Ông Biden có đang hồi sinh tư tưởng 'nước Mỹ trên hết' của ông Trump?

"Nước Mỹ trên hết" chuẩn bị hồi sinh?

Gần đây, ông Richard Haass, Chủ tịch Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR), đã nhận xét rằng Tổng thống Mỹ Joe Biden đang quyết tâm thực hiện chủ nghĩa dân tộc giống người tiền nhiệm Donald Trump, bác bỏ chủ nghĩa quốc tế của Mỹ vào thời điểm cần thiết nhất. Nói cách khác, bình minh của chính sách "nước Mỹ trên hết" lại chuẩn bị ló rạng tại xứ cờ hoa.

"Có nhiều sự tương đồng giữa chính sách đối ngoại của ông Biden và ông Trump," ông Haass nói.

Ông Richard Haass, Chủ tịch Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (CFR). (Ảnh: UN Dispatch)

Trong 4 năm nhiệm kỳ của mình, "nước Mỹ trên hết" luôn là tư tưởng chủ đạo của tổng thống Trump. Ông Biden không công khai ủng hộ chủ nghĩa dân tộc như người tiền nhiệm, nhưng "chính sách đối ngoại cho tầng lớp trung lưu” của ông cũng phản ánh một số khuynh hướng tương tự, ông Haass khẳng định.

Đầu tiên, tư tưởng "nước Mỹ trên hết" của ông Biden được thể hiện qua cách nước Mỹ phản ứng với đại dịch COVID-19. Mỹ đã trì hoãn việc xuất khẩu vaccine, ngay cả khi nguồn cung vaccine trong nước vượt xa nhu cầu thực tế, và chỉ có một "nỗ lực khiêm tốn" để mở rộng năng lực sản xuất vaccine.

Bên cạnh đó, mặc dù coi chủ nghĩa độc tài là kẻ thù của nền dân chủ, chính quyền ông Biden vẫn đang tiếp tục làm việc với các nhà lãnh đạo độc tài như Rodrigo Duterte, Tổng thống Philippines, hay hợp tác với các nền dân chủ phi tự do chuyên chế như Ấn Độ. Trong trường hợp này, lợi ích, cụ thể là trong cuộc cạnh tranh với Trung Quốc, đã được đặt cao hơn ý thức hệ.

Đặc biệt, ông Haass cho rằng động thái rút quân khỏi Afghanistan tháng 8 vừa qua là một sự trùng lặp rõ rệt trong tư tưởng của Joe Biden và Donald Trump. Khi còn nắm quyền, ông Trump từng muốn cắt giảm quân số tại Afghanistan trước khi kết thúc nhiệm kỳ của mình. Giống như ông Trump, ông Biden coi cuộc chiến ở Afghanistan là "cuộc chiến không có hồi kết", và "đã đến lúc kết thúc cuộc chiến này". Bên cạnh đó, ông Biden đã hành động đơn phương mà không tham khảo ý kiến của các đồng minh khác - một cách làm việc khá giống với ông Trump.

Điều tương tự cũng được thể hiện qua thoả thuận AUKUS mà Mỹ đã ký với Úc và Anh, mà sự rạn nứt với các đồng minh phía Đại Tây Dương như Pháp là hậu quả sau đó.

"Chủ nghĩa đa phương và chính sách đối ngoại ưu tiên đồng minh đã phải nhường chỗ cho chủ nghĩa đơn phương, ưu tiên nước Mỹ trên hết. Điều này có thể tạo ra một thế giới ít tự do, nhiều bạo lực hơn, và thiếu đi khả năng đối phó với những thách thức chung," ông Haass phân tích.

Các nhà lãnh đạo Mỹ, Anh và Úc trong lễ công bố thoả thuận AUKUS rạng sáng 16/9. (Ảnh: AP)

'Đó là những lời buộc tội vô căn cứ'

Tuy nhiên, những nhận định trên của Richard Haass đã bị Sumantra Maitra, chuyên gia về An ninh quốc gia Mỹ của National Interest phản đối, cho rằng đó là những "lời buộc tội vô căn cứ".

chuyên gia về An ninh quốc gia Mỹ của National Interest. (Ảnh: FOX News)

Thứ nhất, vaccine là vũ khí chính để đánh bại đại dịch COVID-19. Vì vậy, việc Mỹ ưu tiên vaccine cho người dân của mình trước là điều hoàn toàn dễ hiểu. "Không rõ tại sao Haass lại muốn nước Mỹ phải đi 'từ thiện' vaccine cho cả thế giới, trong khi họ không phải đóng một đồng thuế nào cho chính phủ Mỹ," ông Maitra nói.

Thứ hai, ông Maitra cho rằng việc ông Haass khẳng định Mỹ đang ngày càng mất uy tín tại châu Âu bởi thoả thuận AUKUS là thiếu căn cứ. Nếu Pháp, Đức và phần còn lại của châu Âu thực sự nghi ngờ Mỹ, chúng ta sẽ thấy sự "cân bằng nội bộ" và tái vũ trang ở các nước này ngay lập tức. Ông Maitra khẳng định, đó là tiêu chí duy nhất để đánh giá mức độ mất uy tín của quân đội một quốc gia.

Thứ ba, việc tiếp tục giữ quân lại Afghanistan cũng là một điều vô lý, nhất là khi những chỉ huy quân sự hàng đầu của Mỹ đã khẳng định thế cục tại Afghanistan sẽ không thể thay đổi, ông Maitra cho biết. Thất bại của cuộc chiến dài nhất lịch sử nước Mỹ không phải lỗi của giới lãnh đạo dân sự, mà là lỗi của những tướng lĩnh trong quân đội Mỹ. Việc rút quân đã được Mỹ lên kế hoạch trong hơn một năm rưỡi trở lại đây, với sự đồng ý của lưỡng đảng. Nhưng giới lãnh đạo quân sự tại Mỹ đã không muốn tuân theo những mệnh lệnh này, và trì hoãn nó đến thời điểm nó trở thành một thất bại, ông Maitra khẳng định.

Binh lính Mỹ tại Afghanistan. (Ảnh: Zuma Press)

Cuối cùng, về nhận xét cho rằng cách hùng biện và hành xử của ông Biden giống với ông Trump, ông Maitra cho rằng đây là điều rất khó đánh giá, bởi có nhiều ý kiến trái chiều về vấn đề này. Ví dụ, theo Shadi Hamid, chuyên gia cấp cao của Viện Brookings, ông Biden là một người theo chủ nghĩa dân tộc Trump. Nhưng chuyên gia Stephen Wertheim của Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế lại phản bác rằng có sự khác biệt giữa Biden và Trump.

Ông Maitra kết luận, nước Mỹ bá quyền dưới thời tổng thống Trump nay đã không còn. Để duy trì vị thế của mình trên trường quốc tế, Mỹ cần hợp sức cùng các cường quốc và nước đồng minh khác. Điều đó đòi hỏi Washington phải rút khỏi những khu vực không còn có tính chiến lược và đang "ăn mòn" nguồn lực của Mỹ. Một số trong những quyết định đó sẽ được Washington đơn phương thực hiện, và truyền đạt lại cho công chúng Mỹ bằng những lời lẽ mang tính dân tộc chủ nghĩa - và điều đó là hoàn toàn bình thường.