Gỡ nút thắt để Việt Nam trở thành điểm đến của các đoàn phim quốc tế

Hội thảo có sự tham dự của Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông; Phó chủ tịch UBND TP.HCM Trần Thị Diệu Thúy; Cục trưởng Cục Điện ảnh Đặng Trần Cường; Phó giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM Nguyễn Thị Thanh Thúy, cùng với các chuyên gia điện ảnh đến từ Pháp, Úc, Singapore, Ấn Độ; các sở, ngành và đại diện nhiều địa phương trên cả nước; cùng đông đảo nhà sản xuất phim trong nước và quốc tế.

Sự lệch pha giữa luật và thực tế đang là rào cản

Trong bối cảnh ngành công nghiệp điện ảnh toàn cầu cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc thu hút các đoàn làm phim quốc tế được xem như một “cú hích” quan trọng cho thương hiệu điểm đến, phát triển du lịch và quảng bá hình ảnh quốc gia. Thế nhưng, tại Việt Nam, dù sở hữu cảnh quan phong phú, văn hóa đặc sắc và nguồn nhân lực trẻ, tiềm năng này vẫn chưa được khai thác tương xứng. Những khó khăn kéo dài nhiều năm khiến nhiều đoàn phim lựa chọn các nước lân cận như Thái Lan, Indonesia hay Philippines, nơi thủ tục thuận lợi, chính sách ưu đãi rõ ràng hơn.

Thứ trưởng Tạ Quang Đông phát biểu tổng kết hội thảo Ảnh: Huỳnh Tiến

Một trong những nguyên nhân trọng yếu nằm ở sự thiếu đồng bộ giữa các địa phương. Không ít nơi vẫn coi hoạt động quay phim như một nhiệm vụ mang tính quản lý, cấp phép, thay vì xem đó là cơ hội kinh tế, văn hóa mà ngành công nghiệp sáng tạo mang lại. Phó Cục trưởng Cục Điện ảnh Đỗ Quốc Việt chỉ ra rằng việc hiểu đúng và đủ về giá trị kinh tế của các đoàn làm phim vẫn còn hạn chế, từ đó dẫn đến thái độ dè dặt, e ngại, thậm chí quá thận trọng trong việc chấp thuận địa điểm và xử lý các yêu cầu phát sinh.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương cũng nhấn mạnh rằng môi trường sản xuất phim tại Việt Nam “hấp dẫn nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều trở ngại”. Bà chỉ rõ hai điểm nghẽn nổi bật: sự chậm trễ trong phối hợp liên ngành và thiếu dịch vụ hỗ trợ chuyên nghiệp. Khi một đoàn phim lớn làm việc, họ kỳ vọng sự thống nhất từ giao thông, an ninh, bảo vệ môi trường cho đến hỗ trợ kỹ thuật, thế nhưng ở nhiều địa phương, quy trình vẫn phụ thuộc quá nhiều vào ý kiến từng sở, từng ngành, gây kéo dài thời gian chuẩn bị.

Phó chủ tịch UBND TP.HCM Trần Thị Diệu Thúy phát biểu khai mạc hội thảo

Trong khi đó, các quốc gia trong khu vực đã hình thành hệ sinh thái điện ảnh khá hoàn chỉnh, với những “one-stop service” - mô hình giải quyết thủ tục tại một đầu mối duy nhất. Chính sách ưu đãi còn rõ ràng và cạnh tranh hơn. Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông, cho biết: “Luật Điện ảnh Việt Nam hiện nay được nhận xét là một trong những luật tiên tiến và cởi mở nhất trong khu vực Đông Nam Á”. Tuy nhiên, dù khung pháp lý thông thoáng, việc triển khai tại các địa phương vẫn chưa theo kịp tinh thần cởi mở đó. Sự lệch pha giữa luật và thực tế đang là rào cản khiến nhiều dự án điện ảnh quốc tế dừng lại ở mức khảo sát.

Cần chuyển từ tư duy “quản lý” sang “tạo điều kiện”

Nếu vẫn còn tồn tại những giới hạn của hiện tại, thì chặng đường phía trước đòi hỏi cách tiếp cận chủ động, linh hoạt và mang tầm nhìn dài hạn hơn. Thay vì tiếp tục duy trì các quy trình phân mảnh, việc thiết lập cơ chế phối hợp thống nhất giữa các bộ ngành và chính quyền địa phương cần được xem là đòn bẩy đầu tiên để thay đổi. Khi công tác cấp phép - hỗ trợ - kiểm soát được kết nối theo một quy trình xuyên suốt, đoàn phim sẽ cảm nhận rõ sự chuyên nghiệp và thiện chí hợp tác từ phía cơ quan chức năng.

Nhiều đại diện từ các tỉnh thành trình bày thực trạng cũng như tiềm năng thu hút đoàn phim của địa phương. Ảnh: Thanh Phong

Cùng với đó, các địa phương cần chuyển từ tư duy “quản lý” sang tư duy “tạo điều kiện”, coi đoàn làm phim là đối tác phát triển kinh tế - văn hóa. Điều này không chỉ giúp tránh tình trạng mỗi nơi áp dụng mỗi kiểu, mà còn tạo nên sự nhất quán trong cách đón tiếp, hỗ trợ và giải quyết phát sinh. Một môi trường thân thiện, sẵn sàng đồng hành chính là tín hiệu tích cực để các nhà sản xuất quốc tế đưa Việt Nam vào danh sách những điểm đến ưu tiên.

Trong chiến lược dài hạn hơn, việc hình thành các đơn vị chuyên trách, tương tự Film Office ở các quốc gia phát triển sẽ đóng vai trò trụ cột. Đây sẽ là nơi cung cấp thông tin, kết nối dịch vụ, hỗ trợ thủ tục và quảng bá tài nguyên quay phim của từng địa phương. Khi các Film Office liên kết thành mạng lưới quốc gia, sức mạnh quảng bá sẽ được nhân lên nhiều lần, thay thế hoàn toàn tình trạng mỗi địa phương tự làm theo khả năng riêng lẻ.

Các đạo diễn, nhà sản xuất đặt nhiều câu hỏi đến các cấp lãnh đạo

Bên cạnh yếu tố tổ chức, thị trường cũng rất cần sự tham gia mạnh mẽ của doanh nghiệp. Phát triển ngành công nghiệp dịch vụ đi kèm, từ thiết bị, dựng cảnh, kỹ xảo, hậu kỳ cho tới logistics, sẽ tạo ra chuỗi giá trị hoàn chỉnh. Khi một đoàn phim có thể tìm thấy đầy đủ nguồn lực chất lượng cao ngay trong nước, chi phí sản xuất sẽ giảm đáng kể, tăng tính cạnh tranh so với việc sang các quốc gia khác.

Một điểm quan trọng khác là các chính sách ưu đãi tài chính phải thực sự hấp dẫn và đủ sức cạnh tranh. Nhiều nước trong khu vực đã chứng minh sức mạnh của hoàn thuế, giảm thuế và hỗ trợ chi phí sản xuất trong việc kéo các dự án lớn đến với họ. Việt Nam đã có khung pháp lý cho phép triển khai cơ chế này, nhưng để chính sách phát huy hiệu quả, cần sự thống nhất từ trung ương đến địa phương, đặc biệt trong khâu hướng dẫn, thẩm định và giám sát thực hiện.

Thứ trưởng Tạ Quang Đông trò chuyện với các khách mời tham gia hội thảo. Ảnh: Huỳnh Tiến

Cuối cùng, không thể bỏ qua vai trò của quảng bá hình ảnh. Một điểm đến điện ảnh không chỉ cần thủ tục thuận lợi mà phải có thương hiệu rõ ràng, được giới làm phim biết đến như nơi có cảnh quay độc đáo, nhân lực lành nghề và môi trường làm việc đáng tin cậy. Các sự kiện như Liên hoan phim Việt Nam hay việc ra mắt các ấn phẩm như “Điểm đến sản xuất phim TPHCM” là bước khởi động quan trọng, nhưng cần được triển khai đồng bộ ở nhiều tỉnh thành, trở thành chiến lược quảng bá chuyên nghiệp, liên tục và nhất quán.

Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành điểm đến sản xuất phim hàng đầu khu vực. Khung pháp lý cởi mở đã có, tiềm năng cảnh quan, văn hóa đã sẵn, điều còn thiếu chính là sự đồng bộ trong thực thi và sự chủ động trong cách tiếp cận. Khi các địa phương cùng chung nhận thức, chung mục tiêu và chung một cơ chế phối hợp, sức hút của Việt Nam đối với các đoàn làm phim quốc tế chắc chắn sẽ bứt phá mạnh mẽ, đóng góp trực tiếp vào kinh tế sáng tạo và nâng tầm hình ảnh quốc gia.