Trong khuôn khổ Ngày hội Văn học châu Âu 2022, Nhã Nam và Đại sứ quán Ý phối hợp tổ chức buổi tọa đàm giới thiệu cuốn tiểu thuyết “Người bạn phi thường” của nhà văn nữ người Ý Elena Ferrante. Với sự tham gia của Tiến sĩ văn học Nguyễn Quyên, dịch giả Nguyễn Minh Nguyệt và đạo diễn Đỗ Văn Hoàng, tọa đàm đã có nhiều bàn luận xoay quanh tác giả cũng như sự khác biệt giữa phiên bản tiểu thuyết và điện ảnh của cuốn sách.

Elena Ferrante, “ngòi bút vàng” ẩn danh của nước Ý, cho tới nay vẫn chưa một lần ra mắt công chúng bất chấp những nỗ lực truy tìm của giới văn học nói chung và độc giả nói riêng. Bằng cách giấu mình dưới bút danh Elena Ferrante, bà muốn công chúng chú ý tới cuốn sách và giá trị của nó thay vì tên tuổi và đời tư của tác giả.

Kể từ khi lần đầu phát hành sách cho tới nay, cái tên Elena Ferrante đã luôn là bảo chứng cho sự thành công của tác phẩm. Trong đó, nổi bật nhất phải kể đến series bốn cuốn mà cuốn đầu tiên là “Người bạn phi thường”, được Nhã Nam chuyển ngữ và phát hành phiên bản tiếng Việt vào cuối năm 2021.

Buổi tọa đàm giới thiệu tiểu thuyết “Người bạn phi thường” được phối hợp tổ chức bởi Nhã Nam và Đại sứ quán Ý

Xuất bản lần đầu tiên tại Ý năm 2011, cuốn sách “Người bạn phi thường” đã nhanh chóng trở thành best-seller tại nhiều nước trên thế giới với hơn 20 triệu bản được bán ra. Là cuốn đầu tiên trong series 4 cuốn tiểu thuyết về tình bạn giữa hai cô bé Elena và Lila, “Người bạn phi thường” kể về thời niên thiếu của hai cô bé, đặt trên nền bối cảnh căng thẳng của một nước Ý vừa bước ra khỏi Thế chiến thứ Hai.

Tại buổi tọa đàm, tiến sĩ Nguyễn Quyên nhận xét: “Bằng thứ văn chương chân thật và trực diện, Ferrante đã phơi bày ra trước mắt độc giả tất cả những gì tối tăm nhất trong tình bạn của một người phụ nữ: sự ganh tị, ghen đua và những cảm xúc tiêu cực vốn rất khó gọi tên. Nếu như Elena ghen tị vì Lila quá xinh đẹp và sắc sảo, Lila lại luôn cho rằng Elena hơn mình và thậm chí còn tìm cách hãm hại cô.”

Mang giá trị phổ quát là vậy, nhưng rất kỳ lạ rằng hơn 150 năm qua vẫn chưa có nhiều áng văn viết về một tình bạn nữ như thế. Có thể nói, ngòi bút sắc như dao, câu từ súc tích cùng đặc trưng vùng miền Naples trong từng câu chữ đã tạo nên một bức tranh cuộc đời hai cô bé một cách đầy mạnh mẽ và sâu sắc.

Tuy nhiên, chính dấu ấn vùng miền Naples trong “Người bạn phi thường” lại là một trở ngại lớn đối với quá trình chuyển ngữ. Dịch giả Nguyễn Minh Nguyệt cho rằng, “ngôn ngữ mà Ferrante sử dụng trong cuốn truyện này là một ngôn ngữ khó.” Cuốn tiểu thuyết sở hữu tần suất xuất hiện dày đặc của phương ngữ Naples, hệ thống đại từ nhân xưng khác biệt so với Việt Nam cùng những từ ngữ miêu tả nhân vật phức tạp. Ferrante đã thành công trong việc tái hiện lại bối cảnh và văn hóa địa phương thông qua cuốn sách.

Cũng chia sẻ tại buổi tọa đàm, đạo diễn Đỗ Văn Hoàng đánh giá, việc quốc tế hóa yếu tố địa phương trong tác phẩm gốc đã giúp phiên bản TV series giành được sự đồng cảm từ phía người xem. Việc sử dụng âm nhạc của Max Richter, một nhạc sĩ cổ điển đương đại nổi tiếng, cũng là một điểm sáng của TV series này.

Trao đổi với người tham dự tọa đàm, đạo diễn Đỗ Văn Hoàng cho rằng, một điểm nhấn khác của tiểu thuyết trên chính là những sự kiện “tranh tối, tranh sáng.” Từ bối cảnh ban đầu chật hẹp, lụp xụp với ký ức mờ mờ ảo ảo tới thế giới bên ngoài rộng lớn và bạo lực, “Người bạn phi thường” còn là một cuốn sách về hành trình trưởng thành trong tâm hồn và sự cảm nhận thế giới xung quanh của một đứa trẻ. Có thể thấy, bằng cách dàn cảnh theo trình tự logic, phiên bản TV series đã kể lại câu chuyện một cách vô cùng mạch lạc và rõ ràng, đồng thời vẫn giữ được những nét đặc sắc nhất của phiên bản gốc.