"Họ hỏi tôi có muốn được bay cao hơn cả máy bay không?"
Nhà du hành vũ trụ Liên Xô Viktor Gorbatko là một trong số 20 phi công trẻ tuổi được chọn vào năm 1960 trong số 3.000 ứng viên trên khắp cả nước tham gia tập huấn cho chương trình bay có người lái để phục vụ sứ mệnh chinh phục không gian đầu tiên của nhân loại.
Sinh ra ở thành phố Krasnodar miền nam nước Nga, chàng thanh niên Gorbatko được lựa chọn gia nhập biệt đội phi hành gia đầu tiên của Liên Xô khi chỉ mới 26 tuổi.
Vào cuối những năm 1950, trình độ khoa học của Liên Xô đã đạt được những thành tựu đáng chú ý và các nhà lãnh đạo đã quyết định thực hiện chương trình đưa con người vào không gian.
Các nhà khoa học tiến hành bài kiểm tra máy ly tâm đối với một phi hành gia. Ảnh: Sputnik |
Vào ngày 7/3 năm 1960, Liên Xô đã hoàn thành việc thành lập biệt đội phi hành gia đầu tiên, mở đường cho kỷ nguyên thám hiểm không gian.
Sergei Korolyov, cha đẻ của chương trình du hành vũ trụ Liên Xô và là “đạo diễn” cho của chuyến bay đầu tiên của nhà du hành Yuri Gagarin, đã coi các phi công quân sự là ứng cử viên phù hợp nhất.
Sức khỏe tuyệt vời là yêu cầu chính đối với một ứng cử viên. Một phi hành gia lúc đó phải từ 35 tuổi trở xuống, cao dưới 1,75 mét và nặng tối đa 75 kg. Ảnh: Sputnik |
“Phi công quân sự là một chuyên gia vũ trụ, một hoa tiêu, một kỹ sư máy bay”, ông Korolyov cho biết, vì vậy các ứng cử hàng đầu để trở thành phi hành gia đó là từng có kinh nghiệm làm phi công quân sự.
Các phi hành gia Yuri Gagarin (trái) và Valery Bykovsky (phải) tập luyện. Ảnh: Sputnik |
Các phi hành gia Pavel Popovich (trái), và Andriyan Nikolayev (phải) trong một lớp học chiêm tinh. |
"Tôi được chỉ huy của mình gọi đến, người ngay lập tức ra lệnh cho tôi ký vào một mẫu đơn mà tôi hứa sẽ không tiết lộ bất cứ chi tiết nào về cuộc phỏng vấn", ông Gorbatko nói với hãng thông tấn AFP trong một cuộc phỏng vấn năm 2001.
Phi hành đoàn tàu vũ trụ Soyuz-24 - chỉ hủy tàu Đại tá Viktor Gorbatko (phải) và kỹ sư Trung tá Yuri Glazkov (trái) trong một buổi huấn luyện. Ảnh: Sputnik |
"Sau đó, họ hỏi tôi có muốn được bay cao hơn cả máy bay không. Tôi hiểu ngay điều này là gì và chấp nhận nó mà không hề do dự", ông nhớ lại.
Những gì không ai có thể tưởng tượng được…
Các bài kiểm tra vật lý được tiến hành rất nghiêm ngặt, toàn bộ các ứng viên đều phải trải qua “bài test áp lực”, bằng cách điều khiển trong buồng lái tàu vũ trụ và máy ly tâm.
Theo chia sẻ của cựu phi hành gia Alexei Leonov, nhóm 20 người này sau đó đã phải đối mặt với những nhiệm vụ và bài tập vượt người sức tưởng tượng của họ trước đây.
Nhà du hành vũ trụ Vladimir Komarov tập luyện trong môi trường không trọng lực. Ảnh: Sputnik |
“Mặc dù chúng tôi, với tư cách là phi công, đã trải qua các bài tập hàng năm và hiểu máy ly tâm là gì, nhưng ở đây những yêu cầu hoàn toàn khác biệt, đòi hỏi sự kiên nhẫn và hiểu biết.
Nhà du hành vũ trụ Alexei Arkhipovich Leonov chuẩn bị tập luyện với máy ly tâm. Ảnh: Sputnik |
Tất cả các bài kiểm tra đều nhằm mục đích tiết lộ tình trạng sức khỏe của chúng tôi. Ví dụ, về bài tập buồng nhiệt: nếu một người đã vượt qua tất cả các xét nghiệm, nhưng nếu có bất kỳ khiếm khuyết tiềm ẩn nào của hệ thống tim mạch, thì trong vòng 2 giờ ở trong căn phòng với nhiệt độ 80 ° C, chắc chắn người đó sẽ để lộ khiếm khuyết. Vì vậy, 20 người chúng tôi đã trải qua đủ thứ, từ lửa cho tới nước, tất cả những gì không ai có thể tưởng tượng được.
Hai phi hành gia Yuri Gagarin và Gherman Titov trong một chiếc xe buýt trên đường đến địa điểm phóng tại sân bay Baikonur vào ngày 12/4 năm 1961. Ảnh: Sputnik |
Ban đầu các bác sĩ cho rằng thị lực của chúng tôi phải là hoàn hảo 100%, nhưng sau đó họ đã cho phép một số người đeo kính mắt khi làm nhiệm vụ. Còn về vấn đề răng lợi, chỉ cần có từ 7 cái răng sâu là chúng tôi sẽ bị loại”, ông Leonov kể lại.
Cuối cùng, vào ngày 7/3 năm 1960, đội hình cuối cùng gồm 12 người được thành lập. Do việc xây dựng một cơ sở đào tạo vẫn chưa được hoàn thành, đội hình được chia thành hai nhóm sáu phi hành gia mỗi người.
Vào tháng 1 và tháng 4 năm 1961, các ứng cử viên đã vượt qua kỳ thi một cách xuất sắc và nhận được bằng “Phi hành gia Không quân”.
Dàn phi hành gia đầu tiên trong lịch sử Liên Xô, bao gồm những Gagarin, Titov, Leonov hay Gorbatko,... Ảnh: Sputnik |
Mười hai thành viên này sau đó đã thực hiện các chuyến bay vào vũ trụ, với Yuri Gagarin là người đầu tiên lên vũ trụ vào ngày 12/4 năm 1961. Tiếp nối các đồng đội, Gorbatko đã được nhận vinh dự chinh phục không gian vào các năm 1969, 1977 và 1980 – sự mệnh cuối cùng của ông với sự tham gia của phi công Phạm Tuân đến từ Việt Nam.
Gorbatko sau đó đã hai lần được trao tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô danh giá, hoạt động như một nhà lập pháp quốc gia trong kỷ nguyên “Perestroika” (Cải tổ-ND) và từng giảng dạy tại một học viện kỹ thuật không quân trước khi qua đời vào ngày 17/5 năm 2017 tại Moscow.