Mùa cà xỉu rộ lên nhiều từ khoảng tháng 6 đến tháng 8 hàng năm. Các ngư dân đánh bắt cà xỉu (giống đánh bắt sò) về rửa sạch bùn đất, giữ lại phần đuôi rồi làm mắm. Cứ một lớp cà xỉu rắc một lớp muối lên. Tùy sở thích mà người ta có thể muối bằng nước muối hoặc muối hạt, thêm đường để mắm nhanh chua. Công đoạn này đòi hỏi người làm phải có kỹ thuật và kinh nghiệm. Chất lượng của mắm cà xỉu ngon hay không nhờ vào cách muối này. Nếu lạt quá hay mặn quá cà xỉu sẽ bị đen và hỏng.
 |
Cà xỉu muối buổi sáng có thể buổi chiều ăn được hoặc để trong hũ dùng dần quanh năm. Trước đây trên các tàu thuyền ra khơi luôn trữ hũ cà xỉu để ăn với cơm nóng. Món ăn truyền thống này nay trở thành đặc sản của xứ sở Hà Tiên.
Cà xỉu tươi ngon nhất vẫn là muối buổi sáng xào buổi chiều, bởi khi đó vị mặn của muối hãy còn chưa ngấm hết vào trong thịt. Phi thơm tỏi cho cà xỉu vào xào, đảo đều tay cho gia vị thấm đều. Nêm chút tiêu, đường cho vừa miệng ăn. Khi ăn tách lớp vỏ bên ngoài chỉ ăn thịt bên trong.
Ngoài món cà xỉu muối tươi, người dân Hà Tiên còn chế biến ra nhiều món ăn khác trong đó phải kể đến món gỏi cà xỉu. Món gỏi cà xỉu cũng được chế biến tương tự các món gỏi khác. Cà xỉu muối trước khi làm gỏi được chần sơ nước nóng để bớt mặn. Rau củ để trộn gỏi có xoài thái sợi, rau răm và một số đầu bếp còn cho thêm ít hành tây thái sợi để tạo mùi thơm và thêm màu sắc cho món ăn.
Trộn hỗn hợp này lại với nhau cùng cà xỉu rồi rắc ít đậu phụng rang, hành phi, ớt và một chút nước mắm cá cơm loại thật ngon, chút giấm, đường. Vị chua, mặn, ngọt và cay của món ăn có sức hấp dẫn lạ thường đối với thực khách. Đặc biệt, phần đuôi cà xỉu dài, có khi dài gấp 2-3 lần thân, sau khi muối có màu trong vắt, ăn rất giòn. Các đấng mày râu tin rằng, phần đuôi này “tốt” cho sinh lực nên “hảo” nhất món cà xỉu làm gỏi xoài.
Nếu một dịp nào đó bạn có đi tour du lịch Hà Tiên, đừng quên một lần thử món gỏi xoài cà xỉu nhé để biết rằng món ăn lạ lẫm này ghi dấu rất đậm nét trong nghệ thuật ẩm thực Hà Tiên và đủ sức thu phục tất cả những ai thích khám phá những hương vị độc đáo của nghệ thuật ẩm thực nói chung.
