Hội thảo kết hợp Triển lãm trực tiếp tại Viện Thông tin Khoa học xã hội, Hà Nội và trực tuyến với đầu cầu tại Pháp.
Phát biểu khai mạc, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Lê Hải Đăng, Phó Viện trưởng, Viện Thông tin Khoa học xã hội, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cho biết, sự phong phú và đa dạng của Cơ sở dữ liệu ảnh Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp đã trở thành những di sản quý cho các nhà nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn sau này trong việc nghiên cứu những trầm tích di sản văn hóa dân tộc và là cứ liệu có tính thuyết phục mạnh mẽ nhất trong việc khôi phục trùng tu các công trình văn hóa, lịch sử đã bị hủy hoại bởi chiến tranh và sự tàn phá của thiên nhiên.
Thư viện Khoa học xã hội do Viện Thông tin Khoa học xã hội quản lý, hiện lưu giữ nhiều tài liệu cổ do Viện Viễn Đông Bác cổ Pháp bàn giao lại vào năm 1957. Đặc biệt là Kho ảnh với gần 60.000 bức, một trong số những kho tư liệu quý hiếm vào loại bậc nhất ở Đông Nam Á về Đông phương học.
Mặc dù được coi là kho tài liệu quý, chứa đựng nhiều giá trị lịch sử, văn hóa, dân tộc, tôn giáo,... nhưng trên thực tế sự lan tỏa và hiệu quả phục vụ công tác nghiên cứu chưa xứng với tầm vóc.
“Ý thức được tầm quan trọng của vấn đề đó, trong những năm qua Ban Lãnh đạo Viện Thông tin Khoa học xã hội đẩy mạnh hợp tác quốc tế nhằm từng bước giới thiệu, công bố vốn di sản quý đó tới giới nghiên cứu trong và ngoài nước. Tuy nhiên, kết quả chỉ mới ở những bước đầu. Vì thế, mục đích của hội thảo này sẽ nhằm giới thiệu về Kho ảnh ở nhiều khía cạnh như: Lưu trữ, bảo quản, số hoá, đánh giá giá trị tư liệu và tiềm năng nghiên cứu; đồng thời, mở ra cơ hội hợp tác quốc tế với các đối tác để có thể chia sẻ và lan tỏa tri thức, di sản mà thế hệ đi trước để lại”, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Lê Hải Đăng nhấn mạnh.
Nói về lịch sử lưu trữ ảnh của Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp, bà Isabelle Poujol, Phụ trách Kho ảnh của Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp cho biết: Hiện trụ sở chính ở Paris, Pháp lưu trữ hơn 200.000 bức ảnh.
Sự phát triển kỹ thuật chụp ảnh được biểu hiện qua các thể loại chất liệu khác nhau: kính gelatinobromua bạc, thường là lập thể; âm bản; dương bản; bản rửa bạc và màu; ảnh kỹ thuật số.
Các bức ảnh theo chủ đề minh họa các lĩnh vực nghiên cứu đa dạng của Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp: kiến trúc, khảo cổ học, văn khắc, dân tộc học, lịch sử nghệ thuật... Những bức ảnh này là mối quan tâm lớn của giới khoa học.
Trong một số trường hợp, chúng là bằng chứng lịch sử duy nhất. Vì thế, chiến dịch số hóa kho ảnh đảm bảo việc bảo quản và mặt khác, tạo điều kiện để giới khoa học và công chúng biết đến giá trị của kho ảnh nhiều hơn.
Trong vài năm nay, kho ảnh hiệu đã cung cấp một cơ sở dữ liệu, là công cụ hỗ trợ nghiên cứu, hiện có 219.000 bức ảnh được tải trên mạng và kho ảnh thường xuyên được bổ sung thêm. Các tư liệu gốc được bảo quản trong không gian thích hợp, không có ánh sáng ban ngày, có điều hòa và kiểm soát độ ẩm.
Để bảo quản, khai thác, phát huy giá trị của Kho ảnh lưu trữ tại Viện Thông tin Khoa học xã hội phục vụ trực tiếp cho công tác nghiên cứu và đời sống xã hội hiện nay, theo Tiến sỹ Nguyễn Hữu Tâm, nguyên Giám đốc Trung tâm thư viện, Viện Sử học, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, trước hết các cán bộ phục vụ (thủ thư) phải được trang bị kiến thức để đủ về lưu trữ ảnh, nắm bắt được nội dung chủ yếu của các phông ảnh được bảo quản.
Từ đó, mới có thể phục vụ và hướng dẫn người đọc khai thác triệt để kho ảnh đồ sộ, nội dung phong phú đang được lưu trữ tại Viện Thông tin Khoa học xã hội. Đồng thời, ngoài việc chỉnh lý các bộ sưu tập ảnh vốn có trong Kho lưu trữ thì việc công bố rộng rãi cho công chúng toàn quốc và thế giới như cuộc triển lãm trưng bày bộ ảnh của cố Nghệ sỹ Nguyễn Bá Khoản về Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 năm 1945 là một kinh nghiệm quý mà Viện Thông tin Khoa học xã hội cần phát huy.
Trong giai đoạn dịch COVID- 19 đang có diễn biến phức tạp, Viện có thể thông qua hình thức trực tuyến để quảng bá những bộ ảnh đẹp và hiếm về di tích lịch sử Việt Nam (các đình, chùa, đền, miếu, điện, nhà thờ, cung điện, thành trì, lăng mộ); ảnh chụp các dân tộc thiểu số ở miền núi phía Bắc, trên cao nguyên miền Trung hay dân ven biển; ảnh sinh hoạt văn hóa (chụp các lễ hội tôn giáo, tục thờ cúng, lên đồng, hát bóng ….) cho giới nghiên cứu và toàn xã hội thưởng thức.
Tại hội thảo các nhà khoa học, các chuyên gia đến từ các viện nghiên cứu thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam đã thảo luận những vấn đề khoa học xã hội và nhân văn qua các tư liệu ảnh trong kho tư liệu ảnh Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp; từ đó đề ra cách bảo quản và khai thác giá trị Kho tư liệu ảnh Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp tại Viện Thông tin Khoa học xã hội.
