Nhà văn Nguyễn Viện, cho biết: “Với danh xưng cư sĩ Minh Đạt, ý nghĩ đầu tiên của tôi về hội hoạ của ông sẽ tràn đầy phong vị của thiền định hay thuỷ mặc, trầm lắng cả về màu sắc và nhịp điệu. Nhưng không, đập vào mắt chúng ta lại là những màu sắc rực rỡ và sự chuyển động mạnh mẽ như những mảnh vỡ của một nổ trong thiên hà. Và tôi cảm nhận được đó là những mảnh vỡ của ý thức tìm kiếm cả trong nghệ thuật lẫn chân lý.
Nếu chúng ta biết Cư sĩ Minh Đạt trước khi trở thành một hành giả tìm đạo, như một lý lịch trích ngang, rằng ông đã từng là một giảng viên đại học, một nhà khoa học với những đề tài nghiên cứu cấp quốc gia và đã có những công trình đáng tự hào như nhà nổi Trường Sa DK 1-2… thì việc Cư sĩ Minh Đạt dấn thân vào nghệ thuật có thể coi như một kiểu đốn ngộ trên con đường tu tập. Nghệ thuật ở đây sẽ không chỉ là phương tiện truy cầu chân lý mà nghệ thuật biểu đạt chân lý”.
 |
Tác phẩm trong triển lãm Thổn thức thời gian |
Cũng theo nhà văn Nguyễn Viện: “Nếu không có thời gian thì sẽ chẳng có gì cả. Nhưng làm thế nào, chúng ta vẽ được thời gian hay mô tả được một linh hồn? Câu trả lời này chỉ có tìm thấy trong thiền quán và nghệ thuật. Và may thay, Minh Đạt hội đủ cả hai yếu tố đó. Tuy nhiên, điều kiện ắt có và đủ không phải lúc nào cũng đến cùng lúc. Vì thế, hành trình của nghệ thuật hay thiền quán mãi mãi vẫn là một con đường vô tận. Và cũng có khi vô định.
Đôi khi tôi tự hỏi, cứu cánh của thiền quán hay tu đạo là giải thoát, hoặc an lạc trong tính không của thường tại, thì việc một hành giả dấn thân vào nghệ thuật hay bất cứ việc gì khác liệu có phải là một chấp niệm về ngã?
Đến đây tôi chợt nhớ đến Chí tôn ca hay còn gọi là Bhagavad Gita, nỗi dằn vặt muôn thuở của con người về hành động và nghiệp của nó. Phải chăng, giữa hành giả và nghệ sĩ, cái đẹp của suy tưởng, chiêm nghiệm… nhờ nghệ thuật mà hành động được giải nghiệp?
Thật ra, tôi viết những điều này cũng chỉ để cho vui. Tôi đã được xem tranh của Cư sĩ Minh Đạt nhiều lần, trước khi có cuộc triển lãm này, và tôi thấy hình như hội hoạ của ông không chỉ là cách ông kể lại những chiêm nghiệm của mình về vũ trụ, về không thời gian, mà còn là một pháp hạnh tu trì”.
 |
Tác phẩm trong triển lãm Thổn thức thời gian |
Cư sĩ Minh Đạt chia sẻ về triển lãm lần này: “Với chủ đề này bộ tranh là sự bày tỏ bằng sắc màu của sơn dầu trên giấy dó cho công án mà tôi đã đang thiền quán: đất, lửa, nước, trống rỗng, chuyển động, thời gian, tinh thần... Nếu triết học cổ phương đông là 4 yếu tố: đất, nước, gió, lửa... nhưng cá nhân tôi thấy là 7 yếu tố đó cho cả hữu hình & siêu hình. Thượng đế thông qua 7 yếu tố đó là đủ hiện thị... trong mọi mặt của sự sống. Yếu tố tinh thần thì đã được nhiều nhà vật lý hiện đại xác nhận sự tồn tại, như David Bohm khi ông quan niệm hiện hữu có hai mức: mức hiển và mức ẩn bị cuộn lại. Riêng yếu tố thời gian với tôi rất sinh động, phong phú & linh thiêng... thời gian nối liền đời sống đứt đoạn thành sự sống liên tục. Trong bộ tranh này chủ đề thời gian này tôi đã vẽ với các ý niệm sau: tiếng vọng thời gian, nhịp điệu thời gian, thổn thức thời gian, nỗi đau thời gian, nếp gấp thời gian, kì dị thời gian...”.
 |
| Tác phẩm trong triển lãm Thổn thức thời gian |
Còn nhà thơ, giám tuyển mỹ thuật Lý Đợi thì cho rằng: “Nhiều nơi, đặc biệt phương Tây, rất thích khái niệm “đi tìm thời gian đã mất” (giống tinh thần À la recherche du temps perdu, bộ tiểu thuyết của Marcel Proust), nhưng Việt Nam thì có vẻ thích “đi tìm thời gian đã còn” nhiều hơn. Hàng chục truyện cổ, hàng trăm câu ca dao - tục ngữ - thành ngữ của Việt Nam đã chỉ rõ ra rằng thời gian đi là đi biệt, nên đành phải chấp nhận thôi, để sống với cái hiện thời, cái hiện có. Nên có đi tìm là tìm cái đã còn, cái đang còn, không cần phải níu kéo, bi lụy với cái đã qua, đã mất.
Như ca dao: “Thì giờ ngựa chạy tên bay/ Nó đi đi mãi có chờ đợi ai”; “Ngày đi, tháng chạy, năm bay/ Thời gian nước chảy chẳng quay được về”; “Một năm một tuổi một già/ Ba năm một tuổi chi mà đợi anh”. Vì biết rõ cái đã mất, nên cũng thấu rõ cái đã còn: “Sầu đong càng lắc càng đầy/ Ba thu dọn lại một ngày dài ghê” - Truyện Kiều. Chia sẻ với cảm nghiệm này, qua bộ tranh Thổn thức thời gian, cư sĩ Minh Đạt đưa ra quan niệm của mình: “Thời gian nối liền đời sống đứt đoạn thành sự sống liên tục”. Vì “sự sống liên tục” nghĩa là liên nối được “đã mất”, “đã còn” và “sẽ còn”.
 |
Cư sĩ Minh Đạt trước khi trở thành một hành giả tìm đạo, ông đã từng là một giảng viên đại học, một nhà khoa học với những đề tài nghiên cứu cấp quốc gia, trong đó có những công trình đáng tự hào như nhà nổi Trường Sa DK 1-2 |
“Vậy xem tranh của Minh Đạt là xem cái gì? Đó là phải lật tìm trong các bảng màu lãng đãng giữa kỷ hà và trừu tượng hình học là các ký hiệu được cài cắm, dẫn dụ. Nếu không đi theo hướng này, cũng như không đặt để tâm thức theo hướng quán chiếu của người đang tập thiền, rất dễ lạc lối, vì rối rắm. Thông thường, với các tác phẩm dạng này, khi trưng bày, sẽ kèm một đề dẫn (statement) để người xem có gợi ý về trải nghiệm. Tuy nhiên, vì cư sĩ Minh Đạt thường trình bày cuốn hút về các tác phẩm của mình, nên chúng tôi chọn lắng nghe họa sĩ nói. Nếu có đủ số người xem yêu cầu, chúng tôi sẽ làm một buổi trò chuyện riêng để cùng Minh Đạt “đi tìm thời gian đã còn” của chúng ta”, theo Lý Đợi.
 |
Tác phẩm trong triển lãm Thổn thức thời gian |
Triển lãm Thổn thức thời gian mở cửa đến ngày 4/3, vào cửa tự do.
