Theo báo cáo của UNESCO mang tên "Quyền được giáo dục: Điều gì đang bị đe dọa ở Afghanistan?", trong 20 năm nước này đã ghi nhận tổng số sinh viên theo học tăng từ khoảng 1 triệu lên 10 triệu người, số giáo viên tăng 58% và tỷ lệ nữ biết chữ tăng gần gấp đôi từ 17% lên 30%. Tỷ lệ nhập học nữ tăng, đặc biệt đáng chú ý: số bé gái học tiểu học tăng từ mức gần như bằng 0 vào năm 2001 lên 2,5 triệu vào năm 2018. Vào năm 2021, cứ 10 học sinh tiểu học thì có 4 bé gái. Số nữ sinh viên đại học tăng từ khoảng 5.000 em năm 2001 lên khoảng 90.000 em vào năm 2018.
Báo cáo trình bày chi tiết những tiến bộ đạt được ở tất cả các cấp của hệ thống, xác định những hành động cấp bách và tức thời mà cộng đồng quốc tế phải thực hiện để bảo vệ sự tiến bộ này, đồng thời đưa ra nhiều cam kết hợp hiến và pháp lý mà quốc gia này cần thực hiện để thúc đẩy quyền giáo dục.
Kể từ năm 2001, Afghanistan đã phê chuẩn các công cụ quy phạm quốc tế về giáo dục và quyền của phụ nữ, đồng thời ghi rõ quyền được giáo dục cho mọi công dân trong Hiến pháp, đảm bảo 9 năm giáo dục bắt buộc cho tất cả trẻ em trai và gái.
Những thách thức về phát triển và giáo dục của Afghanistan vẫn rất lớn
Quốc gia này vẫn nằm trong số những nước nghèo nhất trên thế giới và có một trong những điểm số của Chỉ số Phát triển Con người thấp nhất. Một nửa số trẻ em ở độ tuổi tiểu học không đăng ký đi học trong khi 93% trẻ em ở độ tuổi cuối tiểu học không đọc thành thạo. Đại dịch COVID-19 đi đôi với xung đột đã gây thêm căng thẳng cho sự phát triển giáo dục với hàng triệu người học bị ảnh hưởng bởi việc đóng cửa các trường học và các cơ sở giáo dục khác. Số lượng người phải di cư nội địa được dự báo sẽ gia tăng, làm tăng nguy cơ mất học tập, gián đoạn học tập ở trẻ em. Thảm họa thế hệ sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển bền vững của đất nước trong những năm tới.
Afghanistan phụ thuộc nhiều vào viện trợ quốc tế, chiếm một nửa chi tiêu cho giáo dục. Báo cáo cảnh báo rằng sự kết hợp của việc thiếu giáo viên nữ, những khó khăn nghiêm trọng trong việc trả lương cho giáo viên và việc rút viện trợ quốc tế có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng và tức thì đối với sự liên tục của giáo dục nước này.
Nếu lệnh cấm đồng giáo dục (còn gọi là nam nữ đồng giáo, việc giáo dục hợp nhất có nam và nữ cùng học chung với nhau) trong các cơ sở học đường được thực hiện và chỉ có nam giới dạy nữ giới, điều này sẽ giáng một đòn mạnh vào sự tham gia của phụ nữ vào giáo dục đại học và rộng hơn là giáo dục của trẻ em gái, tác động tiêu cực đến cuộc sống, công việc và quyền công dân của phái nữ.
UNESCO đưa ra các hành động khẩn cấp và tức thời cho tất cả các bên liên quan hiện tại:
- Đưa tất cả người học quay trở lại học tập: tất cả các bên liên quan nên hành động để giữ cho mọi cơ hội giáo dục luôn rộng mở và có sẵn cho tất cả người học tiếp cận công bằng;
- Đảm bảo môi trường học tập an toàn và được bảo vệ, phù hợp với Tuyên bố Trường học An toàn được Afghanistan xác nhận;
- Động viên và hỗ trợ trả lương kịp thời cho giáo viên, tạo cơ hội phát triển nghề nghiệp cho giáo viên;
- Xóa bỏ các rào cản đối với sự tham gia của nữ giới trong giáo dục, bao gồm đảm bảo nguồn cung cấp giáo viên nữ bền vững, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, ở tất cả các cấp học;
- Cung cấp dịch vụ giáo dục cho người học phải di cư nội địa;
- Tăng cường chương trình giảng dạy để tập trung vào kiến thức và kỹ năng cần thiết.
