Ra mắt 3 tác phẩm của nhà văn đạt giải Nobel Annie Ernaux

0:00 / 0:00
0:00
(Ngày Nay) - Mùa hè này, Nhã Nam và Viện Pháp trân trọng giới thiệu đến bạn đọc ba tác phẩm mới được phát hành của nhà văn Annie Ernaux: Một người phụ nữ , Cơn cuồng si và Nỗi nhục. Ba cuốn sách hé lộ những hồi ức sâu thẳm, từ kỷ niệm thơ ấu cho đến những bí mật thầm kín nhất của nhà văn, những điều mà có lẽ không phải ai cũng đủ dũng cảm để phơi bày.
Ra mắt 3 tác phẩm của nhà văn đạt giải Nobel Annie Ernaux

Tháng Mười năm 2022, Annie Ernaux đươc Viện Hàn lâm Thụy Điển trao giải Nobel Văn chương. Bà trở thành nữ nhà văn người Pháp đầu tiên giành giải thưởng văn học danh giá nhất thế giới. Hội đồng trao giải Nobel đã vinh danh Annie Ernaux "vì lòng dũng cảm và sự nhạy bén sắc lạnh bà sử dụng để khám phá ra gốc rễ, sự bất hòa và những hạn chế của ký ức cá nhân".

Là người “tự khai thác chính mình”, Annie Ernaux đào sâu vào ký ức, cuộc đời của bản thân qua những tác phẩm hồi ký, một chủ đề quen thuộc ở những nhà văn như Marcel Proust và Patrick Modiano. Bằng thứ văn phong “phẳng”, lạnh lùng tưởng như vô cảm, các tác phẩm của Annie Ernaux lại có sức mạnh khơi dậy sự đồng cảm nơi người đọc một cách kỳ lạ. Nhiều cuốn trong số đó đã được đưa vào giảng dạy tại các trường học ở Pháp.

Một người phụ nữ, bức chân dung người mẹ

“Mẹ tôi mất vào thứ Hai ngày 7 tháng Tư tại nhà dưỡng lão thuộc bệnh viện Pontoise.”

Cuốn sách mở đầu bằng thông báo về cái chết của mẹ nhà văn và kết thúc với cảm giác của Annie Ernaux khi thực sự nhận ra mẹ mình không còn trên cõi đời: “Tôi sẽ không còn nghe thấy giọng nói của bà nữa. […] Tôi đã đánh mất sợi dây nối cuối cùng với thế giới xuất thân của mình.”

Xuyên suốt cuốn sách, Annie Ernaux tìm lại những gương mặt khác nhau của người mẹ ấy, một người phụ nữ vốn rất khỏe, xông xáo, cởi mở, qua đời sau một thời gian mắc bệnh Alzheimer. Qua việc tái hiện cuộc đời một nữ công nhân, rồi chủ hàng thực phẩm luôn lo âu về địa vị và học hỏi không ngừng, Annie Ernaux cũng cho ta thấy sự tiến triển cũng như tính hai mặt của những tình cảm mà một người con gái dành cho mẹ: tình yêu, lòng thù ghét, sự âu yếm, cảm giác tội lỗi và cuối cùng là sự gắn bó máu thịt với người đàn bà già cả đã sa sút trí tuệ.

Ra mắt 3 tác phẩm của nhà văn đạt giải Nobel Annie Ernaux ảnh 1

Những xung đột cảm xúc giữa hai mẹ con họ chính là một phần của những xung đột xã hội giữa các thế hệ và rộng hơn là các giai cấp. Trong một xã hội nơi “hành xử của phụ nữ bị giám sát thường hằng và tự nhiên, người ta chỉ có thể bị kẹt vào giữa ham muốn ‘tranh thủ tuổi trẻ của mình’ và nỗi ám ảnh bị ‘người ta chỉ trỏ’”, nơi “đối với phụ nữ, hôn nhân là sự sống hoặc cái chết”, mẹ của Annie Ernaux đã dùng phần lớn tuổi trẻ của mình để “nỗ lực thoát khỏi số phận khả dĩ xảy tới nhất, cái nghèo là chắc chắn, rượu chè thì có thể”, với một “sự thấu suốt đầy nổi loạn về vị thế thấp kém của mình trong xã hội”. Sự đấu tranh ấy còn được thể hiện qua cách nuôi dạy con của bà: “ham muốn sâu sắc nhất của bà là cho tôi tất cả những gì bà từng không có”, thế nhưng từ cách nuôi dạy ấy, cô con gái trong mắt bà dần trở thành đại diện cho giai cấp mà bà vừa căm ghét vừa ghen tị - giai cấp tư sản.

Một người phụ nữ là tuyên ngôn tình yêu đầy tinh tế và sắc sảo của Annie Ernaux dành tặng người mẹ quá cố, qua ngòi bút tưởng như lạnh lùng (một cách có chủ đích) của bà, “đây không phải một tiểu sử, lẽ dĩ nhiên cũng không phải một cuốn tiểu thuyết, có lẽ là cái gì đó ở giữa văn chương, xã hội học và lịch sử. Cần phải có chuyện mẹ tôi, sinh ra trong môi trường thống trị mà bà muốn thoát khỏi nó, trở thành lịch sử, thì tôi mới cảm thấy bớt cô độc và giả tạo hơn ở thế giới thống trị làm từ từ ngữ và ý tưởng.”

Cơn cuồng si, mối tình bí mật bị chôn giấu

Xuất bản tại Pháp năm 1991, Cơn cuồng si đánh dấu sự đoạn tuyệt của tác giả so với năm tác phẩm trước đó bằng việc khai thác chủ đề tình dục, chủ đề mà bà chỉ có thể đề cập trực tiếp sau khi mẹ mình qua đời.

Trong cuốn sách rất mỏng và khó xếp loại này, bà kể lại cuộc phiêu lưu tình ái ngắn ngủi của mình với một nhà ngoại giao nước ngoài đã có vợ, một cuộc tình vụng trộm, thoáng qua nhưng mãnh liệt, đầy đam mê và đã để lại cho bà nhiều khổ đau, nhung nhớ.

Vào thời điểm ra mắt tại Pháp, Cơn cuồng si đã nhận về nhiều ý kiến trái chiều bởi thời đó, một nữ trí thức theo chủ nghĩa nữ quyền lại mô tả một mối tình nơi đàn ông là bên thống trị là điều không thể chấp nhận.

Ra mắt 3 tác phẩm của nhà văn đạt giải Nobel Annie Ernaux ảnh 2

Tuy nhiên, Annie Ernaux viết về chủ đề ngoại tình nhưng không bào chữa, cũng không thuyết giảng, bà không nói nó đúng hay sai mà chỉ kể về tình cảm đơn phương cùng những cung bậc cảm xúc của mình trong cuộc tình ấy, điều đã được bà khẳng định: “Tôi không muốn giải thích cơn cuồng si của mình - hẳn điều đó cũng đồng nghĩa với việc coi nó là một sai lầm hay một rối loạn cần được bào chữa - mà chỉ đơn giản là bày nó ra”.

Cô gái Annie Ernaux trong cuốn sách yêu bằng toàn bộ thân xác và linh hồn, “chỉ đặt ý chí, ham muốn của mình cùng cái gì đó hẳn chính là trí tuệ con người vào duy những hành động đều có liên quan tới người đàn ông ấy”. “Trong các cuộc trò chuyện, chỉ những chủ đề có liên quan tới người đàn ông ấy [...] mới có thể xuyên thủng nỗi thờ ơ ở tôi” và “tôi không có tương lai nào khác ngoài cú điện thoại sắp tới để ấn định một cuộc hẹn. [...] Phát hiện ra đó không phải anh, tôi liền rơi vào cơn thất vọng lớn tới mức thấy kinh hãi cái người đang ở đầu dây bên kia.” Đôi lúc độc giả cũng cộng hưởng với những cung bậc cảm xúc của cô gái ấy và thấy mình trong đó: cảm xúc của một người đang yêu. “Những lúc thực sự quá tệ, tôi cảm thấy ham muốn mãnh liệt đi xem bói bài, tôi thấy dường như đó là điều sống còn duy nhất mình có thể làm.” “Sau đó, tôi không gọi cho bà thầy bói nào, tôi sợ bà ta sẽ dự đoán cho tôi là anh sẽ không bao giờ quay lại”.

Một cuộc tình với cái kết được báo trước là không có hậu, một cuộc tình “vô nghĩa” như chính Annie Ernaux đã thừa nhận, tất cả mang đến cho câu chuyện một cái nhìn đầy thực tế và vượt qua mọi chuẩn mực.

“Hồi tôi còn bé, sự xa xỉ đối với tôi đó là áo choàng lông thú, các thứ váy dài cùng những biệt thự ven biển. Về sau, tôi đã tưởng ấy là sống một cuộc đời trí thức. Giờ đây, tôi thấy có thể sống trọn cơn cuồng si dành cho một người đàn ông hoặc một phụ nữ cũng chính là xa xỉ.”

Nỗi nhục và ẩn ức trong mỗi tâm hồn

“Bố tôi đã định giết mẹ tôi vào đầu buổi chiều một Chủ nhật tháng Sáu.”

Cuốn sách bắt đầu bằng một câu văn gây bất ngờ bởi nội dung lẫn tính trần thuật thuần túy đầy lạnh lùng của nó, cũng chính là nguồn cơn của nỗi nhục mà cô thiếu nữ Annie Ernaux cảm thấy về cha mẹ mình, về nghề nghiệp và môi trường sống của họ.

Mỗi người đều có một nỗi nhục, một cảm giác xấu hổ thầm kín tuyệt đối không thể nói ra. Người ta thường chạy trốn, che giấu và cố quên nó, nhưng Annie Ernaux, bằng một sự dũng cảm phi thường, đã phơi bày tất cả. Cảnh tượng người cha suýt giết người mẹ là một thứ mà Annie Ernaux từng không dám viết, “cho đến tận hôm nay, tôi vẫn thấy không thể nào làm chuyện đó, ngay cả trong nhật ký. Giống như một hành động bị cấm kiểu gì cũng kéo theo một hình phạt.”, nhưng lại là cảnh bà không tài nào quên và liên tục xuất hiện trở lại trong đầu bà.

Câu chuyện cứ thế tiếp tục như thể cảnh tượng ấy đã ngừng lại, chen vào bằng những hồi ức khác về tuổi thơ, về thành phố, về ngôi trường Công giáo bà từng theo học… Nỗi nhục, nỗi xấu hổ vì cảm thấy xấu hổ, tất cả càng nhân lên gấp bội khi cô thiếu nữ bước vào tuổi dậy thì trong một xã hội đang xuống cấp và vấn đề phân chia giai cấp ngày một sâu hơn.

Đan xen giữa hồi ức và những suy tư về chuyện viết lách, Annie Ernaux đưa tới độc giả một lời chứng thật đẹp về mùa hè đã thay đổi cuộc đời mình, khi cô thiếu nữ bắt đầu ý thức được ánh mắt người khác đối với xuất thân của mình và khi cái nhìn của chính cô về cha mẹ mình cũng đã thay đổi.

Như mọi cuốn sách của Annie Ernaux, Nỗi nhục được viết nên bằng rất nhiều nỗi ngượng ngùng, nhưng cũng rất nhiều sự thật.

Lời kết

Trong suốt hành trình sáng tác của mình, Annie Ernaux có một góc nhìn khác biệt về cuộc sống, giới tính và giai cấp. Thay vì cuốn người đọc vào những thăng trầm cuộc đời hay những chủ đề to tát, bà chỉ tập trung những sự kiện nhỏ nhặt, đời thường mà chân thực. Lịch sử của bà là lịch sử nhỏ, nhưng lịch sử nhỏ gắn kết với lịch sử lớn.

Câu văn ngắn gọn, rõ ràng, văn phong tối giản và không hoa mỹ, những tác phẩm của Annie Ernaux đôi lúc bị chê là khô khan, nhưng sự lạnh lùng ấy mới chính là thứ tạo nên vẻ đẹp riêng cho những cuốn sách và giúp chúng chạm đến tâm hồn người đọc, truyền tải những cảm xúc thô sơ mà không cần bất cứ thứ gì tô điểm. Như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã nói vào ngày Annie Ernaux nhận giải Nobel Văn chương:

“Suốt 50 năm qua, Annie Ernaux viết cuốn tiểu thuyết về ký ức tập thể và riêng tư của đất nước chúng ta. Tiếng nói của bà là tiếng nói của tự do của người phụ nữ và của những điều đã bị lãng quên trong thế kỷ qua.”

Buổi ra mắt sách được Nhã Nam tổ chức vào 18h-20h00, thứ Năm, ngày 11/05/2023, tại Phòng Paris 2, Viện Pháp, 15 Thiền Quang, Hà Nội. Với sự tham gia của nhà văn Hiền Trang; ông Hervé Malagola, giáo viên văn học Pháp và La tinh, Trường Pháp Quốc tế Alexandre Yersin tại Hà Nội và Tiến sĩ văn học Nguyễn Quyên

Ông Ngô Đông Hải giữ chức Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương
Ông Ngô Đông Hải giữ chức Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương
(Ngày Nay) - Chiều 22/11, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo Trung ương tổ chức Hội nghị công bố quyết định của Bộ Chính trị về việc điều động, phân công, bổ nhiệm Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Thái Bình Ngô Đông Hải giữ chức Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương.
Miễn vé tham quan Thành nhà Hồ trong Ngày Di sản văn hóa Việt Nam
Miễn vé tham quan Thành nhà Hồ trong Ngày Di sản văn hóa Việt Nam
(Ngày Nay) - Ngày 22/11, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ (huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hóa) cho biết, nhân kỷ niệm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23/11/2005 - 23/11/2024), Trung tâm sẽ miễn vé cho du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, trải nghiệm tại di sản Thành nhà Hồ.
Kháng thuốc tăng nguy cơ lây lan bệnh, bệnh nặng và tử vong
Kháng thuốc tăng nguy cơ lây lan bệnh, bệnh nặng và tử vong
(Ngày Nay) - Ngày 22/11, tại Hà Nội, Bộ Y tế phối hợp với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các đối tác quốc tế tổ chức mít tinh hưởng ứng “Tuần lễ Thế giới nâng cao nhận thức về kháng thuốc” từ ngày 18-24/11/2024 và Hội nghị triển khai Kế hoạch hành động phòng, chống kháng thuốc lĩnh vực y tế giai đoạn 2024 – 2025.
Thứ trưởng Bộ VH,TT&DL Hồ An Phong.
Hội nghị triển khai Chỉ thị 30/CT-TTg: Bước ngoặt quan trọng cho ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam
(Ngày Nay) - Ngày 21 và 22/11/2024, Bộ VH,TT&DL đã tổ chức Hội nghị triển khai Chỉ thị số 30/CT-TTg ngày 29/8/2024 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam. Hội nghị được kỳ vọng trở thành bước đột phá, đặt nền tảng cho sự phát triển mạnh mẽ và bền vững của ngành công nghiệp văn hóa. Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam cũng cử đại diện tham dự hội nghị nhằm học hỏi kinh nghiệm thực tiễn để thúc đẩy công nghiệp văn hóa gắn liền với hợp tác toàn cầu.
Bước tiến đột phá trong dự án xây dựng Bản đồ Tế bào con người
Bước tiến đột phá trong dự án xây dựng Bản đồ Tế bào con người
(Ngày Nay) - Các nhà khoa học quốc tế ngày 20/11 đã công bố bản thiết kế đầu tiên về sự phát triển của hệ xương người, đánh dấu bước tiến quan trọng trong dự án Bản đồ Tế bào con người (Human Cell Atlas), một nỗ lực lớn nhằm tạo ra bản đồ sinh học chi tiết của mọi loại tế bào trong cơ thể người.
Gia Lai : Ngôi cổ tự duy nhất được phong sắc tứ
Gia Lai : Ngôi cổ tự duy nhất được phong sắc tứ
(Ngày Nay) - Gia Lai hiện có hàng trăm ngôi chùa, trong đó có nhiều chùa đã qua trăm năm lịch sử. Nhưng chỉ duy nhất chùa Tân An (đường Nguyễn Thiếp, phường Tây Sơn, thị xã An Khê) được sự công nhận và ban tặng của hoàng gia nhà Nguyễn, gọi là sắc tứ.
Sắp xếp đơn vị hành chính của 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương
Sắp xếp đơn vị hành chính của 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương
(Ngày Nay) - Thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã ký ban hành các Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính giai đoạn 2023 - 2025 của 12 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, gồm: An Giang, Đồng Tháp, Hà Nam, Hà Nội, Hà Tĩnh, TP Hồ Chí Minh, Phú Thọ, Sơn La, Quảng Ngãi, Quảng Trị, Trà Vinh, Vĩnh Phúc, giai đoạn 2023 – 2025.
Đặc sắc chương trình giao lưu "Sắc màu di sản"
Đặc sắc chương trình giao lưu "Sắc màu di sản"
(Ngày Nay) - Tối 21/11, tại hồ Nguyên Phi Ỷ Lan (thành phố Bắc Ninh), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh tổ chức Chương trình nghệ thuật dân ca trên thuyền và giao lưu các miền di sản chủ đề "Sắc màu di sản".
Phật dạy 5 điều thân kính với làng xóm
Phật dạy 5 điều thân kính với làng xóm
(Ngày Nay) - Mối quan hệ làng xóm cũng có những nhiêu khê và phức tạp, nếu không khéo thì từ thâm tình lại hóa ra giận ghét, thậm chí là oán thù. Cho nên Đức Phật rất tinh tế khi dạy phải thân kính với bà con.