xuyên, chắc chắn rằng các nhân viên trong viện dưỡng lão đối xử thích hợp với người thân của mình”, đồng thời “thông báo cho cảnh sát địa phương về các trường hợp nghi lạm dụng, bỏ rơi người già tại đây”.
Ngoài tình trạng nêu trên, người già trong các viện dưỡng lão Mỹ còn phải đối mặt với hiểm nguy tính mạng trong các trường hợp thiên tai, khẩn cấp. Ước tính 70% nạn nhân siêu bão Katrina tại Mỹ là những người trên 60 tuổi.
Tháng 8/2017, một bức ảnh chụp cảnh 15 người cao tuổi trong viện dưỡng lão La Vita Bella thuộc khu vực Dickinson ở tiểu bang Texas, Mỹ ngồi ngập trong nước vì bão Harvey đã gây sốc cộng đồng mạng, buộc chính quyền Texas ngay sau đó phải điều động lực lượng cứu hộ đến giải cứu. Tháng 9/2017, 12 người già từ 70 – 79 tuổi đã tử vong ở trung tâm điều dưỡng Rehabilitation Center khu vực Hollywood Hills, tiểu bang Florida. Nguyên nhân được cho là do thời tiết nóng bức và máy điều hòa không hoạt động, trong khi Florida mất điện kéo dài vì bão Irma.
Thống đốc tiểu bang Florida, ông Rick Scott, nhấn mạnh: "Mỗi cơ sở y tế phải có trách nhiệm chăm sóc bệnh nhân trong mọi trường hợp và có phương án chuẩn bị để bảo đảm sức khoẻ của bệnh nhân, đặc biệt là những người bệnh nặng". Ông Rick Scott cũng thông báo Floria áp dụng luật mới yêu cầu tất cả nhà dưỡng lão và các trung tâm hỗ trợ người cao tuổi phải thiết lập các máy phát điện, bơm nhiên liệu đủ để giữ mát cho các cơ sở của họ không trở thành “lò lửa” quá nóng bức trong vòng 4 ngày nếu mất điện xảy ra. Quyết liệt hơn, thống đốc Floria còn muốn thành lập một ủy ban để điều chỉnh Luật tiểu bang, theo đó đưa thêm “các biện pháp lâu dài để đảm bảo sự an toàn của các bệnh nhân già cả lên trên hết”.
Tháng 10/2017, một nhóm 6 nghị sỹ ở tiểu bang Michigan thuộc vùng Bắc-Đông Bắc Mỹ đã đệ trình một “gói” các dự luật nhằm bảo vệ tốt hơn cho các công dân lớn tuổi của Michigan trước những thương tổn về thể chất, tinh thần và tài chính, trong đó có những điều luật tập trung bảo vệ quyền lợi cho người già trong các viện dưỡng lão và cơ sở hỗ trợ y tế. Nếu được thông qua, 6 dự luật sẽ cấm việc tấn công, làm tổn thương người cao tuổi bằng vũ lực, quấy nhiễu hoặc lừa dối.
Khi những người quản lý các nhà dưỡng lão muốn được cấp phép hoặc tái cấp phép hành nghề, họ phải trải qua đào tạo hợp lệ để có thể nhận biết hành vi lạm dụng, bóc lột người già, đồng thời phải có biện pháp, phương tiện để giải quyết khi hành vi đó xảy ra. Để có thể giám sát và buộc các viện dưỡng lão, cơ sở chăm sóc người tàn tật đáp ứng tiêu chuẩn cấp tiểu bang, chính quyền tiểu bang Michigan sẽ có quyền xét duyệt giấy phép hoạt động cho các cơ sở này.
Trong một nỗ lực loại bỏ những viện dưỡng lão tồi, một số nghị sỹ tiểu bang Texas đang thúc đẩy một bộ dự luật khiến các cơ sở chăm sóc y tế lâu dài và các cơ quan cung cấp dịch vụ cộng đồng khó có thể né tránh các vụ kiện hay biện pháp kỷ luật khi làm sai trái. Hai trong số ba dự luật này sẽ buộc các cơ sở trên phải trả mức tiền phạt cao hơn khi thanh tra phát hiện những vi phạm nghiêm trọng cũng như tước bỏ “quyền sửa chữa”. Quyền này vốn là kẽ hở để các cơ sở chăm sóc y tế và dịch vụ cộng đồng né tránh hình phạt bằng cách sửa sai sau khi bị thanh tra. Dự luật còn lại yêu cầu các viện dưỡng lão phải thực hiện bảo hiểm trách nhiệm lên tới 1 triệu USD, qua đó giúp các gia đình lấy lại được tiền nếu kiện và chứng minh được hành vi lạm dụng hoặc thờ ơ với người bệnh của các cơ sở trên.
Thay lời kết:
Có thể nói, người già là những người dễ bị tổn thương và yếu thế trong xã hội. Phần lớn họ không muốn kết thúc cuộc đời trong những nhà dưỡng lão hiu quạnh. Để bảo vệ người già, không chỉ cần những văn bản điều luật cứng rắn mà quan trọng hơn nữa là hơi ấm tình người, sự quan tâm từ chính gia đình, người thân của những người già. Và những người con, hãy dành thời gian nhiều hơn bên cha mẹ, đừng để những giọt nước mắt của mình trở nên muộn màng!
