Điện ảnh - động lực của đô thị sáng tạo
Khi UNESCO công bố danh sách 58 thành phố mới gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo (UCCN) nhân Ngày Thành phố Thế giới 2025, TP Hồ Chí Minh đã trở thành Thành phố điện ảnh đầu tiên của Việt Nam và Đông Nam Á. Đây là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt, đưa điện ảnh Việt Nam bước ra bản đồ sáng tạo toàn cầu, khẳng định vị thế của TP Hồ Chí Minh trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa.
Theo UNESCO, các thành phố trong UCCN thể hiện cam kết coi sáng tạo là động lực cho phát triển bền vững. Với hơn 935 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực điện ảnh, tạo việc làm cho gần 10.000 lao động và mang lại doanh thu khoảng 500 triệu USD mỗi năm, TP Hồ Chí Minh đang chứng minh năng lực thực tiễn của một đô thị sáng tạo năng động.
Bà Audrey Azoulay, Tổng Giám đốc UNESCO nhấn mạnh: “Các thành phố sáng tạo cho thấy văn hóa và các ngành công nghiệp sáng tạo có thể trở thành động lực cụ thể cho phát triển, thu hút đầu tư và thúc đẩy gắn kết xã hội”.
Với danh hiệu “Thành phố điện ảnh”, TP Hồ Chí Minh có cơ hội kết nối điện ảnh Việt Nam với quốc tế, tăng cường quảng bá hình ảnh đất nước qua nghệ thuật thứ bảy và thúc đẩy hợp tác khu vực trong sản xuất, đào tạo, phát hành phim.
 |
Liên hoan Phim Quốc tế TP Hồ Chí Minh đã góp phần không nhỏ trong hành trình đưa TP Hồ Chí Minh trở thành Thành phố điện ảnh (Ảnh: HIFF) |
Theo NSND Nguyễn Thị Thanh Thuý, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh, điện ảnh được xem là mũi nhọn trong 8 lĩnh vực của công nghiệp văn hóa mà thành phố ưu tiên phát triển. “TP Hồ Chí Minh hiện là thị trường điện ảnh lớn nhất cả nước, chiếm khoảng 40% doanh thu phòng vé toàn quốc. Thành phố hiện có 10 hệ thống rạp, 52 cụm rạp, 295 phòng chiếu và 184 không gian sáng tạo - nơi thực hành nghệ thuật chuyên nghiệp. Ngoài ra, còn có 22 trung tâm văn hóa quận, huyện và 18 nhà văn hóa lao động, phục vụ nhu cầu sáng tạo và thưởng thức nghệ thuật của cộng đồng”, bà Thanh Thúy cho biết.
Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh cũng thông tin, việc gia nhập mạng lưới UCCN sẽ giúp thành phố triển khai các dự án phát triển điện ảnh chuyên nghiệp hơn, từ đào tạo, trao đổi chuyên gia đến hợp tác sản xuất quốc tế. Một trong những bước đi đầu tiên là phối hợp với Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam biên soạn “Cẩm nang hướng dẫn quay phim tại TP Hồ Chí Minh”, ấn phẩm hỗ trợ các nhà làm phim trong và ngoài nước, thể hiện cam kết phát triển điện ảnh gắn với Chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa TP Hồ Chí Minh đến năm 2030, tầm nhìn 2045.
 |
| TP Hồ Chí Minh hiện là thị trường điện ảnh lớn nhất cả nước, chiếm khoảng 40% doanh thu phòng vé toàn quốc. |
Các ngành công nghiệp văn hóa, trong đó có điện ảnh, được kỳ vọng đóng góp 7,2% GRDP vào năm 2030, tạo thêm nhiều việc làm mới và sinh kế cho cư dân đô thị. Cùng với đó, thành phố định hướng xây dựng Liên hoan phim quốc tế TP Hồ Chí Minh (HIFF) thành sự kiện điện ảnh thường niên, góp phần quảng bá hình ảnh Việt Nam và nâng cao năng lực hội nhập của nền điện ảnh nước nhà.
Sự kiện Liên hoan Phim Việt Nam lần thứ 24 tổ chức tại TP Hồ Chí Minh vào cuối tháng 11 này được xem là cơ hội quan trọng để thành phố giới thiệu sự chuyển mình mạnh mẽ, khẳng định vai trò trung tâm kinh tế - văn hóa - giáo dục - công nghệ, đồng thời thúc đẩy hợp tác điện ảnh quốc tế.
Phát triển nguồn nhân lực - chìa khóa của Thành phố điện ảnh
Trở thành “Thành phố điện ảnh” là bước khởi đầu quan trọng, nhưng để danh hiệu này thực sự mang lại giá trị, TP Hồ Chí Minh cần đầu tư đồng bộ cho nguồn nhân lực, hạ tầng và chính sách hỗ trợ.
Tiến sĩ Phạm Huy Quang, quyền Hiệu trưởng Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh TP Hồ Chí Minh, cho biết: “Điện ảnh là ngành công nghiệp của những người giàu, giàu ý tưởng, giàu đam mê, nhưng cũng rất cần nguồn lực lớn”. Dù năng động nhất cả nước về công nghiệp giải trí, TP Hồ Chí Minh vẫn thiếu đội ngũ nhân lực chất lượng cao. Các ngành đặc thù như biên kịch, phục trang, dựng phim hay hậu kỳ gần như chưa có nơi đào tạo bài bản. Cơ sở vật chất tại các trường nghệ thuật còn hạn chế, sinh viên thiếu môi trường thực hành, giảng viên thiếu điều kiện nghiên cứu và sáng tạo.
Cùng chung nhận định, bà Dương Cẩm Thúy, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật, Chủ tịch Hội Điện ảnh TP Hồ Chí Minh đề xuất cần có cơ chế riêng về chính sách bảo hộ điện ảnh, như ưu tiên tỷ lệ chiếu phim Việt Nam, giảm thuế hoặc hỗ trợ vốn vay cho các nhà làm phim trong nước. Theo bà, phát triển điện ảnh không chỉ là câu chuyện về kỹ thuật hay thị trường, mà còn là chiến lược dài hơi từ giáo dục, đào tạo đến cơ chế nuôi dưỡng sáng tạo.
 |
Hoạt động chiếu phim ngoài trời bên bờ sông Sài Gòn (Ảnh: HIFF) |
Ở góc nhìn quản lý, NSND Thanh Thuý cho biết Thành phố đang tập trung xây dựng Chiến lược phát triển nguồn nhân lực sáng tạo đến năm 2030, trong đó thành lập Trung tâm phát triển công nghiệp văn hóa để kết nối các dự án, đầu tư cho ươm tạo tài năng và đào tạo nhân lực trẻ. Đồng thời, Thành phố tận dụng cơ chế đặc thù từ Nghị quyết 98 để thu hút đầu tư xã hội hóa trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật, tạo nền tảng vững chắc cho ngành công nghiệp văn hóa nói chung và điện ảnh nói riêng.
Song song với chính sách và đào tạo, TP Hồ Chí Minh đang chứng kiến sự trỗi dậy của các mô hình sáng tạo trẻ. Những dự án như “Kính vạn hoa” của đạo diễn Huỳnh Hoàng Dũng, sử dụng điện ảnh để kể chuyện về văn hóa đô thị là minh chứng cho tinh thần sáng tạo của thế hệ mới. Đây chính là nguồn lực mềm, góp phần định hình diện mạo “Thành phố điện ảnh” trong tương lai.
Việc được UNESCO công nhận không chỉ là danh hiệu danh dự mà còn là lời cam kết TP Hồ Chí Minh sẽ tiếp tục phát triển điện ảnh như một ngành công nghiệp sáng tạo mang tính hội nhập, bền vững và giàu bản sắc. Từ đây, hành trình xây dựng “Thành phố điện ảnh”, trung tâm công nghiệp văn hóa của Việt Nam và khu vực Đông Nam Á đã chính thức bắt đầu.
Trái ngọt từ hợp tác công tư Sovico- Unesco
Như vậy, đến nay, Việt Nam có bốn thành phố là thành viên Mạng lưới các Thành phố sáng tạo của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO), gồm Hà Nội (lĩnh vực thiết kế, năm 2019), Hội An (lĩnh vực thủ công và nghệ thuật dân gian, năm 2023), Đà Lạt (lĩnh vực âm nhạc, năm 2023) và Thành phố Hồ Chí Minh (lĩnh vực điện ảnh).
Đây là một thành công nữa trong hành trình hiện thực hóa các chủ trương, chính sách và mục tiêu của Đảng và Nhà nước về hội nhập quốc tế trong tình hình mới, chấn hưng và phát triển văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên mới, ngoại giao văn hóa, phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, trong đó có Chương trình Mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa giai đoạn 2025-2035, Chiến lược Ngoại giao văn hóa đến năm 2030, Chiến lược Phát triển văn hóa đến năm 2030 và Chỉ thị số 30/CT-TTg ngày 29/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam.
Việc Việt Nam tham gia mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO có một phần đóng góp và hỗ trợ không nhỏ từ các dự án hợp tác công tư giữa UNESCO với tập đoàn Sovico Group.
 |
Trước TP Hồ Chí Minh, dự án đã hỗ trợ Hội An gia nhập mạng lưới các thành phố sáng tạo của Unesco. |
Từ năm 2019 tới nay, tập đoàn Sovico đã tài trợ cho việc triển khai các sáng kiến phát triển bền vững của UNESCO tại Việt Nam bao gồm tối ưu hóa những đóng góp xuyên suốt của văn hóa, tận dụng tối đa các cơ hội của Mạng lưới các Thành phố Sáng tạo của UNESCO và các Di sản Thế giới được UNESCO công nhận tại Việt Nam, thúc đẩy quá trình phát triển bền vững và bao trùm của Việt Nam, phù hợp với các chiến lược phát triển mới của quốc gia trong ngành văn hóa và du lịch, đặc biệt là Chiến lược Quốc gia về Công nghiệp Văn hóa và Chiến lược Quốc gia về Du lịch Bền vững, tầm nhìn đến năm 2030. Đồng thời tối ưu hóa các cơ hội mà Mạng lưới Thành phố Sáng tạo và Di sản Thế giới của UNESCO có thể mang lại cũng như để kể một câu chuyện mới về quốc gia của hòa bình, văn hóa và sáng tạo. Hỗ trợ Việt Nam thiết lập vành đai sáng tạo bao gồm các thành phố năng động - nơi văn hóa được đặt ở vị trí trung tâm của các chiến lược phát triển được truyền cảm hứng từ Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO.
 |
Mới đây, tại trụ sở UNESCO Paris, Tập đoàn SOVICO và UNESCO đã ký và trao Thoả thuận khung hợp tác chiến lược giai đoạn 2025 – 2035 triển khai các sáng kiến phát triển bền vững của UNESCO tại Việt Nam bao gồm hỗ trợ các dự án, tiếp tục giai đoạn hai của dự án các thành phố sáng tạo, trong đó có Thủ đô sáng tạo Hà Nội, hỗ trợ thúc đẩy hoạt động sáng tạo nghệ thuật trong lĩnh vực văn hoá, nhất là trong thanh niên, thúc đẩy mô hình trường học hạnh phúc trong lĩnh vực giáo dục; cũng như các sáng kiến khác trên lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn, và truyền thông.
 |
Hợp tác Unesco - Sovico hỗ trợ Đà Lạt ra mắt bản đồ du lịch nghệ thuật được khách du lịch đánh giá cao. |
Các sáng kiến này ưu tiên thúc đẩy các hoạt động văn hoá Việt Nam thông qua mạng lưới các thành phố sáng tạo toàn cầu của UNESCO và chương trình giáo dục với mô hình trường học hạnh phúc. Việc này sẽ tạo điều kiện quan trọng giúp hiện thực hoá các cam kết của hai bên dành cho các sáng kiến, mục tiêu phát triển bền vững trên nền tảng các giá trị văn hóa, lịch sử và các giá trị truyền thống tại Việt Nam sẽ có ảnh hưởng quốc tế ngày càng sâu rộng.
